Korona günlerinde evlerinde kalan yaşlıların hastaneye gitme, elektrik-su faturası ödeme, ilaçlarını sağlama, günlük alış-verişini yapma, banka/PTT aracılığıyla emekli aylığını çekebilme gibi konularda kısacası evdeki yaşamlarını kolaylaştıran ve esenliklerini arttıran çok yönlü düzenlemeler kamu kurum ve kuruluşları ile belediyelerce yapıldı; süreç içerisinde gereksinim duyulan yeni hizmetler örgütleniyor. Yaşlılar aileleri, yakınları ve komşularından aldığı artı destekten mutlu olsalar gerek.
Ancak tüm bunlar insanın insana, insanın çevresine, insanın kendisine bile bir sürü nedenle -zorunlu- yabancılaştığı, temasının -zorunlu- kesildiği bugünlerde yaşlılar için yaşam hala çok zor bence. Dahası tehlikeli ve güvensiz.
Korona günlerinde yaşlıların parasının gasp edilmesi, parasının rızası olmaksızın -özellikle- aile bireyleri ya da diğer kişiler tarafından elinden alınması yani ekonomik yönden istismar edilmesinin -biraz daha fazla- kolaylaştığı kaygısını taşıyordum başından beri. “Yaşlıyım haklıyım” web sitesi için yapılan medya takibinin dünkü raporunda yaşlıların ekonomik yönlü istismarına ilişkin haber; bugünlerde emeklilere ödenecek bayram ikramiyesi, banka promosyonu ve maaş ödemeleri nedeniyle yaşlılara (ve yakınlarına) ekonomik istismar konusunu bazı hatırlatmalar yapmanın gerekliliğini ortaya koydu.
Yaşlılar dolandırıcıların kıskacında
“Türkiye eve kapandı bu tuzağa sakın düşmeyin” başlıklı haberde; evden çıkamayan yaşlıların gereksinimlerinin kamu ve belediye sosyal yardım ekipleri aracılığıyla giderildiği, maaş ödemelerinin kapıdan ödenmesi sağlanınca dolandırıcıların devreye girerek sahte banka görünümlü hesaplardan -özellikle yaşlı - vatandaşlara, “Bankaya gitme, hesap bilgilerini gir, şifreni yaz, kullanıcı adını paylaş, maaşını kolayca teslim edelim, promosyonun bizden” gibi e-postalar ve mesajlar göndererek banka hesaplarını ya da kredi kartlarının limitlerini boşaltmayı hedeflediğine yer verilmiş, ardından aşağıdaki uyarılar sıralanmış.
Korona Günlerinde yaşlıların -aslında herkesin ve her zaman- dijital kanallarla ekonomik istismarını önlemek için uyarılar -özetle-1- Telefonda banka bilgilerinizi paylaşmayın. Talebiniz olursa maaşınızı kamu görevlileri evinize ulaştırır. 2- E-posta ve SMS ile güven oluşturan dolandırıcılara kanıp paylaşılan adrese tıklamayın. Tıklarsanız sahte internet adresine yönlendirilir, kullanıcı kimlik bilgileriniz ve şifresiniz (oltalanır) çalınır ve hesabınız boşaltılır. 3- Dolandırıcılar mobil bankacılık uygulamaları ve internet şubelerinin kopyalayarak kullanıcılardan giriş bilgilerini elde ettiğinden banka -internet- uygulama marketlerinden banka uygulamalarını indirirken ilk karşınıza çıkanı indirmeyin. 4- Telefonda sizinle banka personeli gibi konuşandolandırıcıların verdikleri talimatlara uymayın, kişisel bilgi/ şifrelerinizi paylaşmayın, önerilen işlemleri onaylamayın. 5- Dolandırıcılar sosyal medya uygulamaları aracılığıyla iletişime geçip inandırıcı bir senaryoyla kimlik ve finansal bilgilerinizi çalabileceğinden arama motoru üzerinden internet şubesine girerken karşınıza çıkan ilk adrese tıklamayın. 