Türkiye, Çevre Notun Kaç?

Ülke ekonomilerine kredi notu veren Standard and Poor's ve Moody's gibi kuruluşlara benzer bir kurum, ülkelere benzer şekilde çevrecilik kredi notu verebilir mi? Aslında buna benzer uygulamalar karbon geri emiliminin ve ormanların yok edilme oranının hesaplanması ile yapılıyor ancak şimdi bu uygulamaların merkezi ve kapsamlı bir puanlandırma sistemine dönüşmesi söz konusu.

Cambridge Üniversitesi eski öğretim görevlisi Matt Prescott, Brezilya'nın Rio de Jenario şehrinde düzenlenen Birleşmiş Milletler çevre zirvesi ile Meksika'da düzenlenen G20 ülkeleri toplantısının aynı zamana denk gelmesini fırsat bilerek, Çevreci Puanlandırma Kurumu (Environmental Rating Agency) adını verdiği projesini gerçekleştirdi.

Prescott, G20 ülkelerini pek çok kritere göre değerlendirerek puanlandırdı ve bir rapor hazırladı. Puanlama esnasında göz önünde bulundurulan kriterlerden bazıları: Kişi başına düşen karbon geri emilimi, koruma altındaki doğal alanlar, kesilen ve dikilen ağaçların birbirine oranı, hava kalitesi ve nesli tükenme tehlikesindeki türlerin sayısı.

Almanya, G20 üyeleri arasında en yüksek puanı almasıyla dikkat çekiyor. A+ alan tek ülke olan Almanya'nın bu başarısı,1970'li yıllardan beri siyaset sahnesinde olan Yeşiller Partisi ile bağdaştırılıyor.

ABD ve Kanada da 4. ve 5. sıraları paylaşıyor ancak çevreciler arasında bu sıralama oldukça şüpheli. ABD ve Kanada Birleşmiş Milletler İklim Sözleşmesi'ne uyum süreci için verdikleri vaatleri tutmamakla suçlanıyor. İki ülke de hala çevreci olmayan yollarla fosil yakıt üretimi yapıyor. Ancak ABD hava kalitesi, karada ve suda koruma altına alınmış doğal alanlar ve işlevsel enerji santralleri alanlarında AAA almayı başarırken, Kanada ise enerji santrallerinin güvenliği, yolsuzluğun düşük olması ve sürdürülebilir tatlı su kullanımı alanlarında AAA alarak geriye düşmemiş oldu.

Türkiye, genel listede 12. oldu. 11. sırada Meksika, 13. sırada ise Güney Kore var. Notu Türkiye gibi BBB- olan ülkeler Güney Kore, Endonezya, Rusya ve Çin.

G20 ülkeleri arasında en alt sırada ise Suudi Arabistan ve Hindistan yer aldı.

Bu notlandırma sistemine gelen eleştiriler de var. Örneğin puanlandırma kriterlerine nasıl karar verileceği tartışılıyor. Bazı çevreci gruplar nükleer atıklar, deniz memelilerinin yasal olmayan yollardan avlanması ve uluslararası müzakereler sırasında uzlaşmacı olmamak gibi unsurların da notlandırma sistemine eklenmesini öneriyor.

Bir diğer sorun da verilere nasıl güvenileceği. Etkili deniz korumasının nasıl yapılacağı hala tartışılan bir konu, üstelik pek çok konu hakkında yayınlanan devlet istatistiklerinin güvenli kaynaklar olmadığı düşünülüyor.

Son olarak bazı ülkelerin coğrafi dezavantajları olduğuna dikkat çekiliyor. Örneğin Kanada'nın su ile ilgili alanlarda çok yüksek puanlar almasının sebebi bu konuda çok fazla kaynağa sahip olması ve nüfusunun azlığı. Suudi Arabistan ise kurak ve verimsiz bir coğrafyaya sahip olduğundan verimli su kullanımı konusunda çok başarılı olamıyor. Çevreciler, bu tür coğrafi farklılıkların da puanlandırma sırasında göz önünde bulundurulmasını istiyor.

Prescott, bu ilk raporun tamamlanmamış olduğunu kabul ediyor. Değişiklikler yapılmasının mümkün olduğunu söyleyen Prescott, puanlandırma sistemini yaratmak için yardımcı olmak isteyen gönüllüleri ve çevreci kuruluşları kendisine katılmaya davet etti.

Prescott, "Her ülkenin ekonomisi, çevre politikalarıyla ilişkilidir ve bizim çevre puanlandırma sistemimiz kısa ve uzun vadeli riski en aza indirmek isteyen yatırımcılar için kullanışlı bir araç olacaktır," diye konuştu.

Oysa pek çok kişiye göre de asıl soru bu: ülkelere kredi puanlarına benzer şekilde verilecek olan çevrecilik puanları, ne gibi bir etkiye sahip olacak? "Türkiye'nin BBB- olan notu, güvensiz nükleer santral işletmeciliği sebebiyle CCC'ye düşürüldü" gibi haberler okuyabilecek miyiz? Okusak bile, bunun anlamı ne olacak? Uzun vadeli ekonomik yatırım konusunda bu tür puanların etkili olacağı düşünülüyor. Üstelik bu tür bir puanlamanın, ülkelerin itibarını da büyük ölçüde etkileyeceği söyleniyor. (EK/HK)

* Environmental Rating Agency G20 Raporu'nun tam metni için tıklayın.