Ulusal Sorun
Bu hafta tanıtacağımız iki eser de ulus ve ulus-devlet meselesini ele alan çalışmalar. Bunlardan ilki, Rosa Luxemburg'un ilk kez Türkçe'ye kazandırılan metinlerinden oluşuyor: "Ulusal Sorun - Ulusların Kendi Yazgısını Tayin Hakkı ve Özerklik". Luxemburg'un ölümünün 90. yılında bu metinleri okuyucuyla buluşturmayı başaran Belge Yayınları'ndan çıkan kitabı, Osman Akınhay çevirmiş.
Luxemburg'un kaleme aldığı ilgili metinleri bir araya getiren kitap, zamanında Türkiye'deki sol literatürde de hararetle tartışılan bir konuyu; ulus, ulus-devlet ve özerklik meselesini inceliyor.
Kitap, Monthly Review editörlerinden Horace B. Davis'in önsözüyle ve metinlerin yazıldığı dönemin özelliklerinin ve temel tartışma noktalarının ortaya konulduğu bir giriş bölümüyle açılıyor.
"Ulusal Sorun" başlıklı ikinci bölümle devam eden çalışmanın belki de en önemli kısmı, "Ulusal Sorun ve Özerklik" başlıklı alt bölüm. Burada, "Ulusların Kendi Yazgısını Belirleme Hakkı", "Ulus-Devlet ve Proleterya", "Federasyon, Merkezileşme ve Partikülarizm", "Merkezileşme ve Özerklik", "Ulusal Sorun ve Özerklik" gibi, meselenin temel kavramlarına ve tartışma noktalarına değinen kısımlar yer alıyor.
Bu kısımlardaki dikkat çekici tartışmaları okuduktan sonra, "Kendi Yazgısını Belirleme Kapitalizmde Gerçekleşemez" başlıklı iki sayfalık kısa değerlendirmeyi okumak ayrıca önem taşıyor. Okuyucuda merak uyandırmak ve kitabın önemini ortaya koymak için, buradan küçük bir alıntı yapalım:
"Sosyalistler için, ulusal varlığı başka halkların köleleştirilmesine dayanan hiçbir ulus özgür değildir; çünkü sosyalistler sömürge halklarına da insan gözüyle ve genelde ulusal devletin parçaları olarak bakarlar. Uluslararası sosyalizm özgür bağımsız ulusların eşit haklarını tanır. (...) Kapitalist devletler var olduğu (...) sürece, savaşta olsun barışta olsun 'ulusların kendi yazgısını belirlemesi'nden söz edilemez."
Kitapta, "Gazeta Robotnicza Editörlerinin 'Tezler'i" başlıklı ek bir kısmın yer aldığını da belirtelim.
Özetle, "Ulusal Sorun - Ulusların Kendi Yazgısını Tayin Hakkı ve Özerklik", ulus ve ulus-devlet sorununu sağlam bir perspektiften anlamak isteyenler ve bu konudaki tartışmalar hakkında nitelikli bir bilgi birikimi edinmek isteyenler için mutlaka okunması gereken bir eser.
Ulusal Sorun - Ulusların Kendi Yazgısını Tayin Hakkı ve Özerklik, Rosa Luxemburg, Belge Yayınları, 2010, 292 sf.
Devletler ve Ulusları
Bu hafta tanıtacağımız ikinci eser, benzer bir konuyu farklı açıdan ele alan bir çalışma: "Devletler ve Ulusları". Akademisyen Elçin Aktoprak'ın doktora tezini okuyucuyla buluşturan kitap, "Batı Avrupa'da Milliyetçilik ve Ulusal Azınlık Sorunları" alt başlığını taşıyor.
"Yöntem, Kavramsal Çerçeve, Tarihsel Dönemleme, Örnek Ülkeler ve Örnek Olaylar" başlıklı giriş bölümüyle açılan çalışma, "Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı", "İspanya" ve "Fransa" başlıklı üç ana bölümden oluşuyor. Bu bölümler altına yerleştirilen kısımlar şöyle:
- Britanya'da Merkezde ve Çevrede Ulusal Kimliklerin Oluşum ve Değişim Süreçleri
- Birleşik Krallık'ta Bir Ulusal Azınlık Sorunu Olarak Kuzey İrlanda
- İspanya'da Merkez ve Çevrede Ulusal Kimliklerin Oluşum ve Değişim Süreçleri
- İspanya'da Bir Ulusal Azınlık Sorunu Olarak Bask Ülkesi
- Fransa'da Merkezde ve Çevrede Ulusal Kimliklerin Oluşum ve Değişim Süreçleri
- Fransa'da Bir Ulusal Azınlık Sorunu Olarak Korsika
Görüldüğü gibi, her üç ülkenin benzer bir yöntemle incelendiği çalışma, tutarlı ve bütünlüklü bir yapıya dayanıyor. Dolayısıyla kitapta, her üç ülkedeki ulusal azınlık sorunu ve bu sorunların nasıl ele alındığı / çözüldüğü meselesi, karşılaştırmalı bir perspektifle ve benzer bir mantıkla tartışılmış ve değerlendirilmiş oluyor.
Bu kadar kapsamlı bir konunun kısa bir metinde ele alınması elbette mümkün olmadığından, kitabın 600 sayfayı geçmesine şaşmamalı. Kitabın hem içerik hem de fizik olarak ağırlığını artıran bu durumun yazarın akıcı dili ve konuya hâkim üslubuyla dengelendiğini belirterek, okuyucuyu rahatlatalım.
Dahası, her bölümün sonunda, ayrı bir başlık altında, ilgili ülke için genel bir değerlendirmenin yapıldığını da hatırlatalım. Böylece, kitabın hacminden gözü korkan okuyucuların, kısa bir okumayla konuyla ilgili derli toplu bir bilgi ve bakış açısına ulaşmalarının mümkün olduğunu belirtelim.
Ulus inşa süreçleri ile kapitalizm arasındaki ilişkinin özetlendiği bir sonuç bölümü de içeren kitapta konuyla ilgili kapsamlı bir kaynakça ve dizine yer verilmiş olması okuyucu için ayrıca önem taşıyor.
Özetle, "Devletler ve Ulusları - Batı Avrupa'da Milliyetçilik ve Ulusal Azınlık Sorunları", Rosa Luxemburg'un yukarıda bahsettiğimiz kitabı gibi, tam da bu "açılım" döneminde okunması gereken, emek-yoğun bir çalışma.
Devletler ve Ulusları - Batı Avrupa'da Milliyetçilik ve Ulusal Azınlık Sorunları, Elçin Aktoprak, Tan Kitabevi Yay., 2010, 648 sf. (ECG/TK)