Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanlık seçimlerinde karar günü geldi, çattı. Ülkenin 44. başkanı Barack Obama mı yoksa John McCain mi olacak? Bugün başkanın yanı sıra 100 üyeli senatonun üçte biri ve 450 üyeli Temsilciler Meclisi'nin tamamının yenilenmesi için de oy kullanılacak.
Sandık başında rekor katılım beklentisi var. Seçim günün evlerinden uzak olacaklarını beyan ederek geçen haftadan itibaren erken oy kullananların sayısı 20 milyonu aştı. Oy hakkına sahip 213 milyonu aşkın Amerikalıdan kaçının sandık başına gideceği diğer büyük merak konuşu. Seçmen yaşını dolduran vatandaş sayısının 197 milyondan fazla olduğu 2004 yılında 142 milyon kayıtlı seçmenden 125 milyon 736 bini oy kullanmıştı.
Elektronik sandıklar güvenli mi?
ABD’de elektronik oy sandıklarının yüzde 80’i Urosevich Kardeşler’e ait. Diebold firmasının sahibi Bob Urosevich sandıkların yüzde 55’ini, kardeşi Todd Urosevich’in sahibi olduğu Election Systems & Software firması yüzde 25’ini, geri kalan yüzde 20’sini de birkaç firma eyaletlere kiralıyor. Seçim günü Eyalet Seçim Kurulu görevlilerince kullanılan bu sandıkların teknik servisi de bu özel bu firmalarca sağlanıyor.
Elektronik sandıklar ne oy kullanan seçmene ne de sandık kuruluna makbuz, pusula ya da tek tek kullanılan oyların listelendiği ayrıntılı rapor vermiyor. Sandık kurulları elektronik sandıkların ve sadece adaylara o sandıkta verilen oyların toplamını gösteren sayısal raporları geçerli kabul ediyorlar. Daha önce oy pusulalarını delerek işaretleyen eski mekanik oy sandıkları, adayların tuşuna kaç kere basıldığını sayıyor, sayım toplamı delinen oy pusulaları karşılaştırılarak kesin sonuca varılıyordu. İşlemin uzun sürmesi, maliyetinin yüksekliği ve yaşlı seçmenlerin kullanım güçlükleri nedeniyle elektronik oy sandıklarına geçildi.
Elektronik oy sandıklarının yeterince güvenli olmadığı, bilgisayar kartuşları ve programlarında yolsuzluk yapılabildiği iddia ediliyor. Buna örnek olarak da 2000 yılında Demokrat aday Al Gore’a bazı sandıklarda eksi oy çıkması gösteriliyor. İddiaya göre Al Gore’un eksi, George W. Bush’un da aynı sayıda artı oyla seçime başladıkları ve bu hilenin toplam seçmen sayısını etkilemeden oy transferi sağladığı savunulmuştu. George W.Bush’un kardeşi Jebb Bush 2000 yılında Florida Eyalet Valisi idi. Al Gore bir ayı aşan hukuki mücadeleden ülkesinin zarar görmemesi için feragat ettiğini açıklayarak Geroge W.Bush’a tebrik telefonu açmış ve bir rejim krizini sona erdirmişti.
2008 seçiminin ilkleri
2008 seçimleri ilklerle dolu. 1928’den bu yana görevdeki başkanın ya da başkan yardımcısının aday olmadığı ilk seçim bu. 1825 yılından beri ilk kez iki başkan Bill Clinton ve George W.Bush üst üste iki dönem başkanlık yapmış. John F. Kennedy’den sonra ilk kez bir senatör başkan bu seçimde olacak.
Bu seçimde ilk kez Beyaz Saray’a ABD toprakları dışında doğmuş bir Amerikalı gidecek. Barack Obama Honolulu, Hawai doğumlu, John McCain ise Coco Solo, Panama’da doğmuş. Beyaz Amerikalı anne ve Kenyalı babadan olma Obama seçilirse hem ilk siyah hemde ilk melez başkan olacak. McCain seçilirse ABD’nın en yaşlı başkanı olacak. McCain yemin günü 73 yaşından 144 gün almış olacak. McCain, Obama’dan tam 24 yıl 340 gün daha büyük. Bu ABD siyasal tarihinde iki başkan adayı arasındaki en büyük yaş farkı.
