Dünya nüfusu 8 milyarı aştı, artmaya da devam ediyor. Mevcut ile gelecekte artacak olan nüfusun beslenme sorunu ciddi. Zaten halihazırda nüfusun bir milyardan fazlası aç durumda. Bir milyar beş yüz milyon insan gizli açlık çekiyor. 1.3 milyar insan ise obez. Özcesi, gıda yetersizliğine, güvenliğine çözüm bulunamıyor. Gıda krizi kronikleşti, aldı başını gidiyor.
Aslına bakarsak, dünyada üretilen gıda miktarı yüzde 110 civarında. Yani üretilen yıllık gıda miktarı toplam nüfusun ihtiyaç duyduğundan fazla. Fakat insanlar aç, insanlar gizli açlık çekiyor, insanlar obez! Ne yaman çelişki değil mi? Çelişkinin temelinde yatan neden, gıda paylaşımındaki adaletsizlik!
Sorun bu yanıyla ele alınmıyor, konuşulmuyor. Çünkü gıdadaki adaletsizlik tarım, gıda ve kimya şirketlerine kazandırıyor. Bu nedenle çözüme dair çözümsüzlük üreten bir sistemle karşı karşıyayız. Başka bir deyişle gıda ambarında kemirgenler (şirketler) familyası var. Baş edilemeyen!
Çözüm için paylaşımdaki adaletsizliğin önünü almak/adaleti sağlamak gerekiyor. Ama mevcut tarım alanlarının genişletilmesi ya da birim alandan elde edilen verimin artırılması gibi iki seçenek telkin ediliyor. İlk bakışta bu doğru gibi gelse de tarım alanlarının artırılması en başta Avrupa ülkeleri olmak üzere bizim ülkemiz de dahil olmak üzere pek çok ülke için çözüm olmaktan çıkmış durumda. Çünkü ülkelerin çoğunluğu işlenebilecek tarım alanlarının sınırına geldiler. Sınır ötesine geçmelerine vize verecek elde toprak(ları) da, burdan öteye gidecek köy de yok(!) Birim alandan elde edilen verimin artırılması en makul yol, ama nasıl?
Verimin artırılması
İkinci seçenek olan verimin artırılması da sorunlu. Nedeni; tarımsal üretim modeli ve buna bağlı olarak üretim sürecinin verim ve kalite kayıplarına sebep olması. Kayıpların nedenini de canlı ve cansız etmenler olarak iki türlü.
1- Cansız faktörler, hatalı tarımsal model uygulamaları ve onun sebep olduğu çevresel ve toprak tahribatı ile atmosfere salınan zehirli gazlar...
2- Canlı faktörler ise, hastalık etkeni olarak bilinen patojenler, fungus, bakteri, virüsler ile zararlılar olarak bilinen; akarlar, böcekler, salyangozlar, nematodlar, kemirgenler, sümüklü böcekler, memeliler, kuşlar ve yabancı otlar...
Bu sayılan etkenler nedeniyle bitkisel ürünlerde zaman zaman yüzde 60'ın üzerinde verim kayıpları yaşanabiliyor.
Bu konuda veriler söyle: Dünya tarımsal üretiminde meydana gelen ürün kayıplarının yaklaşık yüzde 15'i yabancı otlar, yüzde 9'u hastalıklar, yüzde 11'i zararlılar... Bu verilerin görünür kıldığı verim kaybı dünya tarımsal üretimin neredeyse üçte birine denk geliyor. Bu rakamlara yüzde 6-12 kadar hasat sonrası kayıpları ise eklediğimizde toplam ürün kayıp ibresi yaklaşık yüzde 50'yi vuruyor ki, bu veriler, bize israfın tarladan başladığını gösteriyor.
Başka bir anlatımla adaletsiz paylaşımın dışında çözülmesi gereken diğer sorun alanını ok işareti ile gösteriyor. Yukarıdaki sayılan kayıpların yıllık parasal değeri yaklaşık 550 milyar dolar. Ürünü korumak için yapılan kimyasallı mücadele masrafları yaklaşık yıllık 455 milyar dolar. Bu durumda ürünü korumak için bunca masraf yapmak rasyonel mi? Koruma amaçlı çiftçiler şirketlere bunca para ve tarlaya bu kadar alın teri dökmeli mi? Üreticiler bu kadar eza, cefa çekmeli mi? Ve bütün bunlar ne pahasına?
