Birçok ülkede baharın gelişiyle benimsenen Newroz, her yıl olduğu gibi bu yıl da coşkuyla kutlanmaya devam ediyor.
Azerbaycan’da Newroz
Azerbaycan’da bu sene 18 martta kutlanmaya başlayan Newroz’un adresi Bakü’nün Surahanı ilçesindeki tarihi Ateşgah Mabedi oldu.
Yöresel kıyafetler giyen Bakülüler, etkinlik alanında dans ve müzik gösterileriyle eğlendiler. Kurulan standlarda yöresel yemekler, el sanatları ve kıyafetleri de tanıtıldı.
Newroz ateşiyle beraber etkinlik alanında simge haline gelen Köse ve Keçel’in atışmaları, pehlivan gösterileri ve çeşitli spor müsabakaları rağbet gördü.
Newroz’u dört hafta boyunca dört çarşamba üst üste kutlamaya başlayan Azerbaycanlılar, İlk çarşamba Su Çarşambası, ikinci çarşamba Ateş Çarşambası, üçüncü çarşamba Rüzgar çarşambası ve dördüncü çarşamba Toprak çarşambası olmak üzere kutlamaları haftalara bölüyorlar.
‘Newroz dört hafta dört çarşamba üst üste kutlanıyor’
Su Çarşambası genellikle havaların yavaş yavaş ısınmaya başladığı, nehirlerdeki buzların eriyip suya karıştığı zamana denk gelir.
Ateş Çarşambasından itibaren güneş dünyayı daha da ısıtmaya başlar ve insanlar bahçelerinde şenlik ateşleri yakıp evlerinde aile fertlerinin her biri için bir mum yakar.
Rüzgâr Çarşambası'ndan itibaren ise bazı ağaçlarda tozlanma başlar. Rüzgâr sayesinde tozlaşma süreci hızlanır ve tomurcuklar açmaya başlar.
Son çarşamba Toprak Çarşambası olarak adlandırılır. Tarımsal faaliyetler genellikle bu çarşambadan itibaren başlar.
Şapka atma, kulak falı, ateşten atlama, yüzük falı ve buğday çimlendirme gibi birbirinden farklı geleneklerini yerine getiren Azerbaycanlılar yöresel yemeklerinden oluşan sofralarını da kurmayı ihmal etmiyorlar.
Ateşten atlamak ve atlarken "Ağırlığım, uğurluğum odda kalsın." demek Azerbaycanlıların yıllardır süregelen bir ritüeli haline gelmiştir.
İran’da Newroz
İran’da baharın gelişi olarak tasvir edilen Newroz, hicri takvime göre ilkbahar ekinoksunda 21 Mart gecesi kutlanır.
Büyük bir şenlik olarak kutlanan Newroz ve 2 Nisan'da resmi tatil olarak kutlanan Doğa Günü ile birleşerek 13 gün kutlanır. Kutlamalar, ‘çarşamba suri’ olarak adlandırılan yılın son çarşamba gecesi başlar.
Gece boyu ateş yakılarak, üzüntülerini geride bırakmak amacıyla şiirler okuyup ateşin üstünden atlarlar. İranlılara göre ateş; aydınlık, nur ve temizliğin sembolüdür.
Yeni yıla hazır başlamak için evdeki her yeri temizleyen İranlılar için bu gelenek Newroz olmazsa olmazı haline getirmişlerdir.
Çarşamba Suri töreninden sonra yılbaşı saatinde halk, heft sin sofrasında toplanır ve yeni yılın girişini kutlarlar.
Heft sin sofrasında ‘s’ harfi ile başlayan yiyecek ve eşyalar vardır. Bu sofrada şu 7 madde bulunur: Senced (iğne), sebze, samanu (tatlı), sîr (sarımsak), sîb (elma), sumak ve sirke. Bunların bereket ve uğur getireceğine inanıyorlar.
Heft sin sofrasında, ‘sebz’ yani yeşillik için çimlendirilen bakliyat, buğday da ayrıca bir tepsi ile sofraya konur. Bir sikke (altın veya gümüş) vardır ve eski adetlere göre bir ayna ve bir Kur’an da bulunur. Aile 13 gün boyu muhafaza edilen bu kutsal sofranın etrafında toplanır. Her birinin bir anlamı vardır.
1) Sebze: Mutluluğun ve güzel ahlakın simgesidir.
2) Samanu: Sabır ve direnişin, adaletli ve güçlü oluşun simgesidir.
3) Senced(iğde): Akla yönelişin göstergesidir; ilim ve bilgeliğe saygıyı simgeler.
4) Sir( sarımsak): Ölçülere ve sınırlara uymanın simgesidir.
5) Sîb (elma) : Güzellik, sağlık ve selamette olmanın simgesidir.
6) Sumak: Gün doğumu ve sabırlı olmanın simgesidir.
7) Sirke: Olgunlaşmak ve bilgeliğin simgesidir.
İran'da iki hafta boyunca süren Newroz kutlamaları, yılın 13. günü yapılan “Sizdeh Beder” (Doğa günü) pikniği ile sona erer.
Özbekistan’da Newroz
Özbekistan’da baharın gelişiyle beraber Newroz’a hazırlıklar başladı ve gece ile gündüzün eşit olduğu bugünde Newroz coşkuyla kutlandı.
Başkent Taşkent’teki Yeni Özbekistan Parkı’nda Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev ile çok sayıda davetlinin katılımıyla beraber Newroz Bayramı kutlandı.
“Mirziyoyev, barış, huzur ve refah hakim olmasını diledi"
Mirziyoyev, Newroz’un bugün Orta Asya halklarını daha da birleştirdiğini, böylelikle bu geniş coğrafyada yaşayan tüm insanları ülke halkı adına kutladığını kaydederek, adeta dostluk, kardeşlik ve dayanışma mekanı haline gelen bu coğrafyada her daim barış, huzur ve refah hakim olmasını diledi.
Yöresel halk oyunları ve etkinlikleriyle aralarında Türkiye’den de gelen sanatçılarla beraber Newroz temalı şarkılar seslendirildi.
Newroz’a özel Sümelek tatlısı, halim, kök samsa ve Özbek pilavı da gelen misafirlere ikram edildi. Köklerine oldukça bağlı olan Özbekler için bu bayram özel bir anlam taşır.
Sümelek
Özbekler, ilkbahar günlerinde bir araya gelerek bir gün süren sümelek tatlısını yapıyorlar. Çimlendirilmiş buğdayın kökünden yapılan sümelek, Özbeklere göre yıl boyunca daha sağlıklı, dayanıklı ve güçlü olmalarını sağlıyor.
Toplumda saygı gören kadınların öncülüğünde çok sayıda kişi tarafından hazırlanan sümelek tatlısının bulunduğu kazanın altı yanmasın diye içine birkaç ceviz veya taş atılıyor.
Kazanı her karıştıran dilek tutuyor ve dua ediyor. Özbeklerde sümelek karıştırılırken tutulan dilek ve duaların kabul olacağına inanılıyor.
Daha sonra 5-6 saat kapağı kapatılarak demlenmeye bırakılan ve böylece yaklaşık 24 saatte hazırlanan sümelek, Özbeklerde, her derde deva, hastalıkları iyileştirici, güç ve kuvvet kaynağı sayılıyor.
Sümelek, önce mahallenin yaşlı ve hastalarına, ardından da tüm sakinlerine dağıtılıyor. Kasesinden ceviz veya taş çıkan insanın ise tuttuğu dilek veya duasının kabul edildiğine inanılıyor.
(ÜGS/EMK)
