“Türkiye erken seçime gider mi, gitmez mi?” Her gün gazetelerde, haberlerde ve programlarda konuştuğumuz, tartışımız bu sorunun yanıtı henüz belli değil. Ancak kesin olan şey Türkiye’nin 14 ay içerisinde bir seçim göreceği.
Türkiye’nin sandık başına gideceği tarih yaklaşırken yolsuzluğun seçmen tercihlerine etkisi önem kazanıyor.
Tam bu noktada Uluslararası Şeffaflık Derneği bugün KONDA’yla birlikte hazırladığı bir araştırmanın sonuçlarını paylaştı: Türkiye’de yolsuzluk | Neden, nasıl, nerede?
Çıkan sonuç hayli ilginç. Toplumdaki her 10 kişiden 8’i, bir yolsuzluk iddiasının gelecek seçimdeki oy tercihini kısmen veya kesinlikle etkileyeceğini söylüyor.
Gelin detaylara birlikte bakalım.
Transparency International’ın 2021 Yolsuzluk Algı Endeksi sonuçlarına göre Türkiye 180 ülke arasında 38 puanla 96. sırada ve son 10 yılda en çok puan kaybeden ülkelerden bir tanesi. 2013’le kıyaslandığında Türkiye 12 puan kaybederek 43. sıraya geriledi. Avrupa Birliği ülkeleriyle karşılaştırıldığında da Türkiye 27 üye ülkeden de düşük puan alarak Bulgaristan’ın ardından sonuncu sırada. |
Toplum genelinde yolsuzluğun arttığı fikri hakim
Araştırmaya katılanların yüzde 74’ü yolsuzluğun son iki yılda arttığını düşünürken yalnızca yüzde 16’sı bu yargıya katılmıyor. Bu oran toplumun, ülkenin kurumlarına karşı ciddi bir güven bunalımı içerisinde olduğunu gösteriyor.
Uluslararası Şeffaflık Derneği’nin yine 2016’da yaptığı araştırmada bu oran toplumun yüzde 55’inin yolsuzluğun arttığını düşündüğü yönündeydi. 5 yıl içinde bu oranın yüzde 20’ye yakın artması bu konuda olumsuz yöndeki algının ciddi bir şekilde pekiştiğini gösteriyor.
Siyasi parti tercihi, eğitim durumu faktörlerine göre yolsuzluk algısında farklılık ortaya çıkarken, muhalefet seçmenlerinin neredeyse tamamı yolsuzluğun arttığını düşünüyor. AKP seçmeni yüzde 44 oranında MHP seçmeni ise yüzde 63 oranında yolsuzluğun arttığını düşünüyor.
Yolsuzlukla mücadele edileceği ya da bu mücadelenin başarılı olacağı konusunda da çarpıcı bir umutsuzluk gözleniyor. Toplumdaki her 3 kişiden 2'si yani yüzde 67'si önümüzdeki 2 yılda Türkiye'de yolsuzluğun daha da artacağını düşünüyor.
"Hükümet yolsuzlukla mücadelede başarılı değil"
Araştırmaya göre toplumun yüzde 60’ı ‘‘Hükümeti yolsuzlukla mücadele konusunda başarılı buluyorum” yargısına katılmadığını söylerken sadece yüzde 27’si hükümeti başarılı buluyor.
Parti tercihleri ve eğitim durumu bu yargıya yaklaşımları etkileyen iki önemli etken. Eğitim durumu arttıkça hükümeti yolsuzlukla mücadele konusunda başarılı bulanların oranı azalıyor.
Lise altı eğitim seviyesindekilerin yüzde 32’si hükümeti yolsuzlukla mücadele konusunda başarılı bulurken lise mezunları arasında bu oran yüzde 23, üniversite mezunları arasında ise yüzde 20.
Parti tercihlerine göre bakıldığında ise AKP seçmeninin yüzde 61’i ‘‘Hükümeti yolsuzlukla mücadele konusunda başarılı buluyorum’’ yargısına katılırken MHP seçmeninin sadece yüzde 40’ı bu yargıya katılıyor.
İktidar seçmeni son 2 yılda yolsuzluğun arttığı görüşüne yakınken, soru hükümetle ilgili sorulduğunda görüşlerinde değişiklik yapması ülkedeki kutuplaşmayı göstermesi açısından çarpıcı.
