Rakamlar yalan söylemez: Facebook yarım milyardan fazla kullanıcıya kavuştu. İnternette harcanan vaktin yüzde 10'u Facebook'un payına düşüyor. Yahoo ve Google gibi siteleri sayfa gösterimi sayısında sollayan da yine Facebook.
Online reklamda, fotoğrafta, videoda ve online oyunda zirveye oynayan df Facebook. E-postada bir devri kapatıp yeni bir devri açacağını duyuran Facebook'tan başkası değil...
Yine de internet aleminde her şeyin bir çırpıda değişebileceğini hiç kimse unutmamalı. Kısacık internet tarihinden birkaç dönüm noktası:
* Sene 1998. ABD Adalet Bakanlığı, Windows'la birlikte İnternet Explorer tarayıcısını dağıttığı için Microsoft hakkında tekel davası açtı. Hatta Microsoft'un işletim sistemi, ofis yazılımları vs. olmak üzere birkaç parçaya bölünmesi bile gündeme geldi. Aradan 12 yıl geçti, geçmedi. Söyleyin şimdi, Microsoft mu tekel?
* 2000 yılının Nisan ayı. Bir zamanlar internet denince akla gelen markalardan AOL ile medya devi Time Warner birleşma kararı aldı. Yine tekel yaygarası, yine boş kaygılar. Artık AOL ya da Time Warner'dan bahseden var mı?
* 2007 Mayıs'ı... Google zirvede. ABD'li internet kullanıcılarının üçte ikisi aramada yalnızca Google'ı tercih ediyor. Yine tekel tartışması. Görüldüğü gibi bilişim tarihi bize öğretiyor: Tekel kaygıları yersiz.
Sosyal medya Google için ayrı bir galaksi
Google aramanın tartışmasız lideri. Android'le mobil dünyada da dikiş tutturmayı başardı. Youtube'la en büyük video portalı elinde. Ama sosyal medyada bir türlü istediği olmuyor. Bilkent Üniversitesi mezunu, Konyalı Orkut Büyükkökten'in ( http://www.stanford.edu/~orkut/ ) adını verdiği Orkut ( www.orkut.com/ ), Brezilya dışında pet etkisiz. Geçen yılın Şubat ayında yayımlanan Buzz'a kimse ilgi göstermedi. Büyük umutlarla başlatılan bir başka sosyal medya girişimi, Wave ( http://bianet.org/biamag/diger/122692-google-wavein-bes-guclu-ozelligi ) ise kısa sürede iptal edildi.
Google, şimde de "Google +1" adını verdiği yeni bir sosyal medya platformu üzerinde çalışıyor. Teknoloji bloglarına yansıyan ekran görüntülerine göre "yine olmamış!".
Google'ın durumu, bizde "Beyazlar Beceremez" (White Men Can't Jump) adıyla oynayan bir Hollywood filmini çağrıştırdı. Nasıl bazı insanlar bazı alanlarda daha yetenekliyse kurumlar da her alanda başarılı olamıyor. Google bugünkü konumuna ulaşırken hız ve etkinliği baz aldı, yalınlıktan şaşmadı. Birkaç ayda bir ayarların değiştiği, kullanıcının ihtiyaçlarının kimi zaman kullanıcıların aleyhine de olsa "sezinlendiği" bir Facebook, Google için şimdilik adeta ayrı bir galaksi.
MySpace'e yeni yönetim aranıyor
Sosyal medyanın öncülerinden MySpace'ın ( www.myspace.com/ ) eski ihtişamından eser kalmadı. MySpace logosunu değiştirdi, müziğe ağırlık vereceğini açıkladı. Ama kan kaybı yine de dinmiş değil. Son haberler de kötü gidişatı doğruluyor: Çalışan sayısını yarı yarıya azaltma kararı, MySpace için çözüm olmayacak. En iyisi, 2005 Temmuz'unda büyük umutlarla MySpace'i satın alan Rupert Murdoch'a ait News Corporation'ın ( www.newscorp.com/ ) platformu tekrar elinden çıkarması... Ebay ( www.ebay.com ) grubundan ayrılmanın Skype'a ( www.skype.com ) nasıl iyi geldiğini hatırlayın.
