Bir zamanlar Türkiye’nin Afşin–Elbistan B Termik Santrali’ne kömür sağlayan en önemli kaynaklardan biri olan Çöllolar linyit sahası, 2011’de meydana gelen büyük heyelanlar sonucu faaliyetlerini durdurmuştu. Uzun süren hukuki, teknik ve çevresel değerlendirmelerin ardından saha, devlete devredildi ve rehabilitasyon çalışmaları başlatıldı. Bu yazıda; son teknik adımlar, mülkiyet durumu ve yeniden üretime başlama planları özetlenmektedir.
Tarihçe ve heyelan felaketi
Maraş Afşin–Elbistan bölgesinde yer alan Çöllolar açık ocak linyit sahası, başlangıçta Ciner Grubu’na bağlı Park Teknik tarafından, kömür üretim sözleşmesi kapsamında işletiliyordu. Şubat 2011’de meydana gelen iki büyük heyelan, makinelerin göçük altında kalmasına ve can kayıplarına yol açtı; bu gelişmelerin ardından işletme tamamen durduruldu.
Ciner Grubu, sahayı işletme hakkıyla devralmamış; sadece kömür üretim sözleşmesi yapmıştı. Ancak bu sözleşme de uzun ömürlü olamamıştı.
Yaklaşık 10 yıllık bir aranın ardından, madenin mülkiyet ve işletme modeli köklü biçimde değişti. Ekim 2021’de Park Teknik, Çöllolar sahasını resmen Elektrik Üretim A.Ş.’ye (EÜAŞ) devretti. Mart 2022’de ise EÜAŞ, sahayı Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu’na (TKİ) devretti. Günümüzde saha, tamamen TKİ’nin mülkiyetinde ve işletmesindedir; rehabilitasyon ve üretim çalışmaları Afşin–Elbistan Linyit İşletme Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir.
Teknik rehabilitasyon çalışmaları
Madenin yeniden güvenli şekilde işletilebilmesi için kapsamlı teknik çalışmalar sürdürülmektedir:
- Yeraltı su seviyesini düşürmek ve şevlerin güvenliğini sağlamak amacıyla binden fazla drenaj kuyusu açıldı.
- Büyük çaplı dekapaj (örtü kaldırma) ve jeoteknik çalışmalar planlandı ve kısmen ihale edildi.
- Hazırlık çalışmaları ve yeni ekipman temini için 1 milyar TL’nin üzerinde yatırım öngörüldü.
Bölgedeki karstik yapının etkileri nedeniyle susuzlaştırma çalışmalarının dikkatle yürütülmesi ve sürekli takip edilmesi büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, yeraltındaki bilinmezlikleri ve riskleri azaltmak için yerbilimlerinin tüm disiplinlerinin yoğun biçimde uygulanması gerekmektedir.
Üretim ve tedarik planları
Yeniden faaliyete geçmesi planlanan madenin:
- Yıllık yaklaşık 17-17,5 milyon ton linyit üretmesi,
- Bu kömürün, kurulu gücü yaklaşık 1.440 MW olan Afşin–Elbistan B Termik Santrali’ne tedarik edilmesi,
- Tam kapasite çalışmaya geçtiğinde yaklaşık bin kişiye istihdam sağlaması planlanmaktadır.
- 2025 yılı ortası itibarıyla üretim tam olarak başlamamış olsa da, yıl içinde kömür sevkiyatına başlanması hedeflenmektedir.
Karşılaşılan zorluklar ve gelecek perspektifi
Projede öne çıkan başlıca zorluklar şunlardır:
- Karmaşık jeolojik yapı ve geçmişteki heyelanlar nedeniyle uzun vadeli şev stabilitesini sağlamak,
- Toz, su ve arazi rehabilitasyonu gibi çevresel yükümlülüklere uyum sağlamak,
- Santrale büyük miktarda kömürün lojistik olarak kesintisiz taşınmasını organize etmek.
Tüm bu zorluklara rağmen, hükümet Çöllolar sahasını, ithal kömüre olan bağımlılığı azaltmak açısından stratejik bir kaynak olarak değerlendirmektedir.
Çöllolar kömür sahası, büyük ölçekli açık ocak linyit madenciliğinin hem risklerini hem de potansiyel katkılarını gözler önüne sermektedir. Trajik bir kesintinin ardından, devlet mülkiyeti ve yeni yatırımlarla; enerji güvenliği, ekonomik katkı ve iş güvenliği arasında hassas bir denge kurulmaya çalışılmaktadır.
Madenin sürdürülebilir geleceği için düzenli izleme, şeffaf raporlama ve bilimsel verilerle desteklenen planlı bir işletme yönetimi büyük önem taşımaktadır. (HD/TY)
