Kalıcı ahlaki yetersizlik ve Peru

Peru’nun eski Cumhurbaşkanı Pedro Castillo 6 Ağustos 2025 tarihine kadar cezaevinde kalacak…Haber olarak kısaca geçti!

Tuhaf bir öykü… 21. yüzyıl sosyalizmi ve eski sendikacı eski Cumhurbaşkanı ahlaki yetersizlik suçundan hapiste.

Peru’da 1990 yılında Alberto Fujimori devlet başkanı seçilmiştir. Daha sonra otoriter tek adam yönetimi oluşturmuş, Meclisin feshi yetkisini elinde toplamış ve gazeteciler ve politikacılar dahil olmak üzere toplumun çeşitli kesimlerine yoğun baskı uygulamıştır. On sene iktidarda kalmış, 2005 yılında Şili’de tutuklanmış, 2007’de 25 yıl hapis cezasına mahkûm olmuştur.

Alan Garcia 2006 yılında seçimleri yeniden kazanmıştır. 2006-2011 yılları arasındaki başkanlık döneminde yolsuzluk iddiaları ortaya çıkmış ve Garcia hakkında açılan soruşturma nedeniyle hakkında yurtdışına yasağı konmuştur. 

2016 yılındaki seçimlerde siyasi liderlere ve bürokratlara rüşvet vererek kamu ihaleleri aldığı ortaya çıkmıştır. Brezilya merkezli Odebrecht şirketinin ismiyle anılan skandala dahil olması nedeniyle eşi ve kendisi tutuklanmış, Anayasa Mahkemesi’nin kararıyla bir süre sonra serbest bırakılmışlardır. Bu skandal Peru’da siyaseti fazlasıyla etkilemiştir.

Alan Garcia, hakkındaki iddialar nedeniyle 2019 yılında intihar etmiştir.

Sonra Pedro Castillo seçilmiştir. Peru devlet başkanlığı için sosyalizmi benimseyen ve ideolojisini Marx ve Engels’in düşüncelerine dayandıran Peru Libre Partisi’nden aday olmuştur. 2021 yılında temmuz ayında seçimleri kazanmıştır. Castillo, Anayasa Mahkemesi üyelerinin meclis tarafından değil halk tarafından seçileceği bir yargı organı oluşturmayı amaçlamış, “halkın, rengi, kokusu ve tadıyla” yeni bir anayasa yapmak için Anayasa Meclisi oluşturulmasını programına dahil etmiştir.

Seçildiği yıl 2021’in Kasım ayında da Castillo hakkında ahlaki yetersizlik gerekçesiyle soruşturma açılması için başvuru yapılmış, ancak kongre soruşturma açılmasını oy çokluğuyla reddetmiştir[i]. Bir yıl sonra yapılan oylamada kabul edilecektir.

Peru Başsavcısı Patricia Benavides, Pedro Castillo, hakkında hükümet içerisinde mafya yapılanması yönetmek suçlamasıyla anayasal soruşturma başlatmıştır. Cumhurbaşkanlığı dönemiyle ilgili olarak eski Peru Cumhurbaşkanı Castillo; 7 Aralık 2022'de hükümeti devirmekle suçladığı Kongre tarafından "kalıcı ahlaki yetersizlik" suçlamasıyla görevinden azledilir.   

Castillo'nun görevinden alınması kararı, Kongrenin Genel Kurul toplantısında 6 aleyhte, 10 çekimser oya karşı 101 lehte oyla bir yıl sonra, bu kez kabul edilmiştir. Castillo, parlamentoyu feshederek kendisi hakkında yapılacak üçüncü azil oylamasını engellemeye çalışmış ama başarılı olamamıştır. 7 Aralık 2022’de Cumhurbaşkanı tutuklanarak cezaevine gönderildi.

Castillo'nun görevden alınmasından sonra Peru’daki sokak gösterilerinde 54 kişi hayatını kaybetti 600 kişi yaralandı.

Peru Yüksek Mahkemesi, Castillo’yu "görevi kötüye kullanmak, isyan ve komplo" suçlarından 14 Aralık 2022'de 36 ay hapis cezasına mahkûm etti.

Mahkeme, eski Başbakan Anibal Torres hakkında kaçma şüphesi gerekçesiyle yurt dışı çıkış yasağı getirdi. Ulaştırma Bakanı ile Şehircilik, İmar ve Altyapı Bakanını da 36 ay önleyicisi hapis cezasına çarptırıldı.  8 Mart 2023'te Yüksek Mahkeme verilen mahkûmiyet kararlarını onaylamıştı.

