MUTFAKTAKİ KİMYACI / BÜLENT ŞIK YAZDI
Çocuklar İçin Üretilen İçme Sütleri Tüketicileri Yanıltıyor
.png)
Bianet’te birkaç gün önce çıkan yazımda piyasada çocuklara yönelik olarak üretilmiş kakaolu, çikolatalı, çilek ya da muz aromalı gibi adlarla satılan içme sütlerindeki ilave şeker miktarının yüksekliğine değinmiştim.
180 ya da 200 mililitre olarak piyasaya sunulan bu süt ürünlerine 3 ila 7 çay kaşığı dolusu şeker ya da 3 ila 7 adet kesme şekere denk şeker ekleniyor.
Bir büyük çay bardağını ancak doldurabilecek bir sütün içine 3, 5 ya da 7 adet kesme şeker ekleyerek çocuğuna kim içirir?
Yiyecek ve içeceklerle aşırı şeker alımı obezite sorununa yol açan en önemli faktördür.
Ancak bu ürünlerdeki tek sorun içerdikleri şeker miktarının fazlalığı değil. Bu ürünlerin etiket bilgilerinin ve ambalaj tasarımlarının da tüketicileri yanılttığını düşünüyorum. Tüketici örgütleri ya da çocuk sağlığı ile ilgili örgütler bu sorunu dikkate almalı.
Üzerinde genellikle çizgi film kahramanlarının yer aldığı, görsel olarak bütünüyle çocuklar için üretilmiş izlenimi veren bu sütler çocukların gereksiz yere aşırı şeker almasına neden oluyor.
Ama kritik bir nokta daha var.
Süt ürünlerinin ambalaj tasarımı bütünüyle çocuklara hitap ederken ürünlere katılacak şeker miktarı günde 2000 kalori alan bir yetişkin dikkate alınarak ayarlanmış. Böylece ürünlere daha fazla şeker eklemenin bir yolu bulunmuş olunuyor. Firmaların tüketicileri aldattığını düşünüyorum.
Çocuklar için üretilen ürünlere şeker ilave edilmemesini bir halk sağlığı ilkesi olarak benimsemek gerekiyor.
Ülkemizde 10 yaş altı çocukların günlük kalori ihtiyacı 2000 kaloriden çok daha düşük. Dolayısıyla günlük almaları önerilen şeker miktarı da yetişkinlerden daha azdır.
Dünya Sağlık Örgütü’nün Şeker Alımı Konusundaki Tavsiyesi
Yiyecek ve içeceklere tatlandırmak amacıyla katılan ilave şeker obezite sorununa yol açan en önemli faktör olarak gösteriliyor. Obezite aşırı kilolu olma durumudur ve zaman içinde ciddi sağlık sorunlarına yol açar.
Dünya Sağlık Örgütü obezite sorunu ile mücadele etmek için günlük alınabilecek şeker miktarının günlük kalori ihtiyacının %5’ini aşmaması gerektiğini belirtiyor. Oysa piyasada satılan abur cubur kategorisindeki yiyecek ve içecekler inanılmaz miktarda şeker içeriyor.
Günlük kalori ihtiyacı yaşa ve cinsiyete, hamilelik durumuna ve uğraşılan iş ve sportif aktivitelere göre değişkenlik gösterir.
2015 yılında Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü tarafından hazırlanan “Türkiye’ye Özgü Besin ve Beslenme Rehberi” kitabı ülkemiz insanının yaş ve cinsiyete göre günlük olarak alması gereken kalori miktarı hakkında bilgiler veriyor.
Aşağıdaki tabloda yer alan yaş ve cinsiyete göre günlük alınması önerilen kalori değerlerini bu rehberden alarak tabloya ekledim. Dünya Sağlık Örgütü’nün önerisine göre günlük kalori ihtiyacını baz alarak on yaş altı çocukların günlük diyetlerinde yedikleri ve içtikleri gıdalarla alabilecekleri maksimum şeker miktarının kaç gram olacağını da hesaplayarak tabloya koydum.
Bir kıyaslama ölçütü olabilmesi açısından günlük alınabilecek şeker miktarının kaç adet kesme şekere denk olacağını da tabloda belirttim. Kesme şeker yerine bir çay kaşığı dolusu toz şeker de ölçü olarak alınabilir. Bir adet 2 gramlık kesme şeker ile bir çay kaşığı dolusu toz şeker ağırlık olarak birbirine denktir.
Bu bilgilere göre üç yaşındaki bir çocuk için günlük maksimum ya da aşmaması önerilen şeker miktarının ne olduğunu hesaplayalım.
Üç yaşında bir kız ya da erkek çocuğun günlük kalori ihtiyacı yaklaşık 1250 kalori. Dünya Sağlık Örgütü’nün tavsiyesine göre bu yaştaki bir çocuğun bir günlük diyetinde alabileceği şeker miktarı 16 gramı aşmamalı. 16 gram sekiz adet kesme şekere ya da 8 çay kaşığı dolusu toz şekere denk geliyor. Dolayısıyla içinde 7 çay kaşığı dolusu toz şeker içeren bir süt ürününden içen bir çocuk günlük şeker alım limitini hemen hemen dolduracaktır.
Kolayca fark edilebileceği gibi, piyasada abur cubur kategorisinde yer alan binlerce çeşit işlenmiş gıda ürünü var ve bu ürünlerin büyük bir kısmı aşırı düzeyde şeker içeriyor. Günlük öğününde bir ya da iki çeşit abur cubur ürün yiyen veya içen bir çocuğun zaman içinde obezite sorununa yakalanacağını söylemek abartı olmaz. Bu yazının sonunda abur cuburların ne olduğu hakkında bir link yer alıyor; detaylı bilgi için okunabilir.
Çocuklardan şeker alımını ölçme ya da sınırlama konusunda dikkatli olmalarını ya da iradeli davranmalarını bekleyemeyiz. Bu doğru bir yaklaşım olmaz. Ebeveynler olarak evde, kreşte ve okulda çocukların yüksek miktarda şeker alımına yol açan bir beslenme düzeni içinde olmalarına izin vermemek gerekir. Ve yine ebeveynler, sağlık ve beslenme ile ilgili meslek örgütleri ve tüketici hakları konusunda çalışmalar yapan örgütlerin piyasada hemen hemen her yerde satılan aşırı şeker içerikli ürünlere karşı ortaklaşa bir çalışma başlatmaları gerekiyor. Bu ürünler en çok çocuk sağlığına zarar veriyor. Ülkemizde sadece çocukluk çağı obezitesi sorunu değil, çocukluk çağı diyabet hastalığı da yıldan yıla ciddi oranda artış gösteriyor
Süt beslenme için kıymetli bir gıda maddesi. Milyonlarca çocuk tüketiyor. Dolayısıyla çocuklara yönelik süt ürünlerinin aşırı şeker içermesi kabul edilemez. Üstelik bu ürünlerin ambalaj tasarımlarının çocuklara yönelik olması ama içlerine katılan şeker miktarının bir yetişkine göre ayarlanması düpedüz tüketicileri yanıltmaktır.
Aşağıda piyasada satılan bazı süt ürünlerinin ambalajlarında 2000 kalori ihtiyacı olan bir yetişkinin dikkate alındığını gösteren ifadeleri gösteren örneklere yer verdim.
Bir yetişkinin baz alındığını gösteren ifade kullanmayan firmaların ürünlerinde kalsiyum vb. gibi besin öğelerinin miktarına bakıldığında onların da yetişkinlere göre ayarlı olduğu görülecektir.
Markaların ambalaj tasarımlarında çocuklara yönelik vurguları da görmek mümkün. Bir büyük markette bulabildiğim markalara yer verebildim. Diğer markalarla ilgili analizleri tüketiciler bu yazıdaki bilgileri rehber alarak kolayca yapabilir.
Süt abur cubur kategorisinde bir ürün değil elbette. Ama yukarıdaki ürünlerdeki şeker miktarı baz alındığında rahatlıkla o kategoriye aday bir üründür. Çocuk sağlığı için çok önemli olduğu sürekli vurgulanan bir ürüne ilave şeker eklenmesi son derece gereksizdir.
Ne yapacağız diye soranlar çok oldu ilk yazıdan sonra. Pastörize, cam şişede satılan sütleri tüketebilirsiniz. (BŞ/TP)
NOTLAR
1. Obezite sorununa yol açan ilave şeker ve NBŞ miktarı yüksek abur cubur gıdalar ile ilgili bir değerlendirme yazısı için aşağıdaki linkte yer alan yazıya bakılabilir.
https://m.bianet.org/bianet/saglik/190639-abur-cubur-gida-nedir
2. Çocuklarda ilave şeker ya da nişasta bazlı şeker alımı ve gıda ürünlerindeki ilave şeker ve NBŞ miktarını nasıl kontrol edebileceğimiz hakkında bilgi almak için aşağıdaki linklerde yer alan yazılara bakılabilir. Yazınların içinde yer alan Çocukluk Çağı Obezitesi Raporu linkine tıklayarak raporu indirebilir ve daha detaylı bilgiler edinebilirsiniz.
https://bianet.org/cocuk/saglik/190633-obezite-cocuk-haklarinin-ihlalidir