Kitle Afyonu Olarak Fado?

Diktatörlük, kolayca ulaşılabilen ağır uyuşturucuların yanında fadoyu, kitlelerin afyonu olarak yıllar boyunca başarıyla sömürmüştü. Avrupa Birliğinin en zor durumdaki fertlerinden Portekiz'de milli değer olarak tescil edilmiş fadonun günümüzde de geçerliliğini sürdürmesi bir tesadüf mü?

Başkent Lizbon'da 16-26 Ekim tarihleri arasında düzenlenen XII. Doclisboa, Fado Camané'yle memleketin geleneksel müzik formu fadoya selam çaktı. Uluslararası belgesel festivalinin müzik ve sahne sanatlarına ayırdığı Heart Beat (Kalp Atışı) bölümünün açılış filmi olarak 17 Ekim Cuma gecesi seyirciyle ilk kez buluşan yapım 23 Ekim itibarıyla ülke sathında gösterime girecek.

Damardan Hüzün

Amália Rodrigues, faşist rejim tarafından pompalanan hüzün kültürünün ikonu olarak dünya çapında tanınmıştı. Azgın kapitalizmin halkı uyutmak için çok daha etkin metotlar uygulaması bir yana, askeri rejimin düşürülmesiyle bir dönem aşağılanmış fadonun hala seviliyor olması çok daha derin köklere sahip olduğunu gösteriyor.

Zaten yönetmenliğini Bruno de Almeida'nın yaptığı Fado Camané'nin esas konusu ülkenin yeni fado yıldızlarından sıcak sesli yorumcu Camané. Ne de olsa tutucu kesimlerin geleneksel formuna sıkıca sarılarak, fadoyu olduğu gibi korumaya endeksli nostaljik tavrının aksine Portekiz'de çağdaş akımla yetişen parlak sanatçılar revaçta. Mesela, ülkede laneti hala hissedilen kolonyalist geçmişin yadigarlarından Mozambik doğumlu Mariza, fadonun yenilikçi tavrını aralarında Türkiye'nin de bulunduğu geniş bir coğrafyaya layıkıyla sevdirmiş durumda.

Fakat Fado Camané'nin gizli kahramanı benim için José Marió Branco: Sosyalist mücadelenin öne çıkan figürlerinden, müzisyen, besteci ve şarkıcı Branco belgeselin müzik direktörlüğünü üstlenmiş durumda.

Camané'yle beraber bir süre önce kotardıkları albümün stüdyo kayıtları sırasında çekilmiş siyah-beyaz görüntüler yapımın omurgasını oluştururken iki sanatçının bazen sihirli, bazen elektrikli işbirliğine tanıklık ediyoruz. Politik direnişin ikonlarından Porto'lu Branco, şiir ve müzik tecrübesini yeni nesle aktarırken protest müzik geçmişinden damıttığı enerjiyi hayat karşısındaki dimdik duruşuyla birleştirerek melodik fadolara güç katıyor.  Nelson Guerreiro ile Pedro Fidalgo'nun 2012 yılında tamamladığı Branco biyografisi Mudar de Vida (Change of Life) kendisini yakından tanımak isteyenler için ideal.

Açılış coşkusu

Başkentin merkezinde uyuşturucu ve uyarıcı satıcıları turistleri tacize devam ederken, AB'nin belini doğrultamayan zayıf halkalarından Portekiz'in başkentinde bitkinlik hali göze çarpmıyor değil. Ülkede son zamanlarda sık sık protesto gösterileri yapılırken özellikle anayasal bir hak olarak parasız eğitim hakkı için mücadele devam ediyor, ne de olsa halkın fakirlik seviyesi alarm verci seviyelerde.

Fakat, Türkiye'ye göre küçücük ülkenin yaşadığı tüm iktisadi zorluklara rağmen,  Docalliance'ın yeni ferdi Doclisboa filmlerini devasa kültür merkezi Culturgest veya Cinema São Jorge'de gösterebiliyor.

Fado Camané'nin gösterimi sona erdiğinde São Jorge sinemasını dolduran 800'ü aşkın seyirci filmi, orada bulunan yönetmeni ve Camané'yi hararetle alkışladı.

Kentin sinema abidesi olarak görülen 1947 yapımı salonda hazır bulunanlar taşkınlığa yüz vermeyerek alkışlamaya dakikalar boyunca devam ederken Camané alçak gönüllülüğünden hiç bir şey yitirmeden ilgi karşısında saygıyla eğildi.

Bizim Emek'imiz artık olmasa bile, darısı bizim sanatçıların, belgesellerin ve festivallerin başına... (MT/AS)