Hepimizin yaşamını doğrudan etkileyecek veya uygulanması sorun yaratacak yeni bir yasamız daha oldu. Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) 9 Ekim 2004'te 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanununu kabul etti. 24.10.2004 tarihli Resmi gazetede yayınlandı. Yasa yayınlandığı tarihten itibaren altı ay sonra yani, 24 Nisan 2004 tarihinde yürürlüğe girecek.
Ayrıca yine yasanın uygulanması ile ilgili yönetmelik, yasanın yayımını takip eden altı ay içinde Başbakanlık tarafından hazırlanarak Bakanlar Kurulunca yürürlüğe konulması gerekiyor. Başbakanlık bu nedenle 51 maddelik bir Yönetmelik Tasarısını da hazırlamış durumda.
Yasa beş ana bölüm var. Birinci bölümde bu yasanın amaç ve kapsamı ile tanımlar yer alıyor. Amaç; demokratik ve şeffaf yönetimin gereği olan eşitlik, tarafsızlık ve açıklık ilkelerine uygun olarak kişilerin bilgi edinme hakkını kullanmalarına ilişkin esas ve usulleri düzenlemek. Bu Yasa; kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının faaliyetlerinde uygulanacak
Artık yasa ile herkesin bilgi edinme hakkına sahip olduğu kabul ediliyor. Kurum ve kuruluşlar, bu yasada yer alan istisnalar dışındaki her türlü bilgi veya belgeyi başvuranların yararlanmasına sunmak ve bilgi edinme başvurularını etkin, süratli ve doğru sonuçlandırmak üzere, gerekli idarî ve teknik tedbirleri almakla yükümlüler. Daha da önemlisi bu yasa yürürlüğe girdiği tarihten itibaren diğer yasaların bu Yasaya aykırı hükümleri uygulanmayacak.
Yasanın üçüncü bölümünde ise, bilgi edinme başvurusunun nasıl yapılacağı, istenecek bilgi ve belgelerin niteliği gösterilmiş. Kurum ve kuruluşlarca yayımlanmış veya yayın, broşür, ilân ve benzeri yollarla kamuya açıklanmış bilgi veya belgeler, bilgi edinme başvurularına konu olmayacak.
Ancak, yayımlanmış veya kamuya açıklanmış bilgi veya belgelerin ne şekilde, ne zaman ve nerede yayımlandığı veya açıklandığı başvurana bildirilecek. İstenen bilgi veya belgelerde, gizlilik dereceli veya açıklanması yasaklanan bilgiler ile açıklanabilir nitelikte olanlar birlikte bulunuyor ve bunlar birbirlerinden ayrılabiliyorsa, söz konusu bilgi veya belge, gizlilik dereceli veya açıklanması yasaklanan bilgiler çıkarıldıktan sonra başvuranın bilgisine sunularak istek yerine getirilecek Ayırma gerekçesi de başvurana yazılı olarak bildirilecek.
Kurum ve kuruluşlar, başvuru sahibine istenen belgenin onaylı bir kopyasını vermek durumundalar. Bilgi veya belgenin niteliği gereği kopyasının verilmesinin mümkün olmadığı veya kopya çıkarılmasının aslına zarar vereceği hâllerde, kurum ve kuruluşlar ilgilinin; yazılı veya basılı belgeler için, söz konusu belgenin aslını incelemesi ve not alabilmesini sağlayacaklar. Veya başvuranın ses kaydı şeklindeki bilgi veya belgelerde bunları dinleyebilmesini, görüntü kaydı şeklindeki bilgi veya belgelerde ise bunları izleyebilmesini sağlayacaklar. Başvurunun yapıldığı kurum ve kuruluş, erişimine olanak sağladığı bilgi veya belgeler için başvuru sahibinden erişimin gerektirdiği maliyet tutarı kadar bir ücreti isteyebilecek. Böylece "maliyetine" bilgi edinme hakkı sağlanmış olacak.
Başvuran kişinin istediği bilgi veya belgeye erişim süresi veya istenilen bilginin kamu kurum ve kuruluşlarından verilme süresi on beş iş günü olarak yasada gösterilmiş durumda. Ancak istenen bilgi veya belgenin, başvurulan kurum ve kuruluş içindeki başka bir birimden sağlanması; başvuru ile ilgili olarak bir başka kurum ve kuruluşun görüşünün alınmasının gerekmesi veya başvuru içeriğinin birden fazla kurum ve kuruluşu ilgilendirmesi durumlarında ise; bilgi veya belgeye erişim süresi otuz iş günü içinde olabilir.
Yasaya göre böyle bir durum karşısında sürenin uzatılması gerekçesi, başvuru sahibine yazılı olarak ve 15 iş günü süresinin bitiminden önce bildirilmelidir. Bilgi veya belgelere erişim için gereken maliyet tutarının idare tarafından başvuru sahibine bildirilmesiyle 15 iş günlük süre kesiliyor. Eğer başvuru sahibi on beş iş günü içinde istenilen bu ücreti ödemezse talebinden vazgeçmiş sayılıyor.
Kurum ve kuruluşlar, bilgi edinme başvurularıyla ilgili cevaplarını yazılı olarak veya elektronik ortamda başvuru sahibine bildirecekler. Başvurunun reddedilmesi hâlinde bu kararın gerekçesi ve buna karşı başvuru yolları belirtilecektir.
Bilgi edinme istemi devlet sırrı olduğu veya ticari sır sayılması nedeniyle reddedilirse başvuru sahibi, yargı yoluna başvurmadan önce kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde Bilgi Edinme ve Değerlendirme Kuruluna itiraz edebilecektir. Kurul, bu konudaki kararını otuz iş günü içinde verir.
Kurum ve kuruluşlar, Kurulun istediği her türlü bilgi veya belgeyi 15 iş günü içinde vermekle yükümlüdürler. Kurula itiraz, başvuru sahibinin idarî yargıya başvurma süresini durdurur. (Sürecek)(EÖ/BB)