6- Dolandırıcılar sponsorlu içeriklerle kopya siteler üzerinden güvenlik bilgilerinizi ele geçirebileceğini unutmayın. 7- Telefonunuza mobil bankacılık uygulaması indirirken aynı isim ve logoda başka uygulama olmamasına ve uygulama sağlayıcısına dikkat edin, uygulama hakkında yapılmış şikayet ve yorumlara göz atın. 8- Sosyal medya kullanırken karşılaştığınız çekiliş ve promosyon mesajlarını kale almayın hatta bu içerikleri şikayet edin, paylaşan sayfayı engelleyin. 9- İnternet bankacılığı linki ile kişisel bilgileriniz talep edilirse hemen bankanız ile iletişime geçin ve durumu bildirin. 10- İnternet şubesi kullanırken başında ‘https://’ olmasına dikkat edin. 11- Banka personeli de dahil kimse şifre soramaz. Şifrenizi telefonda, mail ortamında ya da sosyal medyada kimseyle paylaşmayın. 12- Şifrenizde farklı rakam ve harfler kullanın ve 2 ayda bir yenileyin. 13- Mobil bankacılık ödemelerinde sitenin güvenlik sertifikası olup olmadığını kontrol edin. SMS onaysız ödeme yapmayın. 14- Telefon, tablet ve bilgisayarınızda güvenliğinden emin olmadığınız uygulamaları silin. 15- Bağlandığınız kablosuz ağın güvenliğinden emin olun. 16- Bankaların sosyal medya hesaplarından ev ve araba çekilişi yapmadığını, tahsil edilen masraflar iade edilecek şeklinde ilan vermediğini unutmayın. 17- Sosyal medyada banka hesaplarının onaylanmış ve ‘mavi tik’ işaretine sahip olduğunu kontrol edin. ( Ek bilgi: Google Trends verilerine göre Türkiye’de ‘mobil bankacılık’ aramaları daha önce 20-30 puan ortalamasında iken 2020 şubat sonu yükselişe geçmiş, Nisan ayının ilk günlerinde 100 puan ile zirveye ulaşmış. Arama yapan kişilerin aynı zamanda banka isimleriyle arama yaptıkları gözlenmiş. Nakit ödemeler azalırken kartla temassız ve dijital bankacılıkla yapılan ödemeler artmış. | |
Yaşlılar genellikle -hele ki yakınları/ tanıdıklarınca edildiyse- istismar edildiğini başkalarına söylemez; kale alınmayacağı, bunadığının düşünüleceği, yaşamını denetleyemediği anlaşılacağı, istismarcı tarafından korkutulduğundan can güvenliğinin tehlikeye gireceği, istismar ortaya çıkıp da müdahale edildiğinde aldığı sosyal destekten yoksun kalacağı hatta huzurevine gönderilmekten korktuğu için.
Bu günlerde -ve aslında her zaman- yaşlıların ekonomik istismarını önleme konusunda yakınlarına da görev düşüyor.
Yaşlılarının ekonomik istismarını önlemek için yakınlarına uyarılar1- Yaşlıların ekonomik yönden –potansiyel bir durumda bile- istismarına karşı duyarlı olun. 2- Varsa istismarı önleyin. 3- İstismara yasal müdahale için yaşlıya rehberlik yapın. 4- İstismarı hazırlayan koşulları düzeltip gerekli önlemler alın. 5- Müdahale ile istismarı önlenen yaşlıyı izleyin. 6- İstismarın resmi kayıtlara geçmesini sağlayın, gerektiğinde devlet korumasına aldırmak için girişimde bulunun. 7- Yukarıdakileri yaparken yaşlıyı incitmeyin, sınırlamayın, taleplerini göz önüne alın. | |
Yaşlıların en büyük sorunu, sadece bu günlerde değil her daim -ekonomik olan dahil- ihmal ve istismar yani şiddet aslında. Eğer bir yaşlı için yapılması gerekenler yapılmıyorsa (ihmal), yapılmaması gerekenler yapılıyorsa (istismar) canı acır, yüreği kanar.
Yaşlıların çoğunun potansiyel şiddet mağduru olduğunun unutulmaması dileğiyle.
Sağlıcakla.
(ŞD/DB)