2024 yılında Mahkeme, bu defa da Castillo'nun önleyici hapis cezasını 14 ay daha uzattı ve eski Cumhurbaşkanının 6 Ağustos 2025'e kadar cezaevinde kalmasına karar verdi.

Peru Anayasası uyarınca, Castillo’nun azlini müteakip, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Dina Bolaurte Parlamento'da yemin ederek Cumhurbaşkanlığı görevini devralmıştı.

Bu yıl Cumhurbaşkanlığı görevini devralan Devlet Başkanı Dina Boluarte hakkında Rolex saat skandalı patladı.

Haber sitesi La Encerrona, 15 Mart 2024 tarihli haberinde Dino Boluarte'nin 2021 ve 2022 yıllarında hükümetteyken çeşitli lüks saatler taktığını gösteren bir dizi fotoğraf yayınladı.

Boluarte’nin mal varlığı olarak beyan etmediği lüks saatler hakkında Savcılık soruşturma başlattı. Yapılan çağrıya uyarak Savcılığa gitmediği için 30 Mart’ta yapılan baskınla polis kapıyı kırarak Boluarte’nin evinde arama yaptı. Lüks saatlerin yanı sıra, devlet başkanının diğer mal varlıklarına ilişkin deliller aranmıştı.

Savcılara beş buçuk saat ifade veren ve saatleri “ödünç olarak kabul etmenin bir hata olduğunu itiraf etmeliyim." diyen Başkan Boluarte saatleri iade ettiğini söyledi. 

Peru Başsavcılığı, Başkan Boluarte'nin "56 bin dolarlık Cartier bileziği" ve değeri 500 bin doların üzerinde olduğu belirtilen diğer mücevherlerini, saatleri ve bakanlık yaptığı dönemde bankada bulunan 250 bin dolarlık mevduatının kaynağını araştırıyor. 

Başkan Boluarte, “Saraya temiz ellerle girdim ve temiz ellerle çıkacağım” demişti.

Peru’da 21. yüzyıl sosyalizminde ahlaki yetersizlik üzerine tuhaf bir öykü ve yargının işleri sürüyor…

Onların topraklarında da patates yetişiyor, bizim topraklarımızda da!

Peru’da basın; siyasiler ve yüksek dereceli yöneticiler hakkında haberler yapıyor. Savcılık soruşturma açıyor. Gazeteciler gazeteciliklerine devam ediyor.

Haberin yargıda bir değeri ve inandırıcılığı var ve araştırılıyor, biz de yok!

Bizde zaten haber yapılamıyor, yapanlar hakkında ceza davaları açılıyor…

Politikacılar saatleriyle poz veriyor! Soruşturma açan yok!

Mal varlıkları artanlar bir yanda ve diğer yanda çıkar amaçlı suç örgütleri hakkındaki operasyonlar sürüyor. Ne kadar çokmuşlar, neler yapmışlar? Ne ara çoğalmışlar?

Güpegündüz öldürülenlerle ilgili soruşturmalar açılıyor. İddianameler yazılıyor, davalar açılıyor; lakin mağdurları umutsuz…Beklentileri karşılamaktan uzak iddialarla yeniden yaralandıklarını anlatıyorlar!

Adliye Saraylarında kendilerine dinlenme odaları icat edenler buralarda silahlarını sergiliyor; sonra tenzili rütbe ile tayin edildiği haber oluyor sadece… Sonra? Sonrası yok…

Yargıya güven azdı, daha çok azalıyor.

Yargıdan umudu kalmayan yaralanmışlar siyasetçilere, yüksek dereceli yöneticilere başvuruyor.

Politik figürler yargının sorunlarını çözmeye muktedir mi?

Yargıda, bağımsızlık ve tarafsızlık sorunundan öte etik sorunlar mı var?

Yargıya güven neden azaldı acaba?

[i] Daha geniş bilgi için; Canan KIŞLALIOĞLU. “Latin Amerika’da 21. Yüzyıl Sosyalizminin Restorasyonu: Bolivya ve Peru Örnekleri”. Akdeniz Üniversitesi İİBF Dergisi. 2022, 22 (2) syf 46-57 Dr. Öğretim Üyesi, Bitlis Eren Üniversitesi

(Fİ/AD)