Yunanistan Sineması Günleri kapsamında izleyici ile buluşacak filmlerin gösterimi dün (21 Kasım) Pera Müzesi’nde başladı.
Yunanistan'dan EMEIS Kültür Kolektifi ve Türkiye'den istos film ile istos yayın ortaklığıyla düzenlenen etkinliğin açılışı 1974 yapımı “Prova” (The Rehearsal) filmi ile yapıldı.
Yoğun ilgi gören film gösteriminden önce istos yayın’dan Foti Benlisoy ve EMEIS Kültür Kolektifi’nden Josefina Markarian, salona filmle ilgili bilgi verdi.
Markarian’ın Yunanca aktardığı bilgileri Türkçeye çeviren Benlisoy, filmde 1973 yılında Atina Politeknik Üniversitesi’nde yaşanan öğrenci isyanının yeniden canlandırıldığını ve filmde rol alanların “gerçek” öğrenciler olduğunu söyledi. Benlisoy, filmin Yunanistan’da cunta yönetiminin hüküm sürmeye devam ettiği dönemde çekildiğini de ekledi.
Ayaklanma
Atina Politeknik Ayaklanması (veya Atina Politeknik Üniversitesi Ayaklanması), 14 Kasım 1973’te Yunanistan'ın başkentindeki Atina Politeknik Üniversitesi'nde (Atina-Maçovan Ulusal Teknik Üniversitesi, Yunanistan'ın en eski eğitim kurumlarından biri) gerçekleşen bir öğrenci isyanı. Bir açıdan bizim 1 Mayıs 1977’imiz.
Ayaklanma, askeri diktatörlük döneminde vuku buldu ve bu döneme karşı direnişin sembolü haline geldi. Çünkü direniş sayesinde Yunanistan’daki korku duvarı neredeyse yıkıldı.
1967'deki askeri darbeyle yönetimi ele geçiren cunta, ülkeyi yedi yıl boyunca yönetti. 1973'te, askeri yönetim altında öğrenci grupları, gençlik aktivistleri ve işçiler “Ekmek, eğitim ve özgürlük” talebiyle bir dizi protesto düzenledi. 
14 Kasım 1973’e gelindiğinde ise Atina Politeknik Üniversitesi'ndeki öğrenciler, cunta ve diktatörlüğe karşı bir ayaklanma başlattı. Öğrenciler, üniversitenin kampüsünde toplandı, bağımsız radyolarından propaganda yayınları yaptı, direndi, güldü ve dans etti.
17 Kasım'a kadar süren işgale müdahale eden Yunanistan askeri birlikleri, kampüse tankla girdi ve öğrencilere ateşli silahla saldırdı. Saldırı esnasında birçok öğrenci yaşamını kaybetti, yaralandı.
1974’te cunta devrildi. Cuntanın devrilmesinden sonra yapılan resmî soruşturmada, o gün kampüs içerisinde hiçbir ölüm olmadığı sonucuna varıldı. Yunanistan solunun ve insan hakları örgütlerinin aktarımlarına göre ise o gün Politeknik Üniversitesi’nde en az 40 öğrenci öldürüldü.
Prova
Jules Dassin, tam da bu karartmanın önüne geçmek için 1974’te “Prova” filmini çekti. Dassin’in senaryosunu da yazdığı film, New York’taki bir stüdyoda ve hatta bodrum katında, gizlice çekildi. Sadece dört haftada, çok düşük bir bütçeyle tamamlanan filmde Melina Mercouri, Mikis Theodorakis, Rénos Mandis ve Olympia Dukakis gibi isimler yer alıyor.
Ayaklanmanın hazırlık süreciyle açılan film, Yunanistanlı öğrencilerin direnişi nasıl ilmek ilmek ördüğünü gösteriyor. Örneğin öğrenciler bağımsız bir doktor grubunu ziyaret ederek yakın gelecekte Politeknik Üniversitesi’ni işgal edeceklerini ve bunun çok sayıda yaralanmaya ve hatta ölüme neden olacağını söyleyerek onlardan destek istiyor. Bu, doktorların cunta yönetimi altında “imkânsız” olarak gördüğü bir direniş olsa ve öğrencilerin tahminen 3 bin kişinin direnişe katılacağını söylemesi inandırıcı bulunmasa da öğrencilerle dayanışma içinde olacaklarını belirttikleri bir ziyarete dönüşüyor.
Öğrenciler askerlerin müdahalesi esnasında ağır yaralanmaların ve kayıpların önüne geçmek için 100 doktoru ziyaret ediyor, doktorların 70’i örgütlenmeyi kabul ediyor. Üniversiteye yakın evler, ameliyata dahi hazır mekânlara dönüştürülüyor. Öğrencilerin başarısı daha sonra işçileri de direnişe dahil etmeleriyle katlanarak artıyor.
Ne iyi ki ve belki de bizim açımızdan ne yazık ki, alışkın olduğumuz o boğucu ve yüzeysel sol, ketum diyaloglara bu filmde yer yok. Bu filmde aksine –sonu kanlı da olsa– direnişin verdiği öfori ve bolca şarkı, şiir var. Ki filmin müzikleri Mikis Theodorakis’e ait.
Yunanistan Sinema Günleri’nin gösterimleri 26 Kasım’a dek Pera Müzesi’nde ve ücretsiz. Programa göz attığınızda cumartesi günü gösterilecek ve yönetmenliğini Dimitris Stavrakas’ın üstlendiği “Betty” (1979) gibi yapımlar izleme listenize girebilir. Atina’da yaşayan Betty adlı trans bir kadının bir gününü anlatan belgesel, Syngrou Caddesi’nde çarka çıkan Betty’nin yaşadıklarına odaklanıyor.
Programın detaylarına buradan ulaşabilirsiniz. (TY)
Filmin girişinden bir sahne ve bir şarkı:
