Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) köklü değişim süreci başladı. Görevi devraldığı 21 Ocak'tan beri bir dizi hızlı karar alan Başkan Barack Obama, kabinesiyle birlikte ülkeyi zorlu bir sistem değişim rotasına sokmaya çalışıyor. Rota, Avrupa burjuvazisinin eseri ve kapitalizmin beşiği ABD'de "Sosyal Kapitalizm". Cumhuriyetçi Parti ve muhafazakarlar Başkan Obama'yı şimdiden "sosyalist" politikalar üretmekle eleştirmeye başladılar.
Akademisyenlerin tartışmaya başladığı, sermaye çevrelerinin kuşkuyla ve çaresizlik içinde izlediği bu yeni sentez; bireyci kapitalizm ile çoğulcu sosyalizmi Kuzey Amerika'da buluşturmayı amaçlıyor. Burjuvazinin böyle derin kök saldığı, büyük sermaye ve çıkar gruplarının lobicilikle Kongre'nin her kararında veto hakkı elde edebildiği bir sistemde Obama Kabinesi'nin işi oldukça zor görünüyor.
Karşıtlarıyla çatışmaktan kaçınan Obama kabinesi, değişimi bu kesime yaygın kullanılan pazarlama tekniklerinden "sandöviçleme" ile yedirerek hazmettirmeyi planlıyor. Sandöviçleme tekniğinde pazarlanan ürünün maliyeti bütün olarak değil, dilim dilim yarar ve getirilerinin arasında sunuluyor. Sağlık sektöründe dört ay içinde değişim yönünde alınan kararlar bunun en çarpıcı örneği oldu. Sağlık sektörünü temelinden değiştirmeyi planlayan Obama buna, embriyonik kok hücre araştırmalarına devlet fonu verilmesi kararıyla başladı.
Sağlıkta ikinci dilim ise tamamen devletin finanse ettiği "eyalet çocuk sigorta programı" kapsamının genişletilmesi oldu. Bu da dilimlerden biriydi. Sonraki dilim olarak bütçeye, 9,5 milyar dolarlık "kayıt teknolojisini modernize etme" proje finansmanı eklendi. Son olarak da geçen ay sağlık sektörü yatırımcıları ve teknokratlarıyla biraraya gelen Başkan Obama, 15 yıl içinde sektörde 2 trilyon dolar tasarruf önlemleri alınacağı sözünü ilk ağızdan alıyordu. ABD sağlık sektörünün en önemli maliyet unsurlarından biri bürokrasiydi.
İşte Obama Kabinesi sigorta sistemini herkese açmayı, maliyetleri düşürmeyi içeren hedefe küçük adımlarla ve yavaş yavaş böyle yol alıyordu. Hedef, 70 milyon sigortasızı sigortalamak ve sağlıkta teknoloji kullanımını ve bilimsel araştırmayı artırarak sektörün devlet için masraf değil, kazanç kapısına dönüşmesini sağlamaktı.
Aynı mantık, çöken ABD otomotiv endüstrisinin kurtarma operasyonunda da sergilendi. Dün resmen iflası ilan edilen GM, yüzde 60'i kamulaştırılarak tedavi için devlet gözetiminde yoğun bakıma alındı. Obama görevdeki ilk günlerinde özel jetleriyle Washington'a gelen endüstri liderlerinin borç taleplerini reddederek, endüstriye çağa ve talebe uygun modernizasyon ve yeniden yapılanma önerisinde bulunmuştu.
Chrysler de aynı yöntemle bir ay önce iflas ilan ederek alındığı yoğun bakımdan çıktı ve birkaç gün içinde devlet gözetiminden taburcu edilecek. Asırlık endüstri devi GM'in 92 bin işçisi, 500bin emeklisi, 1 milyonu aşkın sigortalısı bulunuyordu.
2008 yılında da görevdeki Başkan Bush, yeni seçilmiş Başkan Obama'nin önerisi üzerine ülkenin en büyük sigorta şirketinin yüzde 80'ini kamulaştırarak kurtarmıştı. Goldman Sachs, Citibank, Bank of America gibi finans devleri de kurtarma operasyonu kapsamında kısmen kamulaştırılan bankalar arasında bulunuyordu. Mali ve yasal denetim araçlarının çağın gerisinde kaldığını itiraf eden devlet, kontrollü piyasa ekonomisine geçiş için yasa hazırlıklarını hızla sürdürüyordu.
Obama ve kabinesinin programında inanılması güç iç hedefler vardı. Önceliksiz sıralama ile liste söyle:
- Fakirlik sınırı altında yaşayan 37 milyon vatandaş sayısını 2016 yılına kadar üçte bir düşürülmesi.
- Çıkar gruplarının veto gücünü azaltmak için katılımcı demokrasinin geliştirilmesi.
- Ekonominin temiz, yeşil ve düşük-karbonla üretim yapar hale getirilmesi.
- Federal karar sürecinde bilimselliğin, politikanın ve statükonun üzerine çıkarılması.
- Hukukun üstünlüğü ve insan haklarının, Amerikan değerlerine yeniden kazandırılması. -Eğitimin, genç kuşağı küresel ekonomiye hazırlayacak şekilde geliştirilmesi.
- Terörle mücadelede stratejik ortaklarla ve uluslararası toplumla birlikte hareket edilmesi.
- Nükleer silahların azaltması.
- Ekonomide yüzde 3'luk büyüme hızına yeniden ulaşılması.
Başkan Obama bu hedefleri, görev süresi olan 4 yılın ötesine yayarak 2. dönem adaylığını da gayri resmi olarak ilan etmiş oluyor. Obama ve kabinesinin işi gerçekten çok zor. Ancak ABD'de ilahlar isterse her şey olası.
Belirsizlikler hanesinde şimdilik bu yeni sentezde böyle köklü kapitalist bir sistemde kıvamı tutturmak için çorbaya kaç ölçü sosyalizm katılması gerekeceği, Obama ve Kabinesi'nin gücünün kıvamı tutturana kadar sosyalizm katmaya yetip yetmeyeceği yer alıyordu.
Daha ötesine bakıldığında ise, ABD tarihinde bir ilk olan bu değişimin tutup tutmayacağı, tutmazsa dünyanın en büyük ekonomisini yutacak olan girdabın küresel ekonomiye etkilerinin ne olacağı soruları akla geliyordu. Anlaşılan, adına yerküre dediğimiz ceviz kabuğunda, yine karanlık ve fırtınalı denizlerde pupa yelken yola devam ediyorduk.(CY/EÜ)
