Ferhenga Şer û ya Amrazan ji Kovara Ronahîyê - 3

Bloger û nivîskarê Înan Eroglu li bloga xwe (inanolo) dest bi amadekirina Ferhenga Şer û Amrazên Şer ji Kovara Ronahîyê kiriye. Erogluyî di yekem nivîsa xwe ya li ser mijarê de ferhenga 7 jimarên kovara Ronahiyê çêkiriye. bianetê nivîsa wî wek-xwe belav kir.

Erogluyî di beşa duyem de ji hejmarên navbera 8 û 17an ên Ronahîyê 67 peyv berhev kiribûn û ravekiribûn ku hûn dikarin li quncika Înan Eroglûyî ya li bianetê bibînin. 

Di vê beşa sêyem û ya dawî de 58 peyv ji nav 11 hejmarên dawî yên kovara Ronahî (18-28) hatine neqandin, ravekirin û mînakên wan hatine dayîn.

Hejmar 18: 

velokirin: kontrolkirin.

- “Dema Gêstapo dora xaniyê bijîşk girt û velo kir, ne nexweş, ne jî bijîşk û keç û jina wî ne hatin dîtin.”

bandêr: ala.

tof bi tof: kom bi kom, qefle bi qefle.

- “Heçî fransiz û heçî xelkê welatên ko di bin bandêra fransizî de dijîn, tof bi tof diçin talîmgahan û hînî eskeriyê dibin.”

balafira barkêş: balafira bo veguhastina baran tê bikaranîn.

- “Ji bona vê yekê emêrîkaniyan balafirine xweser çêkirine. Ji van balafiran re balafirên barkêş dibêjin.”

eskerê agirkuj: eskerên ku di demên bombardimanê de diçin hewariya mirovên di bin avahiyên hilweşiyayî de mayî.

- “Di wextê bombaranan de eskerên agirkuj û peyayên fedayî diçûn û mirovên ko di bin kevirên xaniyên hilweşiyayî de diman xelas dikirin.” 

keporal: tr. onbaşı.

balafirvan: firînerê/a balafirê. pîlot.

balafir: teyare. firoke.

- “Keporal bi mana onbaşi ye. Keporal Moris balafirvan bû. … Rabû ji xwe re balafirek çêkir.”

Hejmar 19: 

yekînek: tr. birlik.

- “Dûk gava diçû Eyslandê ji bo teftîşa yekînekên brîtanî balafira wî bi rê ve ket û dûk mir.”

çekhilgir: biçek, çekbidest. bnr. sîlehbidest.

- “Çekhilgir gihêştin şikêr û çiyan çirpîna tajangan qîrîna diyan.”

hewapîvan: amraza ku pê rewşa hewayê tê zanîn û famkirin.

- “Lê îro ev fen gelek pêş de çûye. Jê re aletin wek dûrebîn û hewapîvan çêbûne.”

serfermandar: serleşker. serdar. tr. başkumandan.

- “Serfermandarî jî li gora van xeberan planên xwe diedilînin.”

berdevk: tr. 1) mabeynci, 2) sözcü.  fr. 1) chambellan, 2) porte-parole.  îng. 1) chamberlain,

2) spokesman. (R.K.)

- “Berdevk çûn û ew hekîm anîn.”

 Hejmar 20:

biserxwe: serbixwe. tr. bağımsız.

- “Îswîçre dewleteke ewropayî ye; dewleteke piçûk, lê di nav dewlitine mezin wek Franse, Elmanye û Talyayê de dewleteke biserxwe ...."

giranmêr: rûspî, sergewez. tr. ağırbaşlı.

- “Di destdanîna vî şerî de û gava masa aşî û azahiyê bête gerandin, û giranmêrên hevalbendan li dorê top bibin.”

gelparêz: kesên berjewendiyên gel diparêzin. welatparêz. tr. halkçı.

- “Tevî vê yekê, ez dinêrim ko hinek ji kurdên xwanda, nemaze gelparêzên wan, bi xwandin û nivîsandina zimanê xwe ra bendewariyeke hêja rave kirine!..”

defternot: deftera ji bo nivîsandina notan/nîşeyan.