Twitter'a medya grupları talip
Twitter (www.twitter.com) başarılı bir yılı geride bıraktı. 2009 sonunda 58 milyon olan kullanıcı sayısı 200 milyona merdiven dayadı. Yeni tasarım ve özellikler kullanıcılar tarafından beğenildi. Kullanıcıların Facebook ile olan sevgi-nefret ilişkisi düşünüldüğünde Twitter adeta "ailenin uslu çocuğu"nu andırıyor. Ama Twitter'ın da artık para kazanmak gibi bir sıkıntısı var. Twitter, Güney Afrika'da oynanan Dünya Kupası ve MTV Ödül Töreni çerçevesinde gelir kazandıran yeni işbirliği yöntemleri geliştirdi. Twitter-medya ikilisinin yarattığı bu sinerji, büyük grupların Twitter'a ilgisini artırdı. Rupert Murdoch MySpace'i elden çıkarıp Twitter'i satın alabilir.
Bebo'nun hazin hikâyesi
Bebo ( www.bebo.com ) , internet dünyasında dengelerin nasıl hızla değişebileceğini ortaya koyan bir başka örnek. AOL Grubu, 2008'de 850 milyon dolar karşılığında satın aldığında Bebo da gücünün doruğundaydı. AOL, Bebo'yu 6 ay sonra 10 milyon dolar karşılığında satmak zorunda kaldı. Elden ele derken, bu yıl da erimeye devam edecek Bebo'nun büyük ihtimalle yeniden Bebo kurucularından Michael Birch'e ( http://www.bebo.com/c/profile?MemberId=1 ) satılması bekleniyor.
Çek bir fotoğraf, sosyal olsun
Yeni Facebook profilinde en çok dikkatimi çeken, görsel unsurun, somut olarak söyleyecek olursak fotoğrafın öne çıkarılmış olması... Bu, estetik olmanın da ötesinde, mobil cihazların yaygın kullanımını ortaya koyuyor.
Bir tür "foto-Twitter" olan Dailybooth'un kurucusu Brian Pokorny ( http://dailybooth.com/brianp ), kişisel yayıncılıkta üç aşamadan söz ediyor: Masa üstünde günlükler (blogging), telefonlarla kısa mesajlar (tweeting) yazıldı. Akıllı telefonlarla ise anın fotoğrafı çekiliyor (photo-taking).
Brian Pokorny bir başka önemli trendin ip ucunu veriyor: "Hem önde hem de arkada birer kameraya sahip telefonlar, geniş bant internet sayesinde sosyal platformlarda eş zamanlı paylaşıma imkân tanıyor." Özellikle genç kullanıcılar, telefonlarının ön kameralarıyla kendileri "halet-i ruhiyelerini yansıtan" fotoğraflarını çekip sosyal medya platformlarına yüklüyorlar. Bunda mantık arayanlara internette çığ gibi yayılan duckface pozunu örnek vermek lazım (http://www.trendhunter.com/trends/anti-duck-face-photoblog )!
Dailybooth'un yanı sıra akıllı telefonlara yüklenen Instagram ( http://instagr.am/ ), PicPlz ( http://picplz.com/ ) ve Path ( http://itunes.apple.com/us/app/path/id403639508?mt=8 ) gibi uygulamalar da sosyal fotoğrafçılığın güçlü bir trend haline gelmesine katkı sunacak. Places özelliğini geliştiren Facebook, bu yeni trendden de en iyi şekilde yararlanacak. Tumblr ( http://www.tumblr.com/ ), Gowalla ( http://gowalla.com/ ), Posterous ( https://posterous.com/ ) ve Foursquare ( http://foursquare.com/ ), gelişen fotoğraf trendine yer veren diğer sosyal platformlar olacak (Facebook'a Alternatif Sosyal Medya Uygulamaları, http://bianet.org/bianet/biamag/121358-facebooka-alternatif-sosyal-medya-uygulamalari , Nihat Halıcı, Biamag, 17 Nisan 2010 ).
