Alegorik bir “Yolculuk”

90’larda Güney Amerika ekonomik sıkıntılar, iç savaşlar, darbeler ve baskılarla boğuşuyordu. Peru’da iç savaş yaşanırken, Şili’de askeri darbe, Arjantin’de ekonomik ve politik krizler söz konusuydu. ABD de arka bahçesi gibi kullandığı ülkeleri uyumlu hale getirmek için bazı grupları destekliyordu. 1976’da Arjantin’deki darbe ABD desteğiyle olmuştu. Muhaliflerin kaçırıldığı, işkenceye uğradığı, öldürüldüğü ve ‘kaybolduğu’ dönemlerdi.

Fernando Solanas üçüncü sinema kuramın öncülerinden olan politik bir yönetmen. 1991’de hükümete karşı eleştirileri sonrasında ayaklarından 6 kere vuruldu. 1992 yılında çektiği Yolculuk filminde de Güney Amerika’daki diktatör rejimlerinin absürtlüğünü konu alıyor.

Yolculuk 1992’de Cannes Film Festivali’nde teknik görsel ve işitsel mükemmellik için verilen “Teknik Büyük Ödülü”nü kazandı.

“Sinemacı palasıyla kendine açtığı yoldan ilerleyen bir gerilladır”

Filmde bir yol ve arayış hikayesine tanık oluruz. Arjantin’in bir eyaleti olan Ushaia’da üvey babası ve annesiyle yaşayan, yaşamının merkezi olmayan, ne yapmak istediğini bilmeyen liseli başkahramanımız Martin, en son Brezilya’da görülen gerçek babasını bulmak için bisikletiyle bir yolculuğa çıkmaya karar verir. Babasıyla son bağlantısı, seyahatleri sırasında gönderdiği çizgi romanıdır.

Yolculuk sırasında birçok ülkeden geçer. Bu sırada Güney Amerika’daki adaletsizliklere, yoksulluğa, sömürgeleştirme politikalarına Martin ile birlikte şahit oluruz.

Yönetmen, Arjantin’in politikalarının absürtlüğünü metaforlarla yansıtır. Martin’in gittiği okul bir metafor olarak kullanılır. Harabe halde, eğim yüzünden sürekli sağa sola yıkılan, camları ve kapıları kırık bir okul... Duvarlarında Arjantin’in faşist generallerinin fotoğrafları var. Bu fotoğraflar sarsıntılar sırasında yere düşerek parçalanmaya başlar.  Bu sahne, Arjantin’in çöken iç politikasının yansımasıdır adeta.

Yolculuğu sırasında Martin, Patagonya’ya, Arjantin’e, Peru’ya, Brezilya’ya, Karayipler’e ve Meksika’ya gider. Biz de bu sırada yüzlerce yıldır sömürülen, zulüm ve baskı altında yaşayan Güney Amerika halklarını görürüz.

Üçüncü sinemanın öncülerinden olan Solanas, bu filmle eleştirilerini dile getirir.  Üçüncü sinema akımı, halkı karşı bilinçlendirme uyandırma görevini yerine getirmeye çalışır, filmi devrimin bir aracı olarak görürler. Öyle ki, Getino ve Solanas şöyle der, “Film bir ‘fitil’, kamera bir ‘tüfek’, projektör ise ‘saniyede 24 kare ateş edebilen bir silah’tır. Sinemacı da ‘palasıyla kendine açtığı yoldan ilerleyen’ bir gerilladır”.

Güney Amerika’dan manzaralar

Filmde figürler ve bazı karikatürize edilmiş karakterlerle, absürt denebilecek diyaloglarla eleştiriler, mizahi yolla gösterilir. Ülkelerin bir kıskaca alındığı, Arjantin’deki faşist lider Dr. Kurbağa ve “Diz çöken ülkeler organizasyonu” ile gösteriyor. Dr. Kurbağa bu dünyada diz çökmenin bir erdem olduğunu söyler.

Ekonomiyi ise, Brezilya’daki kemer sıkma politikalarını göstererek eleştirir. Hükümetin kemer sıkma politikasını, televizyonda iki sunucunun kemerlerin cidden sıkılması gerektiğini, “Günlük kemer sıkma şöyle yapılacak: Ekonomi bakanı, kemerlerimizi iki delik daha sıkmamızı istedi” diyerek ve takılan birkaç kişilik kemerler gibi absürt görüntülerle yansıtır.

Yönetmenin ekonomi politikalarına karşı eleştirisini bir de su metaforuyla görürüz. Buones Aires sular altında kalmış olarak karşımıza çıkar. Buna karşılık başkan, “dalın yüzmekten korkmayın” der.

Filmde bir de umudun habercisi bulunuyor. Bu, davul çalan Tito isimli bir karakter olarak karşımıza çıkar. Tito’nun davulunun ritmi, kalp ritmi gibidir. Davuluyla halka umut vererek, ‘direniş davulumuzun sesi durursa, nabzımız durur’ der.

“Üçüncü Sinema” olarak adlandırılan, devrim ve siyasi amaçlarla yapılan filmlerin en önemlilerinden “Yolculuk” ile yönetmen Solanas, Martin’in şahit olduklarıyla seyirciyi de harekete geçirmeye çalışır. Üçüncü Sinema’ya göre izleyici aktif konumdadır. Dolayısıyla yönetmenin amacı, izleyicinin filmde gösterdiği sıkıntıları fark etmesi ve bunlara karşı çıkmasıdır.

(GDY/AS)