Daha çok toplumsal cinsiyet odaklı habercilik...

Baştan söyleyeyim bu haberi ben yazmadım. Şimdi lütfen okumaya devam edin. Bu hafta bu bölümü gazeteci bir arkadaşımıza devrettim...

Son yedi yılda en az bin kadın erkek şiddeti sonucunda yaşamını kaybetti.  25 Kasım Kadına Karşı Şiddetle Mücadele Günü, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü gibi bir yılda sadece birkaç güne sığdırılan kadınların, her gün ölüm haberlerini alıyoruz.

Gazeteciliğini sadece o günlere saklayanlar diğer günler kadın cinayeti haberlerinin doğruluğunu araştırmadan, etiğe uymayan haberler yapıyor.

Öldürülen kadınlar için yapılan yanlış ve etiğe aykırı haberler, kadınlara karşı bakış açısını değiştiriyor. Yazılan yalan yanlış bilgiler bazen geri dönüşü olmayan hatalara sebep oluyor.

Kadın cinayet haberleri yaparken dikkat edilmesi gereken birçok konu var. Bu konulardan bazıları şöyle:

*Konuya tamamen hâkim olmadan haber yapıp bilgi kirliğine sebep olmamalıyız.

*Cinayeti olumlayan başlıklar atmamalı, cümleler kurmamalıyız.

*Kurbanın yakınlarını yaralayacak görüntüler paylaşmamalıyız.

*Kadını suçlayan, zanlıyı haklı gösterecek cümleler kurmamalıyız.

*Cinayetin detaylarını vermemeliyiz.

*Haberde olası suç ortağının kullanacağı bilgiler yaymamalıyız.

*Haber yazarken gazeteci olduğumuzu unutmadan yazmalıyız. Münevver Karabulut cinayetini hatırlayalım. Nasıl öldürüldüğü bütün ayrıntılarını tek tek verildi.

Bir erkek şddeti cinayeti haberini ele alıp yapılan hataları beraber inceleyelim.

2017'de Hürriyet’te yayınlanan bu haberi beraber inceleyelim.

*Başlığa baktığımızda Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin 2016'da yayınladığı “Toplumsal Cinsiyet Eşitlikçi Haber Kılavuzu”nda şöyle bir madde yer alıyor; Haberi yapan kişi psikolog, yargıç, falcı veya öykü yazarı değil, haberci olduğunu unutmamalı.

Bu madde hem incelediğimiz haberi hem de kadın cinayeti haberlerinin birçoğunu kapsıyor.

*Haberin başlığında gördüğümüz gibi “infaz” kelimesi kullanılmış. İnfaz kelimesini sözlükten de araştırdığımızda karşımıza infaz;

1. isim, hukuk bir kararı, bir yargıyı yerine getirme, uygulama, yürütüm.

2. isim, eskimiş birine sözünü geçirme, anlamları çıkıyor. Bu kelimenin kullanım yeri sanki yaşanan olayı olumlar gibi kullandığımız her kelimeye dikkat ederek yazmalıyız. Sanıkların yaptığına kılıf aramadan haber yazmalıyız.

*Gazeteci olduğumuzu unutmamamız gerektiği bir başka konu ise; “günlük kiralık ev” ifadesini kullanırken düşünülebilecek art niyetler. Haber yazarken bir kelimenin bile doğurabileceği sonuçlar düşünülerek yazılmalıdır. Burada dikkat çekilmesi gereken konu Aleyna’nın öldürüldüğü yerin neresi olduğu değil Aleyna’yı kimin öldürdüğü olmalıdır.

*Yine başlığa baktığımızda göreceğimiz “kanlı” kelimesi de son derece pornografik bir kullanımdır. Toplumsal Cinsiyet Eşitlikçi Haber Kılavuzu’na baktığımızda, “Haber metni, cinayeti dramatize eden unsurlar içermemeli.” maddesini görüyoruz.

*Haberin ilk cümlesinde yine “günlük kiralık ev” ifadesini görüyoruz. Kadın cinayeti haberlerini yazarken kamuoyuna ayrıntılı bilgi vermekten kaçınmalıyız. Örneğin şu cümlede olduğu gibi, “Aleyna’nın kafasına sıkılan tek kurşunla öldürüldüğünü belirlendi.” Haberde bilgi verirken sonradan oluşacak kadın cinayetlerine bir yol gösterecek olmaktan sakınmalıyız.

*Seçilen fotoğraflar yazılan cümleler kadar önemlid. bianet'in Toplumsal Cindiyet Odaklı Habercilik El Kitabı bu konuda önemli bilgiler veriyor. Ölen bir kişinin kendini savunamayacağı için seçilen fotoğraflar dikkatli ve sonrasında oluşacak bakış acısı için doğru değerlendirilmelidir. Haberde sadece Aleyna’nın fotoğraflarının verildiğini, zanlıların fotoğraflarına yer verilmediğini görüyoruz. Diğer haber sitelerinde de yer verilmediğini verilse de genelde yüzü flulaştırıldı. Bu ayrıntıda da yine kadın cinayeti haberlerinde yapılan yanlışlığı görüyoruz.