- “Berikên kîjanî ji wan velo bikî, reşbelek û defternotên wan bi zimanên tirkî û erebî ne.”

serxwerabûn: serhildan. îsyan.

- “Di sala ko Napolyon ji dibistanê bi derket da li welatê Franseyê çirûskên serxwerabûnekê xweya dikirin.”

şûngirt: wekîl. cîgir.

- Gava mirinê şêx Hadî Xelo kiriye şûngirtê (wekîl) xwe.”

qezajentî: mirovê tûşî qezayekê hatî. qezazede.

- “Ji qezajentiyan bi tenê eskerê bêtêlê rîtilekek tîtin û kitêbeke piçûk, tê de hin ayetên incîlê, ji vaporê xilas kiribûn û digel xwe anîbûn.”

Hejmar 21:

balafira nexweşhilgir: balafiira birîndarên giran ji qada şer dibe nexweşxaneyê.

- “Klîşa me balafireke nexweşhilgir şanî dide. Ev balafirên ha birîndarên giran ji qada şer diguhêzînin xestexanan.”

mîtralyozvan: leşkerên mîtralyozê bi kar tînin.

- “Yekê ji balafirên japonî ji sêsed gavî torpîlek berda me. Mîtralyozvanên me baskekî wê birîn.”

necatdîtî: mirovên ji şerekî hatî rizgarkirin. rizgarbûyî.

- “Tenent, kumandarê Rîpûlsê, di nav necatdîtiyan de bû.”

gurgurok: (?)

- “Guleyine topên behrî ên dûravêj van gulan di ser gurgurokan de dibin heta perê behirê û li cenkeştiyan bar dikir.”

Hejmar 22: 

dilxwestî: xwebexş. tr. gönüllü.

- “Li ser vê ramanê kete leşkerê giravê û Paolî ew kumandanê dilxwestiyan (gunilî).”

wezîrceng: wezîrê cengê.

- “Reşbelekek berpêyî wezîrceng kir û jê xwat ko wî vegerîne leşkeriyê.”

sersemer: tr. yüzbaşı.

- “Di dawiya tebaxê da bi ritba sersemeriyê (yûzbaşî) vegerandin firqa wî.”

bask: aliyekî tiştekî. hêl. kêlek.

- “Zirehpûşeke ingilîzî, di şerê Îtalyayê de xwe daye baskekî xetên elemanî û ji dûr ve gûleyên xwe lê dibarîne.”

kuştar: qetlîam. komkujî.

- “Her kesê ko bêhna hevaliya melîkiyê jê dihat hate kuştin ko ev di dîroka Franseyê da bi navê ‘kuştara Îlonê’ e bi nav û deng e.”

kişwerkişayî: fetihkirin. dagirkirin. zeftkirina welatan, parzemînan.

- “Di sala 25an (p.î.) (piştî Îsa) malbata (Han) dest bi kişwerkişayiyê kir.”

vegertiyar: dagirker. kesên ku welatek vegirtine, dagir kirine.

- “Mixdarê mongolan yên ko Çîn vegirti bûn li gora nifûsa çîniyan gelek hindik bû û karê hikûmetê rexma wicûda vegertiyaran dîsan bi piranî bi destên çîniyan dihate gerandin.”

Hejmar 23:

xestexaneya gerok: nexweşxaneya ku di rewşên zehmet ên wekî şer de tê danîn û bikaranîn.tr. seyyar hastahane.

- “Li rastê erebeyên birîndaran wan dibin û digehînin xestexaneyên gerok.”

şûrkêş: kesê şûr bi kar tîne. şûrbidest.

- “Mîr da bû pêşiyê; mêrxas û şûrkêşên wî hespên xwe di dora mîrê xwe de dibezandin.”

bej: bnr. beristan.

- “Ew eskerên ha xwe kar dikin ji bo eniya didowan. Xwe hînî daketina bejê dikin; beja Ewropa roavê.”

segman: leşkerê peya. tr. piyade.

- “Serhengê qesirê digel segmanên xwe li diya mîr digeriya.”

navlû: lûle. navlûle.

şeşxane: bnr. şeşagir.

kumzirh: zirxa bo serî ku ji derban diparêze.

- “navlûyên şeşxaneyên giranbeha, kumzirhine bi neqş û xemil… û her tiştên kevin, giranbeha û nadîde…”

xencera zimridqevd: xencera ku qevda wê ji zimridê ye.

