Bahçeye Hanımeli'nin çiçekleri: Manuşag (menekşe), loresima (papatya), gastumra (güz çiğdemi), mekhak (karanfil), seteney (düğün çiçeği), tsifin (ormangülü), vargel (lbahar çiğdemi).
Karadeniz müziğinin kadın sesi Ayşenur Kolivar'ın "Bahçeye Hanımeli' albümü çok yakında raflarda. Yukarıdaki her bir yöresel çiçek albümdeki bir temayı temsil ediyor. Tanıyanı çok ama yine de hatırlatalım; Özcan Alper'in Sonbahar filminin son sahnesindeki "Daim Yusuf Orti" ağıtındaki ses ona ait.
Boğaziçi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde lisans ve yüksek lisansı yapan Kolivar, beş yıl Kardeş Türküler ile çalışmış. Hemşinli Kolivar, feminizmin verdiği merakla 10 yıldır elinde ses kayıt cihazı, Doğu Karadeniz'in köylerini yaylarını karış karış gezerek kadınları dinliyor.
Yarı akademik sürdürdüğü bu araştırmalar Hesela adında bir grupla birlikte yürüyor; amaç Doğu Karadeniz'in kültürel çeşitliliğini tanımak, kayıt altına almak ve sürdürmek.
"Yöre coğrafyasındaki kültürel yaşamı anlatmak için oradaki toprağa dokunmak gerek; kadın olarak şarkı söyleyeceksen muhakkak bir kadının ağzından duymak gerek."
Aslında çocukluğundan beri şarkı söylüyor; ama ne zaman ki Kardeş Türküler grubundan biri "Senin yöreden de bir şarkı söyleyelim" diyor o zaman anlıyor ki annesinin söylediği türküleri kimse bilmiyor. İlk Karadeniz türkü kaydını da annesinden alıyor.
"Karadeniz'de kadınların kendi aralarında, kadın dünyasına ait, kadın ağzıyla söylenmiş, pek bilinmeyen özel formlar vardır. İşte albümde bunlar da yer alsın istedim. Albümün anlatıcısı kadın ve bunun yanısıra dinleyicimizi kurgularken de kadınların bu müzikle kurdukları ilişkiyi göz önüne almaya çalıştık."
'Lazca, Hemşince, Megrelce, Gürcüce, Pontus Rumcası, Çerkesce ve Türkçenin Karadeniz'deki çeşitli diyalektlerinde söylenen parçalardan oluşan albümde 25 şarkı var.
"Albümü yapmaya karar verdiğimizde ilk olarak kendimize bu çalışmayı yaparken bizim derdimiz ne diye sorduk? Albümün ana eksenini çokkültürlülük ve kadın oluşturuyor. Ama göç de bir o kadar önemli bir tema Karadeniz için. Gurbetçilik, Ermeni tehciri, Yunanistanla mübadele, Çerkes Sürgünü."
Ah düğünümde neler çektim
Kadınların gündelik yaşamını, hayatlarının önemli dönemlerini anlattığı şarkılardan birinde "düğününü izlemesi yasak gelinin" hikayesi anlatılıyor.
"Gelin düğünde kraliçedir değil mi, hele sevdiği biriyle evleniyorsa çok da mutludur. Karadeniz'de özellikle geleneksel düğünler çok eğlencelidir ama muhakkak bir pürüz çıkar ve bunu çıkaranların çoğu erkektir. 'Yok fotoğraf çekilmeyecek, yok damat düğüne gelmeyecek' diye saçma ve komik nedenlerle bazen silahların patlamasına neden olan sorunlar yaratılır.
"Bu yüzden kadınlar düğünlerini hep 'ah düğünde neler çektim' diye mutsuz hatırlarlar. Bunu anlattığımız şarkıda da horonun arasında bir ağıt yükseliyor ama horon devam ediyor. Bu şarkıyı kadınlara dinlettiğimde hepsi kendi düğün maceralarını hatırladı. Erkeklerde ise aynı etki olmadı tabii ki."
Çoruh nehrine ağıt
Hemşinli Kolivar, çocukluğundan beri aşina olduğu "Ermeni" kültürünü konuştuğu kadınların anlatımlarıyla birleştirip "Çoruh'a Ağıt" şarkısını yapmış.
"Hemşin'de çocukluğumdan beri herkes orada Ermenilerin evi, burada kiliseleri var diyip dururdu. Çocukları sevmek için 'Seni gidi Ermeni' derlerdi. Ben de bilmezdim Ermenilerin kim olduğunu ama kötü bir şeyden bahsetmediklerini anlardım. Büyüyüp sormaya başlayınca anlatmaya başladılar Ermeni komşularının nasıl yok olduğunu/edildiğini. Hikayeler muhtelifti ama ortak nokta Ermenilerin Çoruh nehrine döküldüğüydü.
"Bu yüzden "Çoruh Nehrine Ağıt"ta, katırın tepmesiyle oğlu suya düşen bir kadının hikayesi üzerinden anlatmak istedim; ki bu hikaye Ermenilere ait ama Hemşin'de de çeşitlemeleri vardır. 'Çok canlar aldın yetmedi mi' diyoruz Çoruh'a."
Albümdeki diğer şarkıları merak edenler için albüm yakında Kalan Müzik'ten çıkacak. İlk konser 10 Mart'ta Cemil Reşit Rey (CRR) Konser Salonu'nda. (NV)