*Aleyna Can’ın öldürüldüğü günden itibaren yapılan haberlere baktığımda; eski sevgili, olay yerinde olan kişiler ve Aleyna’nın annesinin ismi neredeyse her haberde farklı yazılmış ve bu haberler sonradan doğrusu araştırılıp düzeltilmemiş. Gazeteci yaptığı haberin doğruluğuna emin olmadan yayınlamamalı. Zanlıların isimlerini doğru araştırılıp doğru kaynaktan alınmalı. Eğer haberde yanlış isimler verilmişse sonradan doğrusu araştırılıp yazılmalı.

*Aleyna Can’ın öldürüldüğü yerde üç kişi vardı. Bunların isimleri şöyle: Mesut Varol, Ercan-Bayram Ekici. Bayram Ekici ise eski sevgilisi. Yaklaşık 15 haber sitesi inceledim “Mesut Vural ve Mesut Varol” arasında gidip gelmişler hatta bir haber sitesi bir hafta aralıklarla yaptığı haberi birini Vural diğerini Varol yazmış. Aleyna Can cinayeti 2017 yılında yaşandı.

Yapılan haberleri incelediğimizde 2020 yılında yapılan haberlerdeki isimler doğru yazılmış. Sizce de bir ismi doğru yazmak için dört yıl mı gerekli?

*Haberde isimlerin yanlış yazımı ve bununla birlikte bir de davadan sonra tutuklanan Mesut Varol sanki Aleyna’nın eski sevgilisi gibi gösterilerek başlıklar atıldı.

*Aleyna Can öldürüldükten sonra haberi yanlış bilgiler ile kes kopyala yapıştır gazetecilik anlayışı ile yapıldı. Fakat davadan sonra ve 2 Temmuz infaz yasası ile tahliye olan Mesut Varol’un haberini bütün haber sitelerinde göremedik.

“Cinayetin işlendiği odada Mesut Varol, Ercan Ekici ve Aleyna Can’ın erkek arkadaşı Bayram Ekici vardı. Anadolu Cumhuriyet Başsavcılığı’nca hazırlanan iddianamede, üç sanığın “kasten öldürme” suçundan müebbet hapisle cezalandırılması talep edilmişti.

Görülen karar duruşmasında da mahkeme heyeti, tutuksuz sanıklar Bayram Ekici ile Ercan Ekici hakkında beraat kararı vermişti. Tutuklu sanık Mesut Varol da “bilinçli taksirle bir kişinin ölümüne neden olma” suçundan 7 yıl 6 ay hapis cezasına çarptırılmıştı. Verilen karar üzerine ailenin avukatı Kübra Süleyman, karara itiraz etmiş, karar bir üst mahkemeye gitmişti. Varol, geçen ylarda çıkan infaz düzenlemesiyle cezaevinden tahliye edildi.”

*Şu an Aleyna Can’ın katilleri dışarda, birçok kadının katili dışarda olduğu gibi. Bu haber sadece bir örnek. Kadın cinayeti haberleri yapılırken yanlış bilgilerden, pornografiden, sansasyonel başlıklardan, cinayeti dramatize eden cümlelerden, zanlıyı koruyacak, savunacak başlıklardan kaçınmalıyız.

Elbette kadın cinayeti haberlerinde tek hatalar bunlar değil. O kadar çok hata var ki…

Bir yerden düzeltmeye başlayalım.

Atölye bia

Bu okuduğunuz haber-analizi, Atölye BİA katılımcılarından Fatma Boz yazdı. Fatma, Ağustos’ta düzenlediğimiz Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik Atölyesi katılımcılarından.

Aslında biz onunla Atölye öncesinde e-posta üzerinden gönderdiği toplumsal cinsiyet odaklı habercilikle ilgili sorularıyla tanışıyorduk.

Atölye sonrasında da kadın odaklı haberler, içerikler üretmeye devam etti. Bazılarını benimle paylaştı üzerinde konuştuk. Kimi zaman benim haberlerime önerilerini sundu, oradan da başka kapılar araladık.

Atölyelerin bana düşen kısmında özellikle mesleğe yeni başlayan arkadaşlarımıza ısrarla şunu söylerim: “Daha çok kadın ve LGBTİ+ odaklı haberler yazın ve elbette lütfen bizle paylaşın…”

Fatma’nın yazdıkları, haberlere bakış açısı, bu çağrının karşılık bulmuş hali gibi. Yaygın basının tüm cinsiyetçiliğine, ataerkil yapısına, ayrımcı bakışı açısına rağmen,  meslektaşlarımızı gördükçe mesleğimize inancım artıyor. Sanırım en çok bu nedenle sizlerle de paylaşmak istedim.

Gelelim Atölye BİA’ya

Eylül’ün ortasındayız…Ekim’le birlikte medya sektörü de daha hareketlenecek gibi görünüyor. Bia Atölyeleri de yeniden başlıyor. Şimdilik, Ekim, Kasım, Aralık aylarında planlanan üç habercilik atölyemiz var.

Buradan da hatırlatmak isterim. Gazeteciğe gönül verenler, emek vermek isteyenler, hak odaklı haberciliği merak edenler atölyeler başvurularınızı bekliyor.

Birlikte öğreneceklerimiz, tartışacaklarımız, üreteceklerimiz, var...

Tıpkı Fatma'nın söylediği "Bir yerden düzeltmeye başlayalım.." birlikte...

(EMK)