Eşeği Anırtan Ne, Bizi Yazdıran Ne?

Ankara’dan sıkı bir orta geldi okurlara: Dumankara, Hayat Bir Yangındı. Senaryosunu Levent Cantek’in yazdığı 21hikâyeyi, 19 çizer* özgün üsluplarıyla çizdi.

Sonuçta önemli bir grafik roman seçkisi çıktı ortaya. Hikâyelerin hepsinin Ankara’da geçtiğini de not edelim. Takımın kaptan Levet Cantek ile konuştuk.

Hocam, Dumankara ile değişik bir iş çıkardınız. Benim bildiğim Türkiye’de bir örneği yok bunun. Edebiyata ya da çoklu sanata gelen bu özgünlüğü bize anlatır mısın?

Evet, daha önce hiç bu kadar çizer bir araya gelmedi, psikocoğrafik bir çizgi roman olmadı, grafik roman hiç olmadı vs. İşin doğrusu kimi bakımlardan ilk olmak çok mühim değil bu ülkede. Çünkü ne yapsan ilk olacağın mecralar var. Benim amacım esasen grafik romanlar üretmek, bir anlatım tarzı olarak bunu edebiyata ve kitap dünyasına dâhil etmek. Bunun yapılabilir ve yapılırsa iyi bir şey olabileceğini üreticilere, yayıncılara, okurlara gösterebilmek.

Sen biraz da kolektif işlerin insanısın. Bu kitap da böyle. Bana mahalle takımı kurduğumuz günleri anımsattı. Bunda bir Ankara havası var gibi geldi bana, ne dersin?

Bu işlerde birlikte çalıştığım çizer arkadaşlar, İstanbul'da bu kadar insanız neden biz bir araya gelemiyoruz diye soruyorlar. Şehre teslim olmak diye bir şeyden söz ediyorlar. Trafiğe, piyasaya, zamana şu bu... Haklı olabilirler, çok bilmiyorum. Ankara'da insanı cezbedecek çok az şey var; bu yüzden insanlar işlerine odaklanırlar denir. Bu bana peyce klişe geliyor. Ben Ankaralıyım, hayatı boyunca hiç çalışmamış bir sürü arkadaşım var bu şehirde yaşayan. Bizi bir şeyler üretmeye teşvik eden şey arzu ve buna bağlı olarak iştah galiba. Hani sen maç demişsin ya, her defasında kazanmaya oynarsın ama aslolan oyundan zevk almaktır. Çizer arıyorsun, çizere göre yazıyorsun, eskizleri tartışıyorsun, eksik gedik tamamlıyorsun, tasarlıyorsun. Seviyorum ben bu işi. Kitapta Ankara havası var ama işin üretimi saplantılı olmayı gerektiriyor. Bu iş bitmeli diyorsun, hayatımdan çıkmalı. Bitmezse yarım kalırım. Eşeği anırtan taşağı derler ya bu kadar istemesek ne hikâye çıkar ne kitap...

Edebiyat ile çizgi roman buluştu bu kitapta. Sence edebiyat ve sinema buluşabiliyor mu bizde? Ercan Kesal bir söyleşisinde, “Elinde senaryosuyla dolaşan öykücüler, romancılar olmalı bizde,” demişti.

Ucundan kıyısından işin içindeyim, şunun adını koyalım isterim: Sinemacılar okumuyorlar, okumadan geçtim seyretmiyorlar bile diye iyice kanırtayım. Keskin bir anti-entelektüalizm var, herkesi entel dantel diye yaftalıyor, klişe bir solculukla günü geçiştiriyorlar. Memlekette o kadar salakça şey var ki bunları eleştirince seni muhalif, solcu ya da entelektüel zannediyorlar. Ercan Kesal'ı düşün, neşeli, hoş sohbet, hayat dolu bir adam. Bu kadar filmde, birdenbire nasıl oynadı. Sinemacılara ilginç geldi, ilaç oldu, renk kattı. Çok güdük bir ortam çünkü. Bir yandan haklılar diyorsun, dizi çekerken kendilerini nasıl geliştirecekler filan... Bahanesi olmuş. Edebiyat-sinema ilişkisi hiç bir yerde verimli yürüyemez diye düşünüyorum. İstisnalar olabilir ama iyi bir romancı asla iyi bir senarist olamaz bence. Biri sözcüklerle düşünüyor, diğeri diyalog ve aksiyonla. Başka şeyler bunlar. Sinemacılar o romanları, o öyküleri okusun ya da okuyacak birilerini bulup, edebiyatçılara yazık etmesinler. Öykücüler, romancılar ellerinde senaryolarıyla dolaşırlarsa yıpranırlar, yapımcılardan paralarını alamaz, hayattan bezdirilirler. Ön yargıyla konuşuyorum...

Yeni süreci sana da soralım. Memleket barışa gidiyor mu sence? Bu barışmayı başarırsak edebiyat nasıl etkilenecek bundan?

İyimser olmak istiyorum. Çatışmayla büyümüş genç bir Kürt kuşağı var, hakeza sosyal medyada yazılanları izliyorsun. Hainler, dönekler, şunlar bunlar deniyor. Bunlar birbirlerini biliyorlar. Olmazsa ve yürümezse eğer şiddet büyüyecek. Ankara'da gıcılamaz kağnı derler, o kadar yavaştır ki kağnıdan ses bile çıkmaz. Başka bir şey yapmak ve yaşamak gerekiyor. Kağnı yürüyecekse gıcılayacak işte çaresi yok. Bu süreçte edebiyatın katkısı ne olur? O kendi devranında devrile devrile gidecek, pek etkisi olamaz. Barış süreci ayrı yas süreci ayrı çünkü. O kadar insan öldü. Yas süreci bitmeden edebiyat etkili olamaz. Anlatamaz bence. Anlatamaz dediğim şu: popülerleşemez, bir çevrenin okuduğu kitap olur, herkesi kucaklayamaz. (AB/BK)

* Çizerler: (Alfabetik sırayla): Ayhan Hayrula, Berat Pekmezci, Çağrı Coşkun, Emre Yüce, Ender Özkahraman, Ethem Onur Bilgiç, Gökhan Güneş, Mert Yavaşça, Murat Başol, Murat Gürdal Akkoç, Ömürden Bakaçhan, Sefa Sofuoğlu, Sümeyye Kesgin, Taner Duran, Uğur B. Sertçelik, Utku Yavaşca, Zeynep Özatalay.

Yayınevi: İletişim

Söyleşi: Ahmet Büke, Fotoğraf: Ali Ünal

Bu söyleşi Sosyal Ayrıntılar Ansiklopedisi’nde yayınlandı.