Türkiye İsveç'i neden engelleyemez?

Fotoğraf: İsveç ordusunun 2018 LGBTQ  onur günü (EuroPride) için hazırladığı resmi posterler

İsveç başbakanı Magdalena Andersson, önceki gün (23 mayıs) İsveç televizyonuna verdiği bir demeçte Türkiye’nin bir ay kadar önce yapılan görüşmelerde  İsveç’in NATO üyeliğini olumlu karşıladığını ve bu yüzden şimdiki tutumuna şaşırdığını söyledi. Buna rağmen ileride NATO üyesi olarak Türkiye ile iyi bir işbirliği yapacaklarını umduğunu belirtti.

İsveç Dışişleri, hassas konularda sessiz diplomasiyi tercih eder. Bunu şimdi Türkiye’nin üst perdeden tehditleri karşısında uyguladığı politikada da görüyoruz. Ne başbakan ne de dışişleri bakanı fazla konuşuyorlar, her ikisi de polemik yaratacak sözlerden kaçınıyorlar.

Yalnızca Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın somut taleplerine değinmeden, genelleyerek İsveç’in Türkiye dahil bütün NATO ülkeleriyle diyalog halinde olduğunu ve Türkiye ile görüşmelerin devam ettiğini söylüyorlar. Ne ki, Türk dış işleriyle kapalı kapılar ardında kıyasıya tartıştıkları da kesin.

F-35, F-16, S-400

Geçen sonbaharda Türkiye F-35’leri vermeyen Amerika Birleşik Devletleri'nden (ABD) 40 adet F-16 uçağı ve elinde bulunan eski F-16’ları modernize etmek için de 80 adet yedek parça talebinde bulunmuştu. O zaman olumlu bir yanıt alınmamıştı.

Ancak Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle birlikte Türkiye’nin arabuluculuk rolünü üstlenmesi ve Ukrayna’dan yana ağırlıklı tutum alması ABD’deki olumsuz havayı değiştirmiş, Joe Biden yönetimi F-16’ların ve yedek parçaların Türkiye’ye satılması teklifini Kongre’ye sunmuştu.

Bir hafta önce Kongre bu satışı engelledi. Yunanistan başbakanı Miçotakis’in geçtiğimiz salı günü ABD Kongresi’nde yaptığı konuşmada Türk uçaklarının sürekli olarak Yunanistan hava sahasını ihlal ettiğini ve NATO’nun güneydoğu bölgesinde kasıtlı olarak gerilim yarattığını söyledi.

Bütün dikkatlerin Ukrayna’ya çevrildiği şu günlerde NATO'nun böyle bir krizin içine çekilmesinin kabul edilemeyeceğini vurguladı. Şimdi Türkiye’ye verilmeyen F-35’lerin Yunanistan’a satılması ve ayrıca bu uçaklar için Türkiye’de yapılan parçaların bundan böyle Yunanistan tarafından üretilmesi söz konusu.

Bu da Türkiye yönetimini çileden çıkartıyor elbette. Burada Rusya’dan S-400’lerin alınmasının doğurduğu ”Eden bulur!” dedirtecek kadar olumsuz sonuçlardan birine daha şahit oluyoruz.

Biden İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğini coşkuyla destekledi. Bunun Erdoğan’a gönderilen net bir mesaj olduğu açık. Bunu gördüğü halde Erdoğan’ın Biden’a kafa tutmaya devam etmesi mümkün mü? Öyleyse nereye kadar? İşte burada batılı uzmanların ve diplomatların görüşü ortak: Erdoğan fırsattan istifade edip dış dünyaya tehditler savurarak  iç politikada azalan popülaritesini korumak istiyor.

"İleri geri pazarlık"

Erdoğan 2009’da da Danimarkalı Anders Fogh Rasmussen’in NATO genel sekreteri olmasını veto etmiş ancak sonunda ısrarından vazgeçmişti.

Pentagon’da yirmi yıl NATO masasında çalışmış olan Jim Townsend, İsveç gazetesi SvD’deki bir söyleşide Erdoğan’ı bir halı satıcısına benzetiyor: ”Önce dükkâna sokarlar, çay ikram ederler, konuşmaya başlarsınız, sonra size bir fiyat söylerler, ileri geri pazarlık edersiniz.”