Yolsuzluk seçmen tercihlerinde etkili
Toplumdaki her 10 kişiden 8’i (yüzde 79), bir yolsuzluk iddiasının gelecek seçimdeki oy tercihini kısmen veya kesinlikle etkileyeceğini söylüyor.
Kararsızlar yolsuzluğa karşı en net tavrı sergileyen seçmen kümesi olarak dikkat çekiyor. Kararsızların yüzde 94’ü oy verdikleri parti hakkındaki yolsuzluk iddiasının, oy tercihlerini “kesinlikle” veya “kısmen” etkileyeceğini söylüyor.
Liderine güvendiği partiye oy verenlerin ve büyük bir çoğunluğunu AKP ve MHP seçmeninin oluşturduğu ‘Liderci’ler ise yolsuzluk iddiasından oldukça az etkilenecek gibi gözüküyor.
Ayrıca üniversite mezunlarının ve modernlerin hükümete yolsuzluk konusundaki güvenleri oldukça az olmasının yanı sıra daha önce adı yolsuzluk iddialarına karışmış herhangi bir partiye oy verme eğilimleri de oldukça az.
Eğitim seviyesi azaldıkça, hayat tarzı muhafazakârlaştıkça ve dindarlık seviyesi arttıkça bu eğilimde de bir artış ortaya çıkıyor.
Z Kuşağının 'yolsuzluk' karşısında tavrı oldukça net
15-17 yaş arasında bulunan ve henüz oy vermek için sandığa gitmemiş gençlerin yüzde 88’i, 18-32 yaş arasında bulunan gençlerin ise yüzde 83’ü, oy verecekleri parti hakkında çıkacak olası bir yolsuzluk iddiasının sandıkta verecekleri karar üzerinde kesinlikle veya kısmen etkili olacağını söylüyor.
Yine 18-32 yaş aralığında bulunan gençlerin yüzde 76’sı son iki yılda yolsuzluğun arttığını, yüzde 67’si önümüzdeki iki yıl içinde artacağını düşünürken, yüzde 62’si de hükümeti başarısız buluyor.
Yolsuzluğun nedenleri ihaleler ve cezasızlık
Araştırmaya göre yolsuzluğun yaygınlaşmasının nedeni olarak insanlar, “yolsuzluğun cezasız kalmasını”, “ihale sistemlerini” ve “kamu kurumlarında şeffaflığın ve hesap verebilirliğin olmamasını” görüyor.
Büyük yolsuzluk skandallarının soruşturulmaması, aksine bu skandalları gündeme getiren kamu görevlilerinin ya da gazetecilerin cezalandırılması, hukuk devleti ilkesinin önemli ölçüde zedelenmesine ve cezasızlık kültürünün yaygınlaşmasına neden oluyor.
Ardındansa “siyaset ve sermaye ilişkisi”, “devlet görevlilerinin dokunulmazlıkları”, “basın özgürlüğü yetersizliği” ve “kamudaki maaşların yetersiz olması” gibi etkileri ikincil olarak sıralıyor.
Bu da güven bunalımının siyaset, iş dünyası, medya ve yargı dörtgeninde yoğunlaştığını gösteriyor.
En çok yolsuzluk nerede?
Toplumun yüzde 82 gibi büyük bir çoğunluğu siyasi partilerin yolsuzluğa bulaşmış olduğunu düşünüyor. Bunu yerel yönetimler, kamu kurumları ve medya takip ediyor.
Kamu kurumları sorulduğunda ise toplumun yüzde 57’si gümrük ve dış ticareti, yüzde 53’ü vergi dairelerini, yüzde 53’ü ise ruhsat ve imar işlemi yapan kurumları kamuda en çok yolsuzluk yapılan alanlar olarak işaret ediyor.
Bu üç alanı yüzde 47 ile tapu daireleri, yüzde 44 ile yargı, yüzde 43 ile hazine ve para politikaları ve yüzde 40 ile eğitim takip ediyor.
Toplumun görece daha çok güvendiği alanlar ise dini kurumlar, diyanet, sağlık, emniyet ve iç güvenlik. Toplumun üçte bir bu kurumlar ve alanlarda yolsuzluk yapıldığını düşünüyor. Toplumun sadece yüzde 17’si orduyu, kamuda en çok yolsuzluk yapılan alanlardan biri olarak gösteriyor.
Toplumun yüzde 85’i ihaleleri en çok yolsuzluk yapılan işlemler olarak görürken, bunu yüzde 83 ile gümrük işlemleri ve yüzde 82 ile imar ve ruhsat işlemleri takip ediyor.
(HA)
