Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı kurucu üyelerinden, araştırmacı-yazar ve kadın tarihi arşivcisi Aslı Davaz, 20. yüzyılda arşivcilik alanında kamu ve resmî arşivlerin dışında çok önemli bir gelişmenin yaşandığını belirtir. Bu gelişme, devlet ve resmî arşivlerin ötesinde, toplumun farklı kesimlerinin — özellikle de kadınların — eksik ve yetersiz temsili nedeniyle alternatif arşiv merkezlerinin kurulmasıdır.
Ayrıca, Avustralyalı araştırmacı Margaret Henderson; “Kadın özel arşivleri, biçimleriyle özeli ve kamusalı, kişisel ve kültürel olanı kapsar; görünüşte birbirinden ayrı bu alanları diyaloğa ve hatta çatışmaya sokarak, onları paha biçilmez birer feminist belge türüne dönüştürdüğünü” de ifade eder.
Bu bağlamda, Vakfın Özel Arşiv Koleksiyonu bugün otuz beş yılı aşkın bir süredir titizlikle korunan, farklı meslek alanlarından yüzü aşkın kadının özel arşivini içermektedir. Bu arşivlerden biri de 13 Haziran 2017’de aramızdan ayrılan Şirin Tekeli’ye ait Özel Arşiv’dir.
Şirin Tekeli kimdir ?
Hakkında internette pek çok bilgiye ulaşılabilen Şirin Tekeli; siyaset bilimci, akademisyen, yazar, çevirmen, feminist ve aktivisttir. Kadın odaklı pek çok kuruluşun kurucu üyesi olan Tekeli, Türkiye’de kadın çalışmaları ve feminist hareketin öncülerinden biri olarak kabul edilir.
14 Nisan 1990’da İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin Fener’de tahsis ettiği tarihi binada hizmete açılan Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı’nın da kurucu üyeleri arasında yer alır.
Aslı Davaz, “kadınların yazılı, görsel ve sözlü arşiv mirasına sahip çıkmak” amacıyla kadın konulu bir kütüphane kurma fikrini ilk olarak Şirin Tekeli ile paylaşır. Ardından Jale Baysal, Füsun Akatlı ve Füsun Ertuğ’un da katılımıyla oluşan beş kişilik bir grup yürüttükleri özverili bir çalışmanın sonucunda, Türkiye’nin ilk ve tek kadın kütüphanesini ve arşiv merkezini kurar.
Şirin Tekeli özel arşivi hangi belgeleri içeriyor?
Özel arşivler, zengin içerikleriyle yalnızca kadın araştırmaları açısından değil; siyaset, bağımsız habercilik, medya, edebiyat, güzel sanatlar ve sinema gibi pek çok alanda çalışanlar için de ilham verici nitelikler taşırlar. Kadın Eserleri Kütüphanesi’nde bulunan bu arşivler, farklı disiplinlerden araştırmacıların ilgisini çekebilecek çok yönlü bir içeriğe sahiptir.
Şirin Tekeli’nin Özel arşiv belgelerin içerisinde; Resmî belgeler, yazışmalar, el yazısı notları, özel mektupları, eleştiri ve sanat yazıları, gazete kupürlerinden oluşan arşivleri, makaleleri (ve elbette kitapları), e-postaları, fotoğrafları, daktilosu gibi kişisel eşyaları ile kırk yılı birlikte geçirdiği eşi Ahmet Tekeli’ye dair belgeler bu arşivde yer almaktadır.
Tüm bu belgeler, onun yaşamı boyunca özel ve kamusal alanlarda edindiği deneyimlerin her birinin, gerçeğin farklı bir veçhesini gün ışığına çıkardığını gösterir. Böylece bu arşiv, okura ve araştırmacıya hem Şirin Tekeli’nin yaşamı hem de tanıklık ettiği dönem hakkında bütünlüklü bir bakış açısı sunma imkânı sağlar.
Sevgili Şirin, kendi potansiyelinin farkındaydı. Sorunlara çözüm üretme konusunda eşsizdi ve tarihsel misyonunun ağırlığını taşıyordu. Sanata tutkuyla bağlıydı; edebiyatı ve sinemayı sever, yakından takip ederdi. Farklı alanlarda üretim yapan, Kütüphane dostu sanatçılar için düzenlenen etkinliklere öncülük etmişti. Bugün tarihi binanın duvarlarını süsleyen değerli eserler, onun yıllar boyunca sürdürdüğü kadın sanatçıların sergilerinden kalıcı armağanlarıdır.
Şirin Tekeli, 1996 yılına kadar Vakıf’ta gönüllü olarak çalıştı; bülten, sergi, film gösterimi, konferans, panel ve konser gibi pek çok etkinliğe öncülük etti.
Yaşamının son günlerine kadar Vakıf’la olan bağını koparmadı; çalışmalarını yurt dışında da sürdürdü. Siyasi tarihe ve kadın tarihi yazımına yaptığı katkılar, verdiği mücadeleler ve kamusal alanda kazandığı değerle tanınan bir kadın olmasının yanı sıra, kişisel tarihiyle de yaşadığı döneme damgasını vurmuş, özgün bir duruş sergilemiştir. Şirin Tekeli Özel Arşivi’nin, gelecek kuşakların yaşamları üzerinde de ilham verici ve dönüştürücü etkiler bırakacağı umut edilebilir.
Çok çalışkandı; tükenmeyen bir enerjisi vardı. İnsanlara değer verir, bilgisini paylaşmaktan hiç çekinmezdi. Kibirden uzak duruşu, yardımseverliği, nezaketi ve zarafetiyle onu tanıyan herkesin gönlünde özel bir yer edindi. Erken kaybettiğimiz, ama ardında derin izler bırakan bir yıldızdı o.
Sadece siyasi tarihe ve kadın hareketine yaptığı katkılarla değil, aynı zamanda nadir bulunan kişiliğiyle de hafızalarımızda yer etti. Onun tarihi değiştiren fikirleri, mücadeleleri ve emeği; bugün hâlâ bizlere yol göstermeye, ilham vermeye devam ediyor.
Şirin Tekeli’nin adı, iz bırakan çalışmaları ve güçlü mirasıyla yaşamaya; Özel Arşivi aracılığıyla gelecek kuşaklara ışık tutmaya devam edecek.
Şirin Tekeli’yi saygıyla anıyoruz…
Şirin Tekeli hakkındaki bianet yazı ve haberlerini buradan okuyabilirsiniz.
(TT/EMK)