Sonra ekliyor: ”Batılı  diplomatların kollarını Türkiyeli büyük elçilerin omuzlarını atıp, ’Dinle, biz bu işin bitmesini istiyoruz. Oyununuzu oynamaya devam edin. Ama fazla da uzatmayın, pes edin, dediklerinden eminim. "   

Townsend, Türklerin bu pazarlığı çok fazla sürdüremeyeceği kanısında: ”Ne kadar uzatacaklar? Bir noktadan sonra sonuç alamayacakları bir yere gelecekler. Geri dönüş şansını yitirecekler. O zaman kendilerine ne verilirse onunla yetineceklerdir.”

Yine İsveç basınında verilen bilgiye göre eski senatörlerden Joe Lieberman ile ABD’nin eski BM temsilcisi Mark Wallace Wall  Street Journal’de yazdıkları bir yazıda Türkiye’nin gerçekten NATO üyesi olarak kalması gerekiyor mu, diye bir tartışma açtılar.

Pazarlık şansını neler azaltıyor?

Türkiye’nin pazarlık şansını azaltan diğer konuları sıralayalım.

- Erdoğan PKK ve YPG’yi kastederek, "NATO’da terör örgütleri ve onları destekleyenlerin yeri yoktur," diyor. Buna karşılık ona asıl kendisinin  Suriye’deki birçok NATO ülkesinin terörist olarak nitelediği örgütleri desteklediği söylenecektir. Kaldı ki, YPG, ABD’nin Suriye’deki en yakın müttefikidir. Bu durumda Erdoğan’ın mantığına göre ABD’nin de NATO’da yeri olmaması gerekir.

Öte yandan Jerusalem Center for Public Affairs’in 2020 tarihli bir raporunda Erdoğan’ı ABD’nin yakalanması için  beş milyon dolar ödül koyduğu Hamas lideri Saleh al-Arouri ile yan yana otururken gösteren bir fotoğraf da yayınlanmıştır.

- Erdoğan İsveç’ten 33 PKK’lı ve Gülen Cemaati üyesinin iadesini istiyor. Buna karşılık İsveç de Türkiye’ye sığınan bütün Avrupa’daki narkotika trafiğini idare eden ve ayrıca birçok ağır suça karışmış olan ”Tilki Kürt” lakaplı mafya babası ile en az onun kadar suçlu olan bir başka kişinin iadesini istiyor. Türkiye Tilki Kürt’ü iade etmediği gibi, bir de korumak için geçtiğimiz hafta onu Türk vatandaşlığına almış.

- Erdoğan İsveç’in Türkiye’ye uyguladığı silah ambargosunu kaldırmasını talep ediyor. Oysa birçok NATO ülkesi daha Türkiye’ye silah ambargosu uyguluyor. Bu mantığa göre onların da NATO’dan çıkartılması gerekir.

- Savaş sürdükçe ve savaş gemileri Ukrayna tarafından batırıldıkça Rusya’nın Boğazlar’dan geçme talebi artacaktır. Rusya’nın Montrö Antlaşması’nı umursamadığı ortada. Rusya’dan baskı arttıkça Türkiye ABD ve NATO’nun desteğini almadan bu baskıya karşı koymakta zorlanacaktır.

Rehin

bianet’teki Stefanie Babst: Erdoğan, iç siyaset için NATO'yu rehin alıyor haberinde aktarıldığı gibi, NATO'nun kamu diplomasisinden sorumlu eski genel sekreter yardımcısı Stefanie Babst da Erdoğan’ın bu taktiği daha önce uyguladığını belirtiyor. 

Babst, İsveç televizyonuna  22 Mayıs'ta verdiği söyleşide Erdoğan’ın iç politikada puan kazanmak için bütün NATO’yu rehin aldığını ve bunun kabul edilemeyeceğini vurguluyor. 

Putin’in bütün Avrupa’yı savaş tehditi altında tuttuğu bugünün, NATO üyeleri için tam bir kenetlenme ve dayanışma günü olduğunu, haziran ayı sonunda Madrid’de yapılacak NATO toplantısında bunun Erdoğan’a net bir şekilde gösterilmesi gerektiğini söylüyor. (TK/APK)