1914'te Foça'da Neler Oldu?

Devletlerin, hükümetlerin, kısaca iktidar sahiplerinin, resmen icra edemedikleri bazı uygulamaları yürürlüğe koymak üzere başkalarını görevlendikleri sık sık görülmüştür.

Balkan Savaşı sonrası İttihat ve Terakki'nin Anadolu'yu gayrimüslimlerden arındırmaya yönelik planında yağmacı çetelerin kullanıldığı yerlerden biri de günümüzün tatil beldesi, bir zamanların Rum kasabası Foça olmuş.

Fransız arkeolog Félix Sartiaux'nun o dönem sürdürmekte olduğu antik Phocaea kazıları münasebetiyle bölgede bulunması ve olaylara tanıklık etmesi bir belgesele konu olmuş. Yönetmen hanesinde Agnes Sklavos ve Stelio Tatakis adlarını gördüğümüz yapım 13-22 Mart tarihleri arasında gerçekleştirilecek 17.Selanik Belgesel Festivali'nde gösterilecek.

Çapulcu haydutlar

Arkeolog Sartiaux zamanında Avrupalıların bu 24 saatlik dehşet hakkında bilgilendirilmesi ve harekete geçmesi için elinden geleni yapmıştır. Hatta Rumları koruma yönünde herhangi bir çaba göstermeyen Osmanlı'nın güvenlik kuvvetlerinin görevlerini yerine getirmeleri için de ikna etmiştir. Talana engel olamamış ama hayatını riske atarak Fransız bayrağıyla donatılmış bazı evlerde yüzlerce Rum'u barındırmış, birçok fotoğrafla da o korku anlarını belgelemiştir. 

Söz konusu fotoğraflar tarihçi Haris Yiakoumis'in araştırmaları sayesinde 2005 yılında Paris'te tesadüfen ortaya çıkmış ve Foça 1913-1920 adlı kitapta toplanmış.

Organize oldukları belli olan silahlı haydutların esas amacı çapulculuk gibi görünse de zorbalık ve şiddetten de geri durmamışlar; bazı cinayetlerin de işlendiği o kara günde bulabildikleri her türlü deniz aracıyla adalara kaçan Foçalıların sürgünü böyle başlamış. İzmir'in büyük yangınıyla Rum ahali Ege bölgesini tamamıyla terk edene kadar karşılıklı nefret ve çatışmalar sürüp gitmiş.

Aradan yüzyıl geçmiş olmasına rağmen geriye bakıp tarihi gerçeklerle yüzleşmek, barışmak ve özür dilemek bazıları için ne yazık ki hala zor…

Festivalden seçmeler

Coğrafyamızda varlıklarını bir şekilde sürdüren Rumlardan İstanbul'un Kadıköy ahalisi ise Grigoris İkonomidis'in Chalkedon adlı belgeseline konu olmuş. İki sene önce İzmit körfezinin ucundaki Darıca'nın şanlı Rum geçmişini belgeseline konu edinen yönetmen geçen yılki festivalde Keratealıların direnişi hakkındaki yapımla dikkat çekmişti. Yunanistan'ın İstanbul'daki kültür merkezi konumundaki Sismanoglio Megaro binasında kısıtlı bir seyirci kitlesine özel bir gösterim sayesinde daha önce ulaşan Chalkedon adlı 73 dakikalık yapım semtin kozmopolit yapısını nasıl kaybettiğini ayrıntılarıyla yansıtıyor.

Balkanlardaki en yetkin belgesel etkinliklerinden Selanik Belgesel Festivaline bu sene katılan eserler arasında Mete Gümürhan'ın Genç Pehlivanlar adlı yapımı da var. Docs in Progress bölümünde görücüye çıkacak olan film Amasya Güreş Eğitim Merkezinde yaşları 10 ve üzeri olan otuza yakın çocuğun yatılı eğitim aldıkları kuruma eğiliyor. Çoğu civar köylerden yoksul ailelerin çocukları ilk kez ailelerinden ayrılıp öğretmenleri, antrenörleri ve okul müdürlerine teslim edilirken, yeni bir hayata atılmak ve başarılı olmak için ellerinden geleni yapmaktalar. Projede T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığının katkıları da dikkat çekiyor, hayırlısı…

Festival hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız. (MT/ÇT)