SAHTE HABER VE NEFRET SÖYLEMİYLE MÜCADELE ERKEN UYARI SİSTEMİ PROJESİ

Eril ve Ayrımcı Haber Dili ile Mücadele: "İyi Gazetecilikte" Yeni Olanaklar

IPS İletişim Vakfı/bianet, Türkiye Avrupa Vakfı’nın “Sahte Haberler ve Nefret Söylemiyle Mücadelede Erken Uyarı Sistemi” (SAHNE) projesi kapsamında, “Türkiye Yazılı Basınında Nefret Söylemi” başlıklı bir rapor ve iyi gazeteciliği teşvik etmek için "bianet nasıl haberleştirirdi" başlıklı bir mini rehber hazırladı.

Yasemin Korkmaz’ın imzasını taşıyan rapor, medyada nefret söylemiyle mücadelenin önemine bir örnek. Rapor, Kasım 2023 ile Mart 2024 tarihleri arasında Türkiye'deki ulusal ve yerel gazetelerde yer alan nefret söylemini analiz etti.

Gazeteci Semra Kardeşoğlu, analiz edilen haberlerden farklı temada, proje danışma kurulu tarafından seçilen beş içeriği, iyi gazeteciliği teşvik etmek için yeniden haberleştirdi. “bianet nasıl haberleştirirdi?” başlığını taşıyan ve bianet Yazı İşleri Müdürü Vecih Cuzdan tarafından düzenlendi. Haberler hak odaklı yaklaşım ve barış dili perspektifiyle yazıldı ve cinsiyetçi dilden arındırıldı.

Metodoloji

Bu dört aylık dönemde, beş yerel (Mersin Gazetesi - Mersin, Olay Gazetesi - Bursa, Günebakış - Trabzon, Yeni Asır - İzmir, Gazete Ekspres –Antep) ve beş ulusal (Yeni Şafak, Sabah, Sözcü, Karar, Yeni Yaşam) gazetenin toplam 80 nüshası tarandı.

Gazete taramasında ulusal, etnik dini kimliklere, göçmen ve mültecilere, LGBTİ+’lara yönelik nefret söylemini tespit edebilmek adına anahtar kelimeler kullanıldı. Anahtar kelime listesinde Türkiye’de en fazla hedef gösterilen kimlik isimlerine, bu kimlik isimleriyle ilişkilendirilen küfür ve hakaret ifadelerine de yer verildi:

“Afgan, Alevi, Arap, Ateist, Başörtüsü, Batılı, Çingene, Ermeni, Ezidi, Gayrimüslim, Gavur, Gerici, Göçmen, Haçlı, Hain, Hıristiyan, İslam, Kafir, Kürt, Kurtulma, Mülteci, Musevi, Müslüman, Pakistanlı, Rum, Roman, Soykırım, Suriyeli, Şii, Türk, Türk düşmanı, Yahudi, Yezid, Yobaz, Gay, Gey, Lezbiyen, Travesti, Transeksüel, Eşcinsel, LGBT, LGBTİ, LGBTİ+, Sapkın, Pedofili, Sapık, İbne, Kadın, kız, bayan, hanım, anne, büyükanne, taciz, tecavüz, darp, kadına şiddet, istismar, cinnet, kadın cinayeti, koca, karı.”

Bu çalışmada tespit ettiğimiz örnek ve yöntemlerle alandaki diğer örneklerde olduğu gibi medyanın ayrımcı dilin yaygınlaşmasında oynadığı rolün altını çiziyoruz. Medyada kullanılan dilin toplumsal yaşamdan bağımsız olmadığını, medyadaki ayrımcı dilin toplumdaki kutuplaşmayı daha da artırdığını ve tam da bu nedenle büyük bir sorumluluk taşıdığını yineliyoruz. Bu çalışmanın ayrımcı söylemin üretiminde medyanın rolüne dair farkındalık yaratmasını, hak temelli haber dilinin yaygınlaşmasına katkı sunmasını umuyoruz.

Avrupa Birliği tarafından finanse edilen ve Türkiye Avrupa Vakfı (TAV) tarafından yürütülen Sahte Haberler ve Nefret Söylemiyle Mücadelede Erken Uyarı Sistemi (SAHNE) projesinde, nefret söylemi ve sahte haberlerin olumsuz etkilerine karşı kamuoyunu ve ilgili paydaşları bilgilendirmek amacıyla erken uyarı mekanizmaları geliştirmek amaçlanıyor.

TIKLAYIN - Türkiye Yazılı Basınında Nefret Söylemi Raporu

TIKLAYIN - bianet Nasıl Haberleştirirdi?