Encamên dawî yên LGS û YKSyê nîşan didin ku li Tirkiyeyê qalîteya perwerdeyê gav bi gav kêm dibe.
Her çend di van salên dawî de pergala perwerdehiyê ya li Tirkiyeyê di warê binesaziya teknolojîk û çavkaniyên fizîkî de pêşkeftinek mezin bi dest xistibe jî, kêmbûna kalîteya perwerdehiyê pirsgirêkek girîng e ku paşeroja civakî dixe xeterê. Ligor civaknasiya perwerdehiyê kokên van pirsgirêkan bi dînamîkên pêkhateya civakî, normên çandî û newekheviyên aborî ve girêdayî ye.
Sedemên sosyolojîk ên kêmbûna kalîteya perwerdehiyê
Guhertin pir caran di bernameya fêrbûna perwerdeyê de livok û bi nediyariyê çêdibe. Ji ber ku ev guhertin bi giştî bi guhertinên civakî re li hev nayên kirin, pergala perwerdehiyê ji bo peydakirina hewcedariyên civakî têrê nake. Rastiya ku bernameya fêrbûnê ji çarçoweya civakî û çandî veqetiyaye, nahêle xwendekar jêhatîbûnên li gorî nirxên civakî bi dest bixin.
Rastiya ku metodên hînkirinê bi giranî xwe dispêrin nêzîkatiyên fêrbûna birêkûpêk, ji xwendekaran re dijwar dibe ku ramîna rexneyî û jêhatîbûna çareserkirina pirsgirêkê pêşve bibin. Ev rewş rê nade ku kes jêhatîbûnên civakî yên ku ji bo pêkanîna rola xwe ya civakî bi bandorker hewce ne bi dest bixin. Ev nêzîkatiya perwerdehiyê têkilî û tevkariya kesan a di nav civakê de sînordar dike.
Kêmbûna derfetên pêşkeftina pîşeyî ji bo mamosteyan di prosesên tayînkirinê de dibe sedem ku kalîteya mamosteyan kêm bibe. Ji ber bandora qatbûna civakî, mamoste li hin herêman xwedî perwerde û çavkaniyên baştir in, lê mamosteyên li herêmên din ji van derfetan bêpar in. Ev newekhevî dibe sedema kêmbûna kalîteya perwerdeyê û kûrbûna neheqiya civakî.
Cudahiyên perwerdehiyê yên di navbera herêmên gundewarî û bajarî yên Tirkiyeyê de, bandora newekheviyên civakî-aborî yên li ser perwerdeyê eşkere dike. Şert û mercên fizîkî û kalîteya mamosteyên dibistanên li gundan ji dibistanên li navendên bajaran gelekî kêmtir in. Ev rewş newekheviya derfetan çêdike û zehmetiyên mezin di peydakirina wekheviya perwerdehiyê de derdixe holê.
Pergala perwerdehiyê ya azmûnê hawîrdorek diafirîne ku xwendekar ji bilî bidestxistina zanîn û jêhatîbûnê armanc dikin ku di azmûnan de biserkevin. Ev sîstem bandoreke neyînî li tenduristiya derûnî ya kesan dike û kalîteya perwerdeya giştî kêm dike. Zexta azmûnê ya li ser xwendekaran, bi zext û hêviyên civakî re, motîvasyon û pêşkeftina kesan di pêvajoya perwerdehiyê de sînordar dike.
Kêmbûna bûdceya perwerdeyê û bikaranîna bêserûber a çavkaniyan dibe sedem ku dibistan ji bingeh û malzemeyên pêwîst bêpar bimînin. Ev kêmasiyên aborî yên di perwerdehiyê de, bi taybetî li herêmên kêmderfet zêdetir dibin. Ne dabeşkirina çavkaniyan bi awayekî adil û bi bandor newekheviya perwerdehiyê kûrtir dike û dibe sedema dubendiyên civakî.
Çareserî
Pêdivî ye ku mufredata perwerdehiyê ji nû ve were saz kirin da ku ramîna analîtîk, çareserkirina pirsgirêkan û jêhatîbûna ramana afirîner a xwendekaran pêşve bibe. Veguheztina mufredatê li gorî hewcedariyên herêmî û cûdahiyên çandî dê piştrast bike ku perwerde bi çarçoweya civakî re hevahengtir dibe.
Pêdivî ye ku kalîteya bernameyên perwerdekirina mamosteyan were zêdekirin û ji bo pêşkeftina pîşeyî ya berdewam a mamosteyan piştgirî were dayîn. Divê di pêvajoyên tayînkirin û terfîkirina mamosteyan de kalîteya mamosteyan li ser esasê meriyetê bê zêdekirin. Wekî din, divê teşwîq û derfetên pêşkeftina kariyerê bêne pêşkêş kirin da ku motîvasyona mamosteyan zêde bikin.
Divê şert û mercên fizîkî yên dibistanên li gund û herêmên kêmderfet bên başkirin. Divê ji bo van herêman tayînkirina mamosteyên pispor bê teşwîqkirin. Ji bo ku di perwerdehiyê de firsendên wekhev werin misoger kirin, divê qada bernameyên bûrs û piştgiriyê ji bo xwendekarên kêmderfet were berfireh kirin.
Li şûna sîstema azmûnê, rêbazên nirxandina alternatîf ên ku teşwîqkirina zanîna giştî û jêhatîbûna xwendekaran teşwîq dike, bên pêşxistin. Divê karûbarên rêbernameyê ji xwendekaran re bêne peyda kirin da ku zexta azmûnê kêm bikin.
Divê bûdçeya perwerdeyê bê zêdekirin û çavkaniyên heyî bi awayekî bi bandor bên bikaranîn. Divê xizmetên derûnî û rênîşanderî ji xwendekar û mamosteyan re bê dayîn da ku karibin bi zehmetiyên pêvajoya perwerdeyê re rû bi rû bimînin. Di perwerdeyê de ji bo xwendekarên xwedî pêdiviyên taybet divê zêdetir piştgirî bê dayîn.
Ji bo bilindkirina qalîteya perwerdehiyê li Tirkiyeyê reformên radîkal û bi plankirî hewce ne. Nûkirina bernameya fêrbûnê, zêdekirina kalîteya mamosteyan, ji holê rakirina newekheviyên di perwerdeyê de, ji nû ve avakirina sîstema azmûnê û peydakirina çavkaniyên têr ew gavên ku ji bo bidestxistina vê armancê divê bên avêtin. Perwerde faktorek krîtîk e ku ne tenê xweşiya kesane, di heman demê de başbûn û pêşkeftina giştî ya civakê jî çêdike. Ji bo vê jî divê polîtîkayên perwerdehiyê bi baldarî bên plankirin û bicihanîn.
(AO/AY)