Ticari Sır
Ticari Sırlar Kanunu Tasarısı dört bölüm ve 15 maddedir. Tasarının gerekçesine göre; kişilik hakkı, kişinin maddi ve manevi bütünlüğü ile ticari kredi, itibar ve güvenle ilgili ekonomik değerlerinden oluşmaktadır.
Kişilik hakkı kapsamında ticarî, banka ve müşteri sırlarının da korunması esastır. Bunların saklanması, başkaları tarafından bilinmemesi şirketler, bankalar ve bunların müşterileri açısından hayati bir önem taşımaktadır. Bu nedenle ayrıca bir yasal düzenleme yapılmasını zorunludur.
Tasarının amacı ticarî işletme ve şirketler, bankalar, sigorta şirketleri ve sermaye piyasası aracı kurumları ile bunlarla ticarî ilişkide bulunan müşterilerin; ticarî sır, banka sırrı ve müşteri sırrının açıklanması hakkında düzenleme yapmaktır.
Sırların verilmesi, nasıl kullanılacağı ve nasıl korunacağı ile sınırlandırılmasına ilişkin esaslar düzenlenmektedir. Kamu veya özel sektöre ait ticarî işletmeler ve üretim faaliyetinde bulunan şirketler ile bankacılık, sigortacılık, malî ve sermaye piyasalarında faaliyet gösteren şirketlerin ticarî sırları, banka sırrı ve müşteri sırlarıyla ilgili bilgi, belge ve elektronik ortam kayıt ve verileri hakkında Ticari Sırlar Kanunu uygulanacaktır.
Ancak serbest meslek mensubu bir kişi ile yapılan "iş görme borcu" sözleşmelerine göre hizmet sunulması sırasında edinilen meslek sırları hakkındaki özel ve genel yasalardaki hükümler saklıdır. Kamu kurumlarında çalışarak kamu hizmeti gören memur ve diğer kamu görevlilerinin görev sırları hakkındaki diğer yasalardaki hükümlerde saklı tutulmuştur.
"Ticari sır" ; "bir ticarî işletme veya şirketin faaliyet alanı ile ilgili yalnızca belirli sayıdaki mensupları ve diğer görevlileri tarafından bilinen, elde edilebilen, rakiplerince bilinmemesi ve üçüncü kişilere ve kamuya açıklanmaması gereken işletme ve şirketin ekonomik hayattaki başarı ve verimliliği için büyük önemi bulunan; iç kuruluş yapısı ve organizasyonu, malî, iktisadî, kredi ve nakit durumu, araştırma ve geliştirme çalışmaları, faaliyet stratejisi, hammadde kaynakları, imalatının teknik özellikleri, fiyatlandırma politikaları, pazarlama taktikleri ve masrafları, pazar payları, toptancı ve perakendeci müşteri potansiyeli ve ağları, izne tâbi veya tâbi olmayan sözleşme bağlantılarına ilişkin bilgi, belge, elektronik ortamdaki kayıt ve verilerden oluşur."
Yine maddenin ikinci fıkrasına göre de, bu kanun ve diğer kanunlarda öngörülen esas ve sınırlamalara tâbi olmak kaydıyla açıklanamaz, kullanılamaz ve verilemez. (Tasarı Md. 3)
"Banka sırrı"; "bankanın yönetim ve denetim organlarının üyeleri, mensupları ve diğer görevlileri tarafından bilinen malî, iktisadî, kredi ve nakit durumu ile ilgili bilgilerle bankanın müşteri potansiyeli, kredi verme, mevduat toplama, yönetim esasları, diğer bankacılık hizmet ve faaliyetleri, risk pozisyonlarına ilişkin her türlü bilgi, belge, elektronik ortam kayıt ve verilerinden oluşur." Banka sırrı da; bankanın yetkili organları ve görevlileri tarafından, bu Kanunda ve diğer kanunlarda öngörülen esas ve sınırlamalara tâbi olmak kaydıyla açıklanamaz, kullanılamaz ve verilemez.
(Tasarı Md.4)
"Müşteri sırrı" ise "ticarî işletme ve şirketlerin, bankaların, sigorta şirketlerinin, sermaye piyasasında ve malî sektör alanında faaliyette bulunan aracı kurum ve şirketlerin, kendi faaliyet alanlarıyla ilgili olarak müşteriyle ilişkilerinde, müşterinin şahsî, iktisadî, malî, nakit ve kredi durumuna ilişkin doğrudan veya dolayısıyla edindikleri tüm bilgi, belge, elektronik ortam kayıt ve verilerinden oluşur." (Tasarı Md.5)
Bu sır hakkında bilgi sahibi bulunan gerçek ve tüzel kişiler tarafından ancak, bu Kanunda ve diğer kanunlarda öngörülen esaslara göre belirlenmiş sınırlamalara tâbi olmak kaydıyla, yetkili kamu kurum, kuruluş ve kurullar ile gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine açıklanabilir ve verilebilir.
Avrupa Birliğine üye ülkelerin çoğunluğunda ve ülkemizde bu alanda özel bir yasa yok. Ama genel ve özel yasalardaki hükümlerle uygulama sürüyor. Fakat bizde bu hükümlerin yeterli olmadığı, uygulamada karışıklığa neden olduğu yaşanan olaylarda görülmüştür.
Ticarî veya banka sırrı olduğu gerekçesiyle devletin devletten, devletin bankalardan istediği bilgi ve belgeler verilmemiştir. Meclis araştırma komisyonlarınca sorulan sorular "banka sırrı" veya "ticari sır" duvarına çarptığı için yanıtsız kalmıştır.
Rüşvet ve kredi yolsuzluklarının çoğu gün ışığına çıkmamıştır. Halen "sır" duvarının arkasında sırdır. Bu nedenle ticari sırlara ilişkin, AB normlarıyla da paralel yasal bir düzenleme yapılmak istenmektedir. (Fİ/NM)