Lazca bugün belki sokakta daha az duyuluyor, belki birçok evde artık Lazca konuşan kalmamış durumda. Lazca çocuklarımızın anadili olmaktan çıktı, ata dili haline geldi.
Ama henüz herşey bitmiş değil. Bir yanıyla Lazca şehirleşmeye, teknolojiye yenilmiş gibi görünse de, diğer yanıyla yapay zeka teknolojisi ile yeni imkanlar doğuyor ve sesini geleceğe taşıma fırsatı sunuyor.
Ancak bu, Laz toplumunun büyük kararlılığıyla olabilecek birşey.
Şimdi, tam da böyle bir eşikteyiz.
Mozilla’nın Common Voice projesiyle birlikte Lazca ilk kez yapay zeka ile tanışacak, bu kapsamda ve bu dijital derinlikte kayıt altına alınacak.
Amacımız basit değil ve küçük bir heves hiç değil.
Biz, Lazcanın bugününü ve geleceğini yapay zekânın hafızasına kazımaya, dijital dünyanın eksenine yerleştirmeye hazırlanıyoruz.
Ve bunun için Lazcayı bilen, Lazcayla bağı olan herkesin sesine ihtiyacımız var.
Bu çalışma bittiğinde yapay zekâ, Lazcayı tanıyacak, anlayacak, yazıya dökecek, Lazca konuşabilecek. Şiveleri ayırt edecek.
Yarın bir gün herhangi bir uygulamanın içine “Lazca konuş” dediğinizde size Lazca cevap verebilecek. Bir çocuğun sesi, Arhavili bir teyzenin aksanı, Ardeşenli bir amcanın sesi algoritmaların içinde birer değer, birer iz hâline gelecek.
Yapay zeka var olduğu müddetçe Lazca da var olmaya devam edecek. Lazca geleceğe taşınmış olacak. Bu yalnızca teknolojiyle ilgili değil elbette.
Lazcanın toplum nezdindeki görünürlüğü artacak; dil bir folklor nesnesi olmaktan çıkıp yaşayan bir varlık olarak yeniden sahneye dönecek. Bugün üniversitelerde, akademide Lazca üzerine çalışmak isteyen bir araştırmacı sıfırdan başlamak zorunda kalmayacak; karşısında devasa bir ses veri bankası bulacak. Dilimizin 2020’lerdeki hâli, geleceğin dilbilimcilerine bir miras olarak kalacak.
Ve daha fazlası var. Bu süreçte en az bin kişi Lazca okuyacak; çoğu belki hayatında ilk kez yüksek sesle Lazca metinle karşılaşacak. Bu bile başlı başına bir toplumsal uyanıştır.
Farklı köylerden, şehirlerden, ülkelerden Lazlar aynı işin bir parçası olacak; dil ortak bir hareketin merkezine oturacak. Bizim kuşağın yapacağı bu katkı, gelecek kuşaklara “Lazca için biz de bir şey yaptık” deme hakkı verecek.
Kısacası, dijital çağın kapıları Lazcaya açılıyor. Bizim yapmamız gereken tek şey sesimizi duyurmak: Cümleleri kontrol etmek, seslendirmek, yeni cümleler eklemek… Ve en önemlisi, bu büyük kolektif çabanın bir parçası olmak.
Bütün bunları gerçekleştirebilmemiz için LAZCA BİLEN GÖNÜLLÜLERE ihtiyacımız var.
Lazcanın sesini geleceğe taşımak isteyen herkesi bu çalışmaya davet ediyoruz.
Lazca için gönüllü olun, hikaye yarıda kalmasın!
Not: Gönüllülük için [email protected] adresine mail atabilirsin.
(İAB/Mİ)
