İntihar, sosyolojik, psikolojik ve nörolojik boyutları olan, yaş, cinsiyet ve sosyo-kültürel duruma göre değişkenlik gösteren bir olgudur. Tamamlanmış intiharlar (ölümle sonuçlanan) ve intihar girişimleri, intihar olgusunun iki önemli kavramıdır.
Ama tüm dünyada araştırılan, önleyici faaliyetler için kongreler düzenlenen kavramları ve bu kavramları etkileyen altbaşlıkları anlatmak için değil bu yazı.
Bu yazı internette haberlere göz atarken fark edilen, sonra biraz üzülünen, ardından unutulan haberlerden birinin, tamamlanmış bir intihar haberinin üzerine yazıldı.
28 Aralık 2012 Cuma günü, Elazığ’ın Baskil ilçesindeki Gemici İlköğretim Okulu’nun 8. sınıf öğrencisi 14 yaşındaki Muhammet Tekin, babasına ait tabanca ile teneffüs sırasında okul bahçesinde intihar etti.
Haber ajanslarının son dakika olarak geçtiği haber, ABD’de yaşanan okul katliamının hemen ardından yaşandığı için medyada bolca yer buldu. Birçok gazete ve internet haber sitesi olayı “Şok”, “İntihar”, “Okulda İntihar” başlıklarıyla okuyucularına ulaştırdı.
Bir çocuğun silaha kolayca ulaşmasını, kullanmayı bilmesini ve kendini öldürmek için kullanmasını tek tek incelemek gerekli.
Aynı zamanda okulda yaşanan bu olay sonrası, okuldaki diğer öğrencilere, hatta tüm çalışanlara sağlanması gereken psikolojik destek ve intihar eden öğrencinin arkadaşlarının yas süreci, bu üzücü olayın ardından konuşulması gereken konular.
Peki, Türkiye’de bu olay nasıl değerlendirildi?
“Medya ve çocuk hakları” özellikle ilgimi çeken bir konu olduğu için haber sitelerinin bu olayı nasıl aktardıklarını ve bu haberlere yapılan site kullanıcısı/okuyucusu yorumlarını araştırdım.
Haberler ve yorumlar
Arama motorlarına “28 Aralık 2012” “Elazığ” “Muhammet Tekin” kelimelerini girdiğinizde karşınıza olayı anlatan onlarca haber sitesi (e-gazete, haber portalı, yerel gazetelerin web siteleri) ve haber sitelerini kaynak göstererek bu olayı aktaran ve tartışmaya açan bloglar ve haber forumları geliyor.
Haberleri üç kategoriye toplamak mümkün.
* Olayı anlatan ve soruşturmanın sürdüğü bilgisini veren haber siteleri
* Olayı Muhammet Tekin’in babasının muhtar olduğu, olay sonrasında okuldaki öğrencilerin şok geçirdiği, ambulans ekiplerinin öğrencilere müdahale ettiği bilgilerini vererek aktaran haber siteleri
* Diğer iki grupta verilen bilgilere ek olarak, Muhammet Tekin’in intihar etmeden önce arkadaşlarından helallik istediğini, arkadaşlarının helallik vermesinden sonra intihar ettiğini öne süren haber siteleri.
Aynı olayın sunuluş biçimi bu kadar farklı olunca haber sitelerine, bloglara ve forumlara yapılan yorumların da olayı bambaşka yerlerinden yakalamasını beklemek doğal. Bütün yorumları tek tek buraya yazmaktansa ana fikir açısından toparlamak daha sağlıklı.
Birinci grup suçu medyaya atan yorumlardan oluşuyor. Toplumun ahlak yapısına uygun olmayan haberler, diziler ve filmler yüzünden çocuğun intihar ettiğini belirten bu grup, medya düzelirse bu tür olayların da yaşanmayacağını iddia ediyor.
İkinci grupta olayı dini boyutta ele alan yorumlar var. Bu yorumlarda öğrencinin helallik istemesinin öğrencinin dindar olduğunu gösterdiği, ancak yine de intihar etmenin vebalinin büyük olduğu belirtiliyor.
Üçüncü gruptaki yorumlar ise silahsızlanmanın önemine vurgu yapıyor. Bu grubun söylemi silah alımının çok kolay olduğu, silahsızlanmanın önemi üzerine.
Dördüncü grupta bulunan yorumlar genelde ailenin önemine vurgu yapıyor. Kullanıcılar ailenin, toplumun en önemli çekirdeği olduğunu ve burada yaşanan problemlerin çocukları etkileyebileceğini belirtiyor.
Beşinci grup ise okullardaki aşk/sevgili meselelerinin önüne geçilmesi gerektiğini ve bu konudaki sorumluluğun öğretmenlerde olduğunu aktaran yorumlardan oluşuyor.
Altıncı grupta öğretmenlik mesleğinin çok zor hale geldiğini ve öğretmenlerin okulda yalnızca eğitim ve öğretimle değil, aynı zamanda güvenlik ile ilgilendiğini belirten yorumlar var.
Yedinci gruptaki yorumları “diğer” diye adlandırmak mümkün. “Nereye gidiyor bu toplum” sorusunu soranlar, “14 yaşındaki çocuk niye intihar eder, işin içinde başka iş vardır” paranoyasındakiler, “Suriye ile ilgileneceğinize çocuklara bakın” diye serzenişte bulunanlar ve “içi boş sanmış olabilir, belki oyun oynuyorlardı” diyenler bu grupta bulunuyor.
Bu kısa araştırmayı detaylandırmak, hazırlanan haberleri daha detaylı incelemek ve yorumları daha farklı kategorilere koymak hatta bilimsel teorilerle incelemek size kalmış. Ben haberleri, özellikle de yorumları inceledikten sonra “çocuk dostu” bir internet haber sitesinin hayalini kurmayı seçtim.
Çocuk dostu medya
Bir intihar haberi hazırlarken olayın detaylarının yanı sıra,
* Çocuk Hakları Sözleşmesi’ndeki maddeleri göz önünde bulunduran,
* Olay yerinden görüntüler verirken çocukların özel hayatlarına müdahalede etmeyen,
* Haberi okuyucuya aktardıktan sonra, arkadaşları intihar eden çocuklara nasıl davranılması gerektiği bilgisini uzmanlara danışan bir haber sitesi;
* “Şok”, “Yok böyle bir olay”, “Yazık” gibi başlıklar atmayan,
* Çocuğu bir obje gibi kullanmayan,
* Birçok boyutu olan bu olayda silahsızlanma gibi zor konulara girebilen,
* Kolaya kaçıp işi ahlaka bağlamayan,
* Çocuğun dini duygularını sorgulamayan bir medya ne kadar güzel olur değil mi?
Bir intihar haberini okuyup ardından tüm faturayı medyaya çıkartmak çok saçma ve kolaya kaçmak olur.
Medya intihar olgusunu incelerken üstünde durulması gereken onlarca etmenden sadece biri ve silahtan çıkan kurşunu durdurmak gibi bir gücü yok.
Yine de bu tür olaylardan sonra haberleri yayımlarken kullandığı çok etkili yöntemleri ve bugüne kadar uyguladığı, çocuk dostu olmayan, yöntemlerini değiştirebilecek bir gücü var. (CG/YY)
* Can Gezgör / Uzman psikolog
