Modern dönemin ilk sigara karşıtı kampanyası Almanya’da Nazi döneminde başladı. 1930’ların ilk yıllarında başlayıp 1940’larda tüm şiddetiyle devam etti. Tütün yasaklarının tarihi daha eski tabi, hemen IV. Murat geliyor akla.
Gerçek ya da tevatür IV. Murat’ın kendisinin tütün içtiği ama yasakladığı söylenir.
Hitler ise sigarayı bırakmadan önce ağır sigara içicisi. Robert N. Proctor “Nazi Medicine and Public Health Policy” adlı kitabında Hitler’in günde 25 ila 40 dal sigara içtiğini yazar. Bırakma nedeni sağlık değil, cimriliğinden.
Alman doktorların sigaranın sağlığa zararlı olduğu yönündeki bulguları sonrası Hitler, amansız bir sigara karşıtı olur. Onu en çok kızdıran yakın çevresindeki bakan ve vekillerin sigara içmesidir. Göring’in sigara içerken resmedildiği büstünün yapılmasına ne kadar öfkelendiği dilden dile dolaşır.
Yine Proctor “The Nazi War on Cancer” adlı kitabında Hitler’in sigarayı bırakan yakın çalışma arkadaşlarına altın saat hediye ettiğini yazar.
II. Dünya Savaşı’nda Nazi Almanya ile savaşa giren İtalya’da da sigaranın durumu farklı değildi. Bennito Mussollini sigara içmezdi ve içtirmezdi.
Aslında ilginç bir görünüm vardı: İngiltere Başbakanı Churchill ağzından puroyu düşürmezdi; ABD Başkanı Franklin Roosevelt, doktorların tüm uyarılarına karşın sigara içerdi. Yani bir yanda sigara içenler, diğer yanda sigara karşıtları vardı. Ve savaşı dudağının kenarında keyifle sigara içenler kazandı.
Faşistlerin insanların kişisel alışkanlıklarını, günlük yaşamlarını kontrol etme isteği temel davranış bozukluklarından biri. Ama bu kontrol etme isteği sistemli bir hale geldiğinde rejim zaten “izm”leşiyor; bu örnekte Nazizm oluyor, genel olarak da faşizm diyoruz.
Sistemli baskının modern çağdaki ilk örneğinde yani Nazi döneminde başlayan sigara karşıtı kampanya, amansız bir devlet baskısına dönüşmüştü. Hitler savaşın son günlerinde cephede sigara içen askerlere takmıştı kafayı. Kendisi gelirken bir yerlerde sigara içenleri gördükçe sinirleniyordu: “Savaş bitiminde” diyordu, “askerlerimizin sigara içmesinin tümüyle önüne geçeceğim”. (HK)