3 Aralık, kısaca Engelliler Günü, başta sosyal medyada olmak üzere tüm yurtta sağlamcılığın türlü biçimleriyle idrak ediliyor.
Günün anlam ve önemine dair mesajlar hazırlanırken, “Kutlasak mı yoksa farkındalık mı desek?” sorusu zihinleri meşgul ediyor. Bir yandan çeşitli etkinliklerle bu özel gün iyice anlamlandırılıyor.
Down sendromlu küçük kız çocuklarına gelinlik giydirilip, bazen babasıyla bazen de herhangi bir adamla sembolik olarak evlendiriliyor; sakatlıkları nedeniyle askerliğe elverişli olmayan bir grup kör için yine sembolik bir yemin töreni düzenlenip gönülleri hoş ediliyor.
Geziler, piknikler derken, engelliler yedirilip içiriliyor, eğlendiriliyor. Ancak engellilerin yaşamın her alanında karşılaştığı, burada bir nefeste onlarcasını sayabileceğim pek çok sorun görmezden geliniyor.
Tüm bunlar olurken, bir grup engelli, kendi ruh sağlığı için 3 Aralık günü sosyal medyaya hiç bakmama kararı üzerinde düşünüyor. Çünkü bu gün, ironik bir biçimde hak temellilikten alabildiğine uzak bir sağlamcılık gösterisine dönüşüyor.
Sağlamcılığın bitmeyen arayışı
“Asıl engel nerededir?” Kalplerde, zihinlerde, gönüllerde, vicdanlarda mı? (Bunu derken bile “zihinsel engelliler”e ayrıca sağlamcılık yapılmış olmuyor mu?)
Erişilebilirlik sorunları nedeniyle eğitimden, kültürden, sanattan, ulaşımdan, sağlık hizmetlerinden vb. eşit şekilde yararlanamayan yüz binlerce engellinin gerçek sorunlarını daha iyi gizleyemezdiniz; ama bu kadarla da kalmıyor. “Asıl engel” derken yok saymak istediğiniz şey, tam da engellilerin kendi varoluşları.
Bir insanın “engelli” yani kör, sağır, otistik olabileceği gerçeğini çocuksu bir gülünçlükle inkâr ederek, kendi sağlamcılığınızı ilan etmekten başka bir şey yapmış olmuyorsunuz.
Bir diğer benzer çıkış ise “Asıl engelli; bu toplum, bu siyasetçiler, bu anlayışsız insanlar…” ifadeleriyle kendini gösteriyor. Hatta bazı koca yürekli sağlamcılar, “Asıl engelli biziz” diyerek bu “lanet” kavramı üstleniyor.
Benim de bir sorum var: Asıl engelli ben olsaydım ne olurdu? Ateşlere mi atardınız? İçime şeytan kaçmış deyip döverek çıkarmaya mı çalışırdınız? Gaz odalarına mı gönderirdiniz?
Bir kör olarak sayısız kez duyduğum ifadeler var: “Sen kör değilsin, asıl kör bu toplum; sen bizden iyi görüyorsun, kendine kör deme; ben seni kör olarak görmüyorum…”
Ya gerçekten körsem ve senden iyi görmüyorsam? Ne yapacaksın?
Engellinin kendi engelli kimliğini reddederek, “engelli olmanın kabul edilemez” bir şey olduğunu söylemiş olmuyor musunuz?
Adaylığınız kabul edilmedi
Konu engellilik olunca, özünde basit ama aşırı derin bir kavrayış gibi sunulan bir gerçeklik keşfedildi: “Hepimiz birer engelli adayıyız.”
– Eee?
“Yani engellilere iyi davranmalıyız.”
Bu yönüyle bakıldığında engelliliğe dayalı ayrımcılık, ırkçılık, cinsiyetçilik, türcülük gibi diğer ayrımcılık biçimlerinden ayrılıyor. Ayrıldığı nokta ise, diğer durumlarda sergilenen “nefret”, engelli karşısında “acıma” ile maskeleniyor.
Belki bir gün o duruma “düşme” ihtimali insanları korkutuyor. Kendince ilahi veya evrensel adalet ile bir pazarlığa giriyor ve bu olasılığı, yaşayabileceği sorunları önlemeyi istiyor.
Yine soruyorum: Peki ya aday olmasaydın? Bir gün engelli olma olasılığın hiç olmasaydı? Ne yapardın? Alay mı ederdin? Aşağılar mıydın? Öldürür müydün?
Fantastik bir gün
Sağlam olan kişi, sağlamlığından gelen gücüyle benim ihtiyacımı da biliyor: “Onların tek ihtiyacı sevgi.”
Her insan gibi bizim de çeşit çeşit ihtiyaçlarımız var, evet. Ama özellikle sevgiye ihtiyacımız olduğu fikri nereden geliyor olabilir?
Mantık basit aslında. İhtiyaç, bir şeyin eksikliğidir dersek, demek ki engellilerin sevgi eksikliği çektiği düşünülüyor. Peki neye dayanarak? Bu düşüncenin altında, “engellilerin sevilemeyeceği” fikri yatıyor olabilir mi? Bunun da altında, “engellinin sevilmeye değer olmadığı” düşüncesi yatıyor olmasın? Yoksa durduk yere nereden çıktı bu “Onların sadece sevgiye ihtiyacı var” saçmalığı?
Birey değil, bireycik diyelim
“Birey” aşağı, “birey” yukarı… Eğer bir kavram gereksiz yere vurgulanıyorsa, o konuyla ilgili ortada bir sorun var demektir.
Hani zaten doğası gereği engelliler tam da birey değilmiş de “birey”likleri kendilerine bahşediliyormuş gibi bir hava…
Neden “öğretmen birey, gazeteci birey” denmiyor da “engelli birey, LGBTİ birey” deniyor?
Aslında bu, “birey olarak görülmeyen kişiler” oldukları için olabilir mi?
O kadar ezbere söylenen bir söz ki, bir duyuruda şöyle bir ifade geçebiliyor: “Evinde engelli bireyi olan vatandaşlar…” Birinin “engelli bireyi” olmak?
Benzer bir durum “engelli kardeşlerimiz” ifadesi için de geçerli. Neden “Avrupalı kardeşlerimiz, müzisyen kardeşlerimiz” denmiyor da “Kürt kardeşlerimiz, Suriyeli kardeşlerimiz” deniyor?
Kendisinden aşağı görülen, ama yine de yüce gönüllülükle üstten üstten kapsanmaya çalışılanlar oldukları için olabilir mi?
Günün sonunda
Bu 3 Aralık’ta da yukarıda sayılanlar gibi onlarca boş laf dolaşacak ortada. Ama azalarak bitmeleri için birlikte bir şeyler yapabiliriz.
Engellilikle ilgili ne denmesi gerektiği hakkında sıfırdan bir keşif çalışmasına girmek yerine bizi dinleyebilir, sesimizi çoğaltabilirsiniz.
Sayımız öyle çok fazla olmasa da yıllardır hemen her yerde, ısrarla, inatla, öfkeyle, umutla anlatıyoruz.
Yazının görseli
Görsel, "Benim Dünyam" isimli filmden. Ela, henüz iki yaşındayken geçirdiği hastalık nedeniyle hem gözlerini hem de duyma yetisini kaybeder. Bundan sonra çevresiyle tamamen uyumsuz biri olarak yetişir. Bu durum genç kızı iyileştirmek için hayatını adayan Mahir Hoca ile tanışana dek devam eder.
Yapımı TMC film tarafından yürütülen ve başrollerinde Uğur Yücel ve Beren Saat'in bulunduğu film, Hint yapımı bol ödüllü Black (2005) filminden uyarlanıyor. Beren Saat'in doğuştan kör, sağır ve dilsiz başkarakteri canlandırdığı, Uğur Yücel'i ise genç kızın hayatına girip ona engellerinden sıyrılıp yaşamayı tanıtan öğretmen rolünde izleyeceğimiz filmin yönetmen koltuğunda da Uğur Yücel bulunuyor.
*beyazperde.com'dan aldık.
(MS/EMK)