ABD Başkanlık yarısında ilk kez iki aday ve iki parti 2 milyar dolara yakın bağış topladı.
Bu rakam 1996 yılında 449 milyon, 2000 yılında 649,5 milyon, 2004’te ise 1 milyar dolar şeklinde gerçekleşmişti. Şubat ayında Barack Obama’ya bağış yapanların sayısı bir milyonu aştı. Bu rakam Mayıs’ta 1,5 milyona ulaştı. Sadece Eylül ayında 600 bini aşkın Amerikalı Obama’ya desteğini 150 milyon dolar bağış yaparak da dile getirdi. Umduğu mali desteği halktan bulamayan John McCain, devletin 85 milyon dolarlık kampanya desteğine razı oldu. McCain’e Cumhuriyetçi Parti ve diğer dindar ve muhafazakar baskı grupları da Obama’ya yergi ve saldırı içeren reklamlarla destek verdiler.
2008 seçim yarışının bir başka ilki ise, internetin kampanya organizasyonunda, seçmene ulaşmada ve bağış toplamada etkin kullanımı oldu. Barack Obama, kendi sitesinin yanısıra YouTube, MySpace ve Facebook’u da yaygın olarak kullandı.
Bağımsızlar ve kararsızlar
Dünyanın çoğu ülkesinde katılımı artırmak için seçimlerin tatil günlerine denk getirilmesine karşın ABD’de hafta içi bir iş gününde yapılıyor. Hava durumunun bile seçmen sayısını etkilediği ABD seçimlerinde 40 milyonu aşkın bağımsız ve kararsız seçmenin sandık başına gidip gitmeyeceği, giderse hangi adaya oy vereceği kamuoyu yoklaması yapan firmaların en büyük kabusunu oluşturuyor. Son yoklamalarda Obama McCain’in yüzde 6 önünde iken yüzde 7 ile ifade edilen bağımsız ve kararsız seçmen her iki partiyi de korkutuyor. O nedenle Obama ve McCain ile Biden ve Palin kampanyanın son günü üçer mitingde konuşarak taraftarlarından seçim günü sonuna kadar soluk almadan çalışmalarını hatırlattılar.
Obama ile McCain arasındaki başkanlık yarışı yer yer oldukça sert ve olumsuz bir havada geçti. Obama kampanyası reklam, mesaj ve konuşmalarının yüzde 40’ında McCain ile ilgili olumsuz görüşlere yer verirken McCain kampayasında bu oranın yüzde 70’i aştığı görüldü. Kullanmadığı orta adı “Hüseyin” Cumhuriyetçi Parti mitinglerinde defalarca anılarak internette Obama’nın “Müslüman” olduğuna dair bloglar çıkarıldı. Baharda yapılan kamuoyu yoklamalarında halkın yüzde 20’sinin Barack Obama’nın Müslüman olduğunu sandığı ortaya çıktı.
İki parti sistemi olan ABD’de Cumhuriyetçı (CP) ve Demokrat (DP) partilerin yanısıra solda Yeşiller Partisi, Sosyalist Parti-ABD, Sosyalizm ve Özgürlük Partisi, Sosyalist İşçi Partisi ve bağımsız aday Ralph Nader; sağda ise Özgürlükçü Parti, Anayasa Partisi, Amerika’nin Bağımsız Partisi, Boston Çay Partisi siyasal azınlıkları temsilen başkanlık yarısında adaylarıyla yerlerini aldılar. Mali yoksunluklar nedeniyle yaygın ve etkin kampanya yürütemeyen bu partilerin toplam yüzde 1’i ile 3 arasında oy almaları bekleniyor.
Yarından sonra belirlenecek olan ABD’nın yeni başkanı and içip görevi devir almak için 77 gün bekleyecek. Yeni başkan Beyaz Saray’daki ilk gününden başlayarak çok ciddi iç ve dış ekonomik ve siyasi sorunlarla yüzleşecek.(CY/EÜ)