Çifte Facebook hesabının faydası
Faebook'un sık yenilenme özelliği, aslında mahremiyet kaygılarının da temelini oluşturuyor. Her seferinde yığınla değişiklik yapılıyor. Bunları bir bir keşfetmek zaman alabiliyor. O arada hiç "umuma açılmasını istemediğiniz" bilgi ve fotoğraflar kelimenin tam anlamıyla "aradan kaçabiliyor". Facebook yönetimi şimdilik bu yöndeki eleştirileri pek ciddiye almıyor. Öyle ya, yarım milyar kullanıcıya her gün on binlerce başkası ekleniyor. Talep olduğu sürece ne gerek var mahremiyet kaygılarını dikkate almaya...
Diaspora öncü oldu
Kişisel veriler alanındaki hassasiyet iki alanda somut olarak meyvesini veriyor. Bir taraftan birçok kullanıcı çifte Facebook hesabı bulundurmayı tercih ediyor. Bir hesap "umuma açık", diğeri ise eş, dost ve aile gibi çok yakın bir çevreden "arkadaşlar"dan oluşuyor. Mahremiyet kaygısı diğer yandan Diaspora ( https://joindiaspora.com/ ) gibi rakip sosyal medya platformlarının kuruluşuna ön ayak oluyor. Diaspora kullanıcıdan ne kadar ilgi görecek? İlgi belki yetersiz bile kalsa, Diaspora'nın kişisel bilgiler alanında artan duyarlılığa cevap veren yeni sosyal medya platformlarının önünü açacağı kesin.
Sosyal medyanın yayılma araçları
Sosyal medya platformları internetin geneline çeşitli uygulamalarla yayılacak. Kullanıcı adı ve şifreyle giriş yaptığınız bir sitede sosyal medyadan arkadaşlarınızın önerileri size yardımcı olacak. Facebook Connect özelliğini kullanan sitelerin sayısı hızla artıyor. Meebo ( http://www.meebo.com/ ) gibi Facebook ile siteler arasında bir tür köprü işlevi gören araçlar, bu ilginin daha da artmasını sağlayacak. Bu sayade Facebook kullanıcısı hakkında daha fazla bilgi edinen siteler kullanıcıya özel reklam gösterip reklam gelirlerini artıracak.
Sosyal bilgi platformlarına ilgi artıyor
Uzman kullanıcılarla bilginin paylaşıldığı sosyal platformlara ilgi 2011'de daha da artacak. 2007 şubatında Paul Graham tarafından kurulan HackerNews ( http://news.ycombinator.com/ ) bu platformlara bir örnek. HackerNews bilişim uzmanları için öngörülmüş. 16 Ekim 2010 tarihli Biamag'da, En İyi 10 Soru-Cevap Portalı başlıklı yazıda tanıtılan Quora ( http://www.quora.com/ ), bu kapsamda örnek vereceğimiz bir başka adres. İş fikirlerinin tartışıldığı StockTwits ( http://stocktwits.com/ ) ile mesleklerinde işin ehli olanların deneyimlerini paylaştığı Namesake ( http://namesake.com/ ), 2011'de sık sık adını duyacağımız diğer sosyal platformlar olacak.
***
1 Ocak 2011'de yayınlanan Medyaya Yön Verecek 10 Trend ( http://bianet.org/bianet/biamag/126893-2011de-medyaya-yon-verecek-10-trend ) ve onu izleyen haftada bilişime yön verecek trendleri ( http://bianet.org/biamag/bilisim/127055-2011-de-bilisime-yon-verecek-10-trend ) sıraladıktan sonra, perdeyi sosyal medya ile kapattık. Önümüzdeki haftadan itibaren Biamag'ın bilişim köşesinde yeniden Nihat Halıcı yazmaya başlayacak. Umarım 2011'inizi en azından bilgi teknolojileri açısından kıyısından bucağından aydınlatabilmişimdir. Tekrar Biamag sayfalarında buluşmak umuduyla... (NÇ/EÖ)
