Çelişkinin kaynağı Amerikalıya verilen görevde; Amerikan ordusu Irak'a savaş kazanmaya geldi, barış getirmeye değil. Çoğu Amerikan askeri kendini kurtarıcı olarak görüyor. Oysa, Iraklılar böyle düşünmüyor gibi.
Amerikalı yetkililer, mesajlarını tam açıklayamadıkları için başarısız olduklarını düşünüyor; Iraklılar ise mesajları almış görünüyor. Yani her şey birbiriyle çelişiyor.
İşgalciler şiddete karşı
Mesela; Amerikan birlikleri Musulun tek televizyon kanalını çoğunlukla gerçek dışı ve dengesiz habercilik gerekçesiyle kontrolü ele alınca halka nasıl bir mesaj gönderdiler? Esasında, Kanal, El Cezire TVnin haberlerini yeniden yayınlıyordu.
Tümgeneral David Petreaus, muhabirlere "Biz işgalci güç olarak şiddeti kışkırtacak yayınları durdurmak için tüm haklara sahibiz dedi. Evet yaptığımız sansür ama niyeti öfke ve hiddeti kışkırtmak olan yayını sansürleyebilirsiniz."
Wall Street Journal gazetesinin haberine göre; bir Amerikan binbaşısı, kendisine verilen emrin ifade özgürlüğünü ihlal ettiğini öne sürünce görevlerinden alındı ve üst dışına çıkarıldı. Oysa, her asker, Amerikan Birleşik Devletleri (ABD) Anayasasının güvence altına aldığı ifade özgürlüğünü desteklemek ve korumak için yemin eder. Binbaşı bir kadındı.
İlk yasak Kurana
Bu çelişkiler her yerde uçuşuyor. Amerikalılar üç ayda, yeni adı Irak Medya Ağı (IMN) olan Irak devlet televizyon ve radyosunun yeniden inşa edilmesi için 20 milyon dolar harcadılar.
ABD, öncelikle IMN yöneticilerinden yayında Kuran'dan parça okumayı ve sokaktaki insanla yapılan röportajları durdurmasını istedi. Dahası, programların ön denetim için ABD dostu Kürt liderin eşine geçilmesi istendi.
Kanal bu istekleri reddetti. Kanalda gazetecilere eğitim veren Kanadalı belgeselci Dan North, Reuters haber ajansına "Haberci olarak sansüre boyun eğmeyeceğiz, dedi.
IMNde 2 TV, 2 Radyo ve 2 gazete
İşgal güçleri "Koalisyon Geçici Yetki Merkezi"(CPA) sorumlusu L. Paul Bremerin iki TV kanalı, yerel ve ulusal iki radyo istasyonu ve iki gazetesi olan IMN'de yaşanan çelişkilerden çileden çıktığı söyleniyor.
Amerikalı şef Şiilerin İran'dan aldıkları daha az yardımla daha çok haber ve daha uzun süre televizyon yayını yapmalarına ise iyiden iyiye sinitleniyor. Bu yayınlar elbette ABD-İngiliz Koalisyonuna karşı hiç de dost değil..
Artık, Bağdat'taki her politik grubun bir gazetesi var. Gazeteler Amerikan gözetimi altındaki ülkede artan suçların ve kamu hizmetlerindeki başarısızlığın duyurulmasının aracı oluyor.
Medyaya lisans
Her yeni gün, yeni suçlamalar ve ihlallerle geliyor. Amerikan karşıtı politik grupların gazeteleri Amerikalıları çete tecavüzleri, soygunculuk ve İslam'a hakaretle suçluyorlar.
Bremer, medyayı düzene sokmak için yeni kurallar istiyor. Bütün Irak medyası şimdi lisans almak zorunda. Kurallara uymayanın lisansı iptal edilecek. ve teçhizatları ellerinden alınacak.
Haberciler soruşturmaya alınabilecek, tutuklanabilecek, aleyhlerine dava açılabilecek ve suçlu bulunurlarsa bir yıl hapis cezası veya 1,000 dolar para cezasına çarptırılabilecek. Temyiz yetkisi ise Bremer'in.
