Üniversite öğrencisi Esila Ayık’ın ikinci baskısı Z Bakış kitabı, Z kuşağının önyargılara, eşitsizliklere ve görünmez kılınmaya karşı kaleme aldığı güçlü bir itiraz. Eğitimden toplumsal cinsiyete, göçten iklim krizine uzanan denemeler; genç bir kuşağın sesini duyurma çabasını gözler önüne seriyor.
Esila Ayık, lise yıllarında yazmaya başlayan ve “Genç Deneme Yazarı” ödülüne değer görülen bir yazar. İkinci baskısını yakın zaman önce yapan Kırmızı Kedi Yayınevi’nden çıkan “Z Bakış” isimli kitabı da yalnızca bireysel deneyimlerin değil, tüm bir kuşağın ortak kaygılarının ve öfkesinin ifadesi.
Eğitim sistemine itiraz
Kitabın merkezinde, sınav odaklı ve yaratıcılığı körelten eğitim sistemi var. Ayık, gençleri “yarış atına” çeviren düzeni sorgularken, öğrencilerin sistemin içinde kaybolduğunu; başarının sayılarla sınırlı kılındığını hatırlatıyor.
Medya eleştirisi, kitabın güçlü bölümlerinden. Haber dilinin ötekileştirici ve manipülatif yanına dikkat çeken Ayık, gençlerin ya “apolitik” ya da “yıkıcı” etiketleriyle anıldığını; gerçek seslerinin duyulmadığını vurguluyor.
Kadın olmanın yükü
Z kuşağına dair “tembel, ilgisiz, duyarsız” klişeleri, kitabın hedef aldığı kalıplardan. Ayık, gençlerin toplumsal sorunlara duyarlılığını ve itirazını görünür kılmak gerektiğini söylüyor.
Toplumsal cinsiyet eşitsizliği, eril dil ve ataerkil baskı kitabın başka bir güçlü başlığı. Ayık, genç kadın olmanın yükünü, aynı zamanda bu yükü dönüştürme çabasını da yazıya taşıyor.
Özgürlük arayışı
Denemelerin belki de en ortak noktası, gençlerin kimliklerini ifade etme çabası. Z Bakış, bireysel özgürlük alanlarının daraltılmasına karşı yükselen bir kuşağın “duyulma isteğini kayda geçiriyor.
“Ölüm, Hayatın Gerçeği” bölümünde, annesini kaybeden Esila’nın o süreçte yaşadığı zorlukları anlatılıyor. Onun yerine kendimi koyduğumda aynı direnci gösterebilir miydim, bilmiyorum. Kendi annemle kurduğum bağ farklı; bu bölüm bana, anneme ileride bir şey olursa ne yapacağım sorusunu bir kez daha hatırlattı. Ayık’ın bu deneme yazısında, okuyucuyu hem kendi hayatına dair düşünmeye hem de sevdiklerine dair farkındalığını artırmaya davet ediyor.
Kitabın “susmak” üzerine olan bölümünde Ayık, kadın ve kız çocuklarının yaşadığı istismar, taciz gibi olaylarda sessiz kalmamamız gerektiğini güçlü bir biçimde hatırlatıyor. Esila’nın kendi yaşadığı bir taciz olayını kitaba dahil etmesi, bu nedenle oldukça kıymetli.
Çünkü nerede olursak olalım, sesimizi duyurmak ve susturulmaya çalışıldığımız anlarda dahi konuşabilmek, hem kendimiz hem de başkaları için hayati bir önem taşıyor. Böyle anlarda yanımızda olan, bizi anlayan ve destekleyen insanların varlığı da ayrı bir güç kaynağı.
Ayık’ın şu sözleri kitabı özetliyor:
“Yaşadığımız çevre ne kadar bize susmamız gerektiğini söylerse söylesin, lütfen susmayalım!”
Esila Ayık hakkında
Fotoğraf sanatçısı ve yazar. Lise eğitimini Niğde’de tamamladıktan sonra, ABD’nin Alaska eyaletine tam burslu olarak gitmiş; ardından Belçika’nın Gent kentinde bulunan Kraliyet Güzel Sanatlar Akademisi’nde fotoğraf bölümü lisans programına başladı.
2025 yılında Türkiye’de yaptığı bir ziyaret sırasında, İstanbul Kadıköy’de düzenlenen dayanışma sahnesinde “ Diktatör Erdoğan” pankartı nedeniyle “cumhurbaşkanına alenen hakaret” suçlamasıyla tutuklandı. Tutukluluğu sırasında sağlık sorunları nedeniyle hastaneye kaldırılan Ayık, 36 gün süren gözaltının ardından tahliye edildi. Tahliye sonrası yaptığı açıklamada, gençlerin geleceğe küstürülmemesi gerektiğini vurguladı ve adalete olan inancını koruduğunu belirtti.
"Z Kuşağı", Kırmızı Kedi Yayınları, 145 Sayfa, 2025
(SÖ/EMK)
