"Heman pirs derfetên wekhev pêşkêş nakin; edalet bi naskirina cudahîyê dest pê dike."
Encamên ezmûnên LGS û YKS yên 2025an careke din newekheviyên kûr ên avahîsaziyê di perwerdeyê de eşkere kirin Her çend asta kêm a serkeftina matematîkê mijara nîqaşê be jî, tiştê ku bi rastî balkêş e ev e ku xwendekarên ku ji hêla aborî, civakî-çandî û zimanî ve bêderfet ne bi awayekî sîstematîk encamên kêmtir serketî bi dest xistin. Ev rewş pirsa ku pergala azmûnê heta çi radeyê li gorî prensîbên dadperwerî û têgihîştinê ye, derdixe holê.
Beşek girîng ji ezmûnên navendî yên wekî LGS û YKS ji pirsên li ser bingeha têgihîştina xwendinê pêk tên. Bi taybetî pirsên paragrafê, pirsên aqilmendiya devkî, û pirsên matematîkê yên çareserkirina pirsgirêkan, hawîrdorek diafirînin ku xwendekarên xwedî jêhatîbûna zimanî ya bilind avantajek bi dest dixin dema ku xwendekarên ku zimanê wan ê dayikê ne Tirkî ye li paş dimînin.
Xwendekarên ku zimanên wan ên dayikê yên Kurdî, Erebî û yên din in, nikarin di dibistanan de ji bilî Tirkî bi tu zimanekî din perwerdehiyê bibînin. Ev xwendekarên ku bi zimanê xwe yê dayikê nayên perwerdekirin, ji dibistana seretayî û pê ve bi bêderfet perwerdehiya xwe dest pê dikin. Ji bo xwendekarekî ku paşê Tirkî fêr dibe pir dijwar e ku nivîsên dirêj ên tijî têgehên razber zû fam bike û şîrove bike û bigihîje asta ku pergal ji wan hêvî dike.
Zarokên ji malbatên bêderfet nikarin dersên taybet bigirin, nikarin bigihîjin çavkaniyên fêrbûnê yên bi kalîte, û pir caran bêyî piştgiriya dêûbavan a pêwîst ji bo piştgiriya perwerdehiya wan diçin dibistanê. Ev zarok, ku jîngehên wan ên malê ji bo xwendinê ne guncaw in, ku gihîştina piştgiriya civakî- derûnî tune ne, û li gundan an taxên xizan dijîn, ne tenê bi zanîna xwe, lê di roja azmûnê de bi newekheviyên berhevkirî jî têne ceribandin.
Bandorên windakirina fêrbûnê yên ku di serdema piştî pandemiyê de hatine jiyîn hîn jî kêm nebûne. Ev xwendekar di derfetên perwerdehiyê de hîn jî li paş dimînin. Lêbelê, pergala azmûnê van cudahîyan paşguh dike û her kesî wekî ku bi heman derfetan dest pê kiriye dinirxîne, û bêedaletîyê diafirîne.
Ezmûnên LGS û YKS şiyana xwendekaran ji bo gihîştina çavkaniyên agahdariyê dipîvin, ne şiyana wan ji bo gihîştina wan. Ev azmûn bi awayekî nerasterast faktorên wekî mîqdara dersên taybet ên ku xwendekarek distîne, çavkaniyên ku ew bikar tîne, û perwerde û rewşa aborî ya malbata wan dipîvin, ne jîrbûn an jî xebata wan.
Herwiha, xwendekarên ku di ezmûnan de yên serkeftî, bi gelemperî mezûnên dibistanên xwedî çavkaniyên çêtir an dibistanên taybet in. Lê gelo rewşa xwendekarekî ku diçe dibistanek gund û ji bo hin dersan mamosteyê wî/wê jî tune ye wê çi bibe? Gelo divê serkeftina vî xwendekarî bi heman azmûnên wekî ya xwendekarekî ku bi rojan beşdarî kampeke îmtîhanan dibe li dibistanek taybet were pîvandin?
Sîstema azmûnan a heyî newekheviyên civakî-aborî û çandî kûrtir dike û serkeftinê ji bo çend bijarteyan yekdest dike. Lêbelê, armanca perwerdehiyê divê ew be ku derfetê bide her kesî da ku potansiyela xwe pêk bînin.
Di pergalek alternatîf de;
Xwendekar divê ne tenê li gorî ezmûnan, lê di heman demê de li gorî pêşketin, eleqe û şiyanên wan di tevahiya salê de jî werin nirxandin.
Divê perwerdehiya bi zimanê dayikê wekî mafek were naskirin û piştgirîkirin.
Divê naveroka azmûnan pirsên ku ji bo cihêrengiya civakî-çandî hesas in bihewîne.
Gavên wekî pêkanîna cudakariya erênî ji bo dibistanên li deverên bêderfet hem ji bo pîvandina dadperwerane ya serkeftinê û hem jî ji bo veguherandina perwerdehiyê bo amûrek ji bo wekheviya civakî pir girîng in.
Encamên LGS û YKS ne tenê têkçûnên takekesî, lê di heman demê de têkçûnên sîstemî jî nîşan didin. Bi taybetî ji bo xwendekarên ku zimanê wan ê dayikê ne Tirkî ye û yên ku di nav xizaniyê de ne, ev azmûn ne ceribandinek zanînê ne; ew ceribandinek ji bo dûrxistina pergalê ne. Heta ku em perwerdehiyê wekhev, gihîştî û berfireh nekin, ev rewş dê her sal xirabtir bibe.
(AÖ/AY)