Evet, ne pahasına?
Toprak insanların geleneksel tarımdan uzaklaşıp konvansiyonel (kimyasal ve mekanizasyona dayalı) tarıma başlaması ile yıllar içerisinde verdiği zarara bağlı olarak, bitkisel üretimdeki verim kayıplarının en önemli sebeplerinden birisi durumuna geldi. Yani basarım zehirli ilacı, saçarım kimyasal gübreyi sorunu çözmüyor, derinleştiriyor; verdiği zarar yıl yıl artıyor.
Konvansiyonelin/kimyasalın verdiği zarar
Toprağın tarım dışı amaçlarla kullanılması, erozyonla kaybedilmesi ve ağır metallerle kirlenmesi sonucu tarım alanlarında her geçen gün verim daha da düşmektedir.
Topraktaki kirlenmenin en önemli sebepleri, yıllarca tarım alanlarında yoğun olarak uygulanan kimyasal gübre ve pestisit uygulamaları olduğu bilinebilen bir gerçeklik olarak orta yerde duruyor.
Aşırı kimyasal gübre ve ilaç kullanımı sonucunda da:
- Gezegenimizdeki nitrojenin hem döngüsü hem dengesi bozulmakta ve sera gazları artmaktadır.
- Bu artışa bağlı olarak iklimler değişmektedir. Ayrıca yeraltı ve yerüstü sular kirlenmektedir.
- Pestisitlere karşı hastalık ve zararlıların direnci her geçen gün artmaktadır.
- Pestisit kalıntılarının sağlık riski oluşturması da cabası.
Ayrıca;
- Tarım arazilerinde aşırı toksik kimyasal birikimi,
- Yoğun tarım yapılan bazı alanlarda aşırı kimyasal kullanımı sonucunda faydalı mikroorganizmaların tamamen yok edilmesi,
- Bu alanlarda yoğun bir kimyasal gübre ve pestisit uygulaması yapılmadan tarımsal üretimin yapılamaz bir hale gelmesi. Bir başka deyişle; yapılan bu hatalar devam ettikçe bu alanlarda verimli ve gelir getirici bir tarım yapmak imkânsız hale gelmektedir. Bunlara bir de elde edilen ürünlerin israfı da eklenince gıda krizi bitmiyor, artarak sürüyor.
Gıda israfı
Tarladaki israfın dışında bir de elde edilen ürünlerin israfı var. Dünya genelinde israf edilen ürün ve gıdaların yıllık parasal değeri 1 trilyon dolar olduğu belirtiliyor. Bu veri bize bir yanda gıdaya erişemeyenlerin diğer yandan yapılan israf boyutunun devasalığını göstermektedir.
Dünyada israf edilen, yenilmeyen, çöpe giden gıdaları yetiştirmede kullanılan arazi miktarı 10 milyon kilometre kare alan büyüklüğünde. Yani 13 tane Türkiye yüz ölçümu gibi bir alandan elde edilen gıda israf yoluyla heba ediliyor.
Aynı zamanda dünyanın temiz su varlığının yüzde 25'i israf edilen bu gıdaları yetiştirme esnasında kullanılıyor/harcanıyor.
En gelişmiş ülkelerde gıda tedarik zincirine göre tüm gıda israfının yarısından fazlası evlerde gerçekleşiyor. Türkiye'de gıda israf maliyetinin yıllık 300 milyar lira olduğu belirtilmektedir.
Gelelim sadede;
- Tarımsal üretimde kimyasala dayalı üretimden vazgeçerek,
- Sağlık ve ekoloji açısından risk oluşturan uygulamaları terk ederek,
- Tarlada, evde, iş yerlerinde gıda israfının önünü alarak,
- Adil paylaşım yoluna doğru direksiyon kırarak bugünkü dünya canlı nüfusunun iki katını besleyebilecek zengin bir gezegende açlık niye?
(AA/HA)
