Bir yüzyıl, bir rejim ve anadili hakkı

Yazının İngilizcesi için tıklayın

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Genel Kurulu'nda 1999 yılında alınan karar ile 21 Şubat 'Uluslararası Anadil Günü' olarak kutlanmaya başladı. Hatta ilk adıyla 'Anadili Hareketi Günü' olarak... Kararın amacı ise tüm dünyada kültürel çeşitliliği ve çok dilliliği desteklemek olarak belirlendi.

Annemin anlattılarından hatırlıyorum, Laz olmamıza rağmen öğretmenleri Türkçe konuşmalarını istermiş. Lazca konuşanlar ceza alırmış, hatta gizlice diğer çocukların evlerini