- “hema rahişte qevda xencerekê; xencereke zimridqevd; yadigara pêşiyan; hêja bû eyaletekê.”

kiraszirh: zirxa bo ji ser mil û berjêrtir.

- “Şerevaniyên wextê berê xwe di nav kum û kiras-zirhan de vedişartin.”

şerê hewayî: şerê li hewayê tê kirin. tr. hava savaşı.

- “Çend balafirên wan di şerekî hewayî de ketine behirê lê hin balafirvan hatine xelas kirin.”

xelaskar: rizgarker. tr. kurtarıcı.

- “Lê herçî qeder, ji bo gelê Fransiz ji daxwaza Wilyam Pîl, comertir bi derket ko di wê dema dijwar da xelaskarek gîhand.”

Hejmar 24:

maska gazan: amrazeke parastinê ji gazên jehrî ku dikeve serî. tr. gaz maskesi.

- “Vê komirê di madeyên teqandinê û maskên gazan de bi kar têxin.”

koçegîr: pehlewan.

- “Mam-hirç di pê re pirsî; gotin ew xwarin yên koçegîrê (pehlewan) mîr bûn.”

mîrlîwa: general.

- “Piştî ko hemî qenciyên wî tê da jimartin, jê ra dayîna ritba mîrlîwa (genêral) jî xwest.”

pertavsoj: mercek. tr. büyüteç, pertavsız.

- “Holmes bi her awayî ceriband; pencere ne dihatin vekirin. Holmes bi pertavsoja xwe jî li wan hûr bû; lê jê jî tu netîce ne xiste destên xwe.”

stasyona bêtêlê: tr. telsiz istasyonu.

- “Piştî sêsed salî îngilîzan girav vegirt û tê de stasyoneke bêtêlê çêkir.”

kulnêr: kolonel. yarbay. îng. wing commander.  

- “Di giravê de bi hezar eskerî ve kulnêrek heye.”

Hejmar 25:

dilopjimar: amrazeke ji cam an jî plastîk ku bi saya serikê wê yê tûj şiliya nava wê dilop bi dilop diniqute. tr. damlalık.

- “Ez rabûm, min vapor vêxist, misînek av keland, kokayîn ron kir, dilopjmara stîloyê şişt û pê çend dilop kokayîn di çavên mêrik kirin.”

 Hejmar 26:

tivingçî: tivingbidest. xwedî tiving.

- “Herçî tivingçî û tivingên qenc wê di serê şikêr, rizde, zinar û seriyên bilind de bisekinin.”

şehsiwar: şovalye.

- “Heke bi vê hincetê berê şehsiwarên Ewropayê bidana erdê miqedes, êdî tu tirsa Împeratorê Qunstantiyê ne diman.”

Hejmar 27:

balafira bêbalafirvan: drone. tr. insansız hava aracı.

bombeya firolek: fûze. fûzeyeke dema Hîtler ku bi vî navî deng dabû. tr. uçan bomba.

- “Ji xwe tiştê ko elemanan jê re balafira bêbalafirvan gotiye ji bombeke firolek pêve ne tu tişt e.”

vapora lexemçîn: vapora ku bi kêrî danîn û rakirina mayînan tê. tr. mayın gemisi.

- “Di bin himayeta torpiyor û balafiran de vaporên lexemçîn ji behirê lexemên ko elemanan danîbûn radikirin.”

torpîlçîn: bnr. topa torpîlavêj.

- “Da ko ew bi roj nikarin jê derkevin dirêjî torpîlçînan bikin.”

erkanherb: serkan. tr. kurmay.

- “Piştî ko ew çûn Eyzenhawer banî erkanherbên xwe kir.”

Hejmar 28:

berevanî: parastin. midafehe.

- “Piştî nîvro genêral çû bû nik erkanherbên xwe da ko plana berevaniya (midafehe) bajêr ya ko ji qerargeha merêşal Timoşênko anîbû, ji wan re bide zanîn.”

balafira fergonkêş: (?)

- “Wextê hereketê hatiye, balafirên fergonkêş dikevin pêşiyê; ên bêmotor bi wan ve girêdidin.”

 (IE/MB)