Anadolu Kürtleri dediğimiz Kürt toplulukları, bulundukları bozkırlarda yaklaşık olarak 500 yıllık bir geçmişe sahip. Ankara, Konya, Kırşehir ve Aksaray başta olmak üzere Orta Anadolu’da bir milyonun üzerinde Kürt yaşıyor.
Kürtlerin Orta Anadolu’ya zorunlu göçü ile ilgili çeşitli tartışmalar yapılıyor. Kimi araştırmacıya göre bölgede 1184 yılında Kürtlerin izine rastlanılıyor, kimine göre ise zorunlu göç politikası ve toplu göç I. Selim (Yavuz Sultan Selim, 1470-1520) döneminde oluyor. Göçebe Kürt aşiretlerinin yerleşik hale getirilmesi, vergiye bağlanması, aşiretlerin göç yollarında birbirine kırdırılması, Kürtlerin askere gönderilmesi ve asimilasyonun hızlandırılması başlıca sürgün nedenlerinden sayılıyor.
Anadolu Kürtleri yerleşim yeri, coğrafi olarak Kürdistan’dan uzak olsa da, duygusal olarak bu bağın hiçbir zaman kopmadığını görüyoruz. Bu yerleşim yerlerinde günlük konuşma dili Kürtçe. Öte yandan Kürtçe ağıtlar, düğünlerdeki Kürdî şenlikler, siyasette aktif olma çabaları, yazım dünyasında var olma mücadeleleri, 1980’lerin öncesinde ve sonrasında çeşitli Kürt hareketleriyle kurulan ilişkiler ve son zamanlardaki dernekleşme faaliyetleri bunlara örnek gösterilebilir.
Bîrnebûn’un kuruluşu
Anadolu Kürtleri, tarihsel olarak iki büyük göç yaşadı. Biri, yukarıda değinildiği gibi Kürdistan’dan bölgeye, diğeri ise 1960’lı yılların ardından Avrupa ülkelerine yapılan göç. Ekonomik nedenlerle Avrupa ülkelerine yapılan göçle birlikte Anadolu Kürtleri, bu ülkelerde çeşitli siyasi ve kültürel çalışmalar içerisinde yer aldı. Bu çalışmalardan birisi de 1997 yılından bu yana yayın hayatını sürdüren Bîrnebûn dergisi.
Bîrnebûn, tıpkı 1898 yılında Kahire’de Mikdat Mithat Bedirhan’ın çıkardığı Kürdistan gazetesi ve sonrasında çıkan Kürtçe dergi ve gazeteler gibi, sürgünde yayın hayatına başlıyor. Almanya’da farklı siyasi oluşumlardan gelen bir grup Kürt aydını, dergi çıkarma konusunda anlaşarak, 1997 kışında derginin ilk sayısıyla okurlarının karşısına çıkıyor. İlk sayısı Almanya’da çıkan Bîrnebûn dergisi, ikinci sayıdan itibaren Apec Yayınevi’nin desteğiyle İsveç’te çıkmaya başlıyor.
Bîrnebûn’un kelime anlamı “Unutulmayanlar”. Fiziki uzaklığa ve baskılara rağmen dilin, kültürün ve benliğin unutulmadığına dair bir atıf olarak kabul ediliyor Unutulmayanlar.
“Orta Anadolu Kürtlerinin Politika, Sanat ve Kültür Dergisi” üst başlığıyla yayınlanan ve 20 yıldır varlığını sürdüren Bîrnebûn dergisinde, Anadolu Kürtleriyle ilgili sayısız sözlü kaynak yazıya geçirildi. Anadolu Kürtlerinin tarihi, sosyolojisi, coğrafyası, etnolojisi, folkloru ve dili; bugüne kadar incelenmemiş, belge ve bilgilerin ortaya çıkarılması, sözlü kaynakların yazılı hale getirilmesi derginin en önemli hedefleri arasında yer alıyor.
Bağımsız yayıncılık
Herhangi bir partinin veya oluşumun parçası olmayı reddeden; salt kültürel, tarihi, edebi çalışmalar üzerinde kafa yoran dergi ekibi, Kürdistan’da yaşanan gelişmelere, Anadolu Kürtleri içinde cereyan eden siyasi tartışmalara dâhil olsa da, bunu tarafsızlık ilkesi içerisinde yerine getiriyor. Kürt tarihi ve kültürünü ana eksenine koyan derginin birinci sayısının “Başlarken” sayısında da buna vurgu yapılıyor:
“… Orta Anadolu Kürt toplumunu çeşitli boyutlarıyla ele alıp işleyerek bir periyodik yayın, bu toplumun yarattığı kültürel değerleri kaybolmaktan kurtaracağı gibi, bu toplumun ulusal kimliğinin pekişmesine de katkı sunacaktır.
“Orta Anadolu Kürt toplumunun yerleşim, siyasal ve sosyal tarihi; coğrafik konumu, dil, din, inanç ve kültür yapısı; sözlü, yazılı sanatı ve edebiyatı; gelenek ve görenekleri; entografik ve folklorik ürünleri; aşiret ve boy yapısı; yazılı ve sözlü kaynakları; sosyal ve siyasal yapısı; iç ve dış göçleri; ekonomik durumu; çevreyle ilişkileri vb. çeşitli konular bu periyodun dağarcığını oluşturacaktır.
“(…) Özellikle sanatsal, kültürel ve yazınsal ürünlerin Kürt toplumunun anadili olan Kürtçe ile verilmesine özen gösterilecektir. ”
Bundan sonra sadece Kürtçe
Üç aylık periyodlarla çıkan dergi, 20’inci yılına girerken 69’uncu sayısına ulaştı.
Yayın hayatına başladığı ilk sayılarda ağırlıklı olarak Türkçe çıkan dergi, sonraki sayılarda daha çok Kürtçe çıkmaya başladı. Genç Kürt yazarların dergiye sunduğu katkı, dergi çalışanlarının Avrupa’nın çeşitli ülkelerinde kendi anadillerine yönelik ilgisi gibi nedenlerle dergi tamamen Kürtçe yayınlanmaya başladı. Üstelik derginin 20’inci yılıyla birlikte Kürtçe dışında başka bir dilde yayın yapılmayacağı duyurusu yapıldı. (AÖ/YY)
ADEM ÖZGÜR'DEN DERGİLERİN DİLLERİ YAZI DİZİSİ
1- Bîrnebûn: 20 Yıllık Yayıncılık Mücadelesi
3- Hemşenli Ermenilerin Dergisi: Hamşetsu Gor