Bremer'in dokuz maddelik "Yasaklanmış Faaliyetler" listesi ırkçı, etnik ve dini nefreti kışkırtma, Baas Partisi'ni savunmayı yasaklıyor..
Nefret söylemini engellemek
Yetkililer bu kuralların Iraklılar ve batılılar, Irak Sünnileri ve Şiileri veya Arapları ve Kürtleri arasındaki olası şiddeti arttırabilecek "nefret söylemini engellemek için koyulduğunu söylüyorlar.
Eski IMN yetkilisi Mike Furlong Haziran'da Associated Press'e (AP)yaptığı açıklamada, "Gelişmekte olan Irak demokrasisine zarar vermek isteyen kötü ve yıkıcı haberlere izin vermeyeceğiz tüm medya kuruluşları sorumluluk altında olmalı," dedi.
Dan Notrh'un bir ay önce yaptığı açıklamadan bu yana uzun bir yol alındı. O zamanlara "Tüm bu fikir (IMN) özgür medyanın doğuşunu sağlamak için, bu nedenle dış bir kaynağın ürettiklerimizi incelemesini kabul etmeyeceğiz," açıklaması yapılmıştı.
Artık öyle değil. Bremer'in emri sadece bir başlangıç, bu kurallar aynı zamanda IMN'i Baş Düzenleme Kuralları'nın yönettiği bağımsız habercilikten ayırarak yeniden tamamen farklı bir şeye dönüştürüyor.
Tek iktidar: Bremer
IMN, savaş zamanında Muhammed Saeed al-Sahaf'ın Saddam propagandası yaparak dünyaya tanıttığı eski Irak Danışma Bakanlığı'nın yerine daha küçük bir birime dönüşüyor.
Bremer IMN'e çalışmalarında tavsiyelerde bulunma, IMN çalışanlarını işe alma ve işten çıkarma yetkilerine sahip olacak. Buna göre Bremer ülkedeki en zengin ve en geniş teçhizata sahip olan medya kuruluşu üzerindeki tek güç. Amerikan ordusundan da aldığı güçle hem IMN hem de rakip kuruluşları denetleyebilecek.
IMN, 2003 Nisan'ında Pentagon'a bağlı Amerikan savunma teknolojileri devi Uluslararası Bilimsel Uygulamalar Teşkilatı (SAIC) tarafından Amerika'nın Sesi eski yöneticisi Robert Reilly başkanlığında kuruldu.
Pentagon SAIC'le anlaşırken, aklında askeri kuvvetler ile medya yönetimini ilişkilendiren görünmez bir bağ vardı.
Sorumlu medya!
Reilly'nin gidişiyle Amerika'nın Sesi Irak'ta Pentagon'un varlığına karşı olan "İsteksizler Koalisyonu"na katıldı.
Ortadoğu şefi Norm Pattiz Pentagon'un girişimlerine işaretle, "Bizim işimiz psikolojik operasyon ya da propaganda değil; dengeli, güvenilir ve doğru haberler yapmasaydık bizi izleyenler olmazdı," dedi.
Bremer, Iraklı habercilere "Eski rejimde hükümeti eleştirmek kanuna aykırıydı. Artık istediğiniz kişiyi, istediğiniz şeyi eleştirmekte özgürsünüz; fakat özgürlük beraberinde sorumluluk getirir," diyor.
Reilly ise, IMN'in ABD yayın kuruluşu PBS tarzında sorumlu bir medyaya dönüşeceğini umut ediyor.
Eğer Irak'ta bir medya düzenlemesine ihtiyaç duyulacaksa, bu düzenleme bağımsız olmalı. Eğer Irak'ın bir medyaya ihtiyacı varsa, bu mevcut olandan daha bağımsız olmalı. (RJ/PT/NM)
@* Rohan Jayasekera "Sansür Fihristi, etkileri ve Irak medyası" konulu araştırmaları için Mayıs ayında Irak'ı ziyaret etti. "Sansür Fihristi" bağımsız Irak medyasının oluşması için 2003 boyunca eğitim programları yürütecek.
* İngilizceden kısaltarak Pınar Tokur çevirdi.
