Türkiye'nin Hava Harekatı Sürerken Suriye'de Çözüm Nasıl Sağlanır?

Recep Tayyip Erdoğan'ın 12 Aralık 2018 Çarşamba günü "Fırat'ın doğusuna operasyon" sözlerinin ardından TSK 16 Aralık günü Sincar ve Karacak'a hava harekatı düzenledi.

Erdoğan konuşmasında ABD'nin Suriye politikasıyla derin ayrılıklar yaşandığını vurguluyordu.

Irak'ın kuzeyindeki Sincar (Şengal) ve Suriye'nin kuzeydoğusundaki Karaçok Dağı bölgelerinden bir gün sonra Irak'ın kuzeyi Gara ve Hakurk bölgelerine de hava harekatı düzenlendi.

Cenevre'de toplantı yapılırken operasyon

O sıralarda Cenevre'deki Suriye konulu bakanlar toplantısı yapılıyordu.

Türkiye, Rusya ve İran dışişleri bakanları, Suriye krizine siyasi çözüm bulma çabaları çerçevesinde Anayasa Komitesi kurulması konusunu ele aldıkları bir toplantı yapıyorlardı.

Toplantıya ülkelerin dış işleri bakanları Mevlüt Çavuşoğlu, Sergey Lavrov ve Cevad Zarif ile BM Suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura katıldı.

Toplantıdan önce basın mensuplarına konuşan Zarif, toplantılardan olumlu bir sonuç çıkması konusunda umutlu olduğunu söylemişti.

Mistura'nın son çabaları

Toplantı sonrası basın mensuplarına BM Cenevre Ofisi'ndeki son basın toplantısında De Mistura, yeni Suriye Anayasası oluşturulması için yapılan önceki toplantılar sonrası yapılan açıklamalara benzer ifadeler kullandı:

"Üç bakan bana anayasa komitesi ile ilgili önemli bir ortak veri sundu. Gidecek ekstra bir mil olduğuna inanıyorum."

Mistura, her zamanki gibi “güvenilir, dengeli ve kapsayıcı bir komitenin kurulmasını amaçladıklarını” söyledi.

Mistura Cenevre'deki toplantıda konuşulanları New York'ta BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'e yarın (20 Aralık) iletecek ve BM Güvenlik Konseyine sunum yapacak.

Cenevre’de dış işleri bakanlığı düzeyinde bir araya gelen ülkeler Astana sürecinde oluşturulan üç ülke.

Anayasa yazılabilecek mi?

Suriye’de BM gözetiminde barış ve çözüm görüşmeleri 2012’de Cenevre’de başlamıştı. Cenevre sürecine Suriye devleti ile muhalifler de katılacaktı. Esad yönetiminin muhaliflerin katılımına, Türkiye’nin ise PYD’nin katılına itirazları sonrası Cenevre süreci 2016’da akamete uğramıştı.

Mistura, bu süreçte BM Suriye Temsilcisi’ydi. Ekim ayında dört yıl sürdürdüğü görevi bırakacağını açıklamıştı. 7 Ocak 2019 günü BM Suriye Temsilciliği görevini Norveçli diplomat Geir Pedersen’e devredecek.

Di Mustura’nın  “Kapsayıcı” bir Anayasa komitesi kurmayı amaçladıklarına dair açıklaması 2018 yılının ilk aylarında çıkmaza giren pazarlıklara bir gönderme.

Cenevre Süreci'nden bugüne

BM Güvenlik Konseyinin (BMGK) 2254 sayılı kararı çerçevesinde siyasi geçiş sürecinde Suriye Anayasası'nın yeniden yazılması öngörülmüştü. Ocak 2018'de Soçi'de yapılan Ulusal Diyalog Kongresi'nde BM, Türkiye, İran ve ev sahibi Rusya'nın temsilcileri ile Suriyeli taraflar, Anayasa Komitesi oluşturulması kararı almıştı.

150 kişiden oluşacak Anayasa Komitesi'nde Esad yönetimi ve muhalifler 50'şer kişi belirleyecekti. De Mistura da son 50 kişiyi Suriyeli aydın ve sivil toplum temsilcileri arasından seçecekti. Tarafların kendi 50'şer kişilik grupları üzerinde büyük ölçüde uzlaşı sağladığı ancak Mistura’nın listesinde iplerin koptuğu açıklanmıştı.

Mistura görev döneminin son yılını taraflarla ikili ve çoklu görüşmeler yaparak uzlaşı sağlamakla geçirdi. En son İstanbul'da 27 Ekim'de düzenlenen Suriye Zirvesi'nde Türkiye, Rusya, Almanya ve Fransa liderlerinin yaptığı dörtlü zirvede komitenin 31 Aralık'a kadar kurulması konusunda mutabık kalınmıştı.

Türkiye’nin operasyonlarına tepkiler

Suriye çözümü için Mistura en azından anayasa komitesi konusunda uzlaşı sağlayarak görev süresini tamamlamak istiyor. Ancak Türkiye’nin “masada siyasi çözüm, sahada askeri operasyon” yaklaşımı Mistura’nın işini en başından beri kolaylaştırmıyor.

Örneğin Arap Birliği dün yaptığı açıklamada, Türkiye'nin Irak'ın kuzeyine yönelik hava harekatlarının uluslararası hukukla ve iyi komşuluk ilişkileriyle çeliştiği belirtildi.

Arap Birliği sözcüsü Mahmud Afifi ise, "Bu tür eylemler Irak devletinin bağımsızlığına yönelik bir saldırıdır" ifadelerini kullandı.

İstanbul’daki dörtlü zirvenin katılımcılarından Almanya’nın Dışişileri Bakanı Heiko Maas ise temaslarda bulunmak üzere Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi başkenti Erbil’e gitti. Maas’ın, Kürdistan’da üst düzey görüşmelerde bulundu.

Başbakan Neçirvan Barzani ile Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas ortak basın toplantısı düzenledi. Maas burada TSK’nın Suriye ve Irak’ta yönelik operasyonları için “Kürdistan’ın güvenliğinin Almanya için önemli” ifadesini kullandı.

Suriye Kürt Ulusal Konseyi (ENKS) heyeti de bugün Moskova’da Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mihail Bogdanov ile görüştü. Gündem Türkiye’nin hava harekatlarıydı.

ABD ise operasyonlara yönelik açıklamayı Pentagon sözcüsü Sean Robertson aracılığıyla 12 Aralık'ta yapmıştı. Suriye'nin kuzeydoğusuna herhangi bir tarafça girişilebilecek tek taraflı bir askeri eylemin, özellikle ABD personelinin oradaki varlığı gözönüne alındığında, ciddi endişe kaynağı oluşturduğunu dile getirmişti. Robertson, "Bu tür eylemleri kabul edilemez buluruz" demişti.

Ancak bugün ABD 3,5 milyar dolar değerindeki Patriot füze sistemlerinin Türkiye satışına onay verdi. Türkiye bu gelişmeyi olumlu karşıladı ancak Rusya'dan S-400'lerin alımından vazgeçmeyeceğini duyurdu. Sonuçta Suriye denklemi halen karmaşık. (HK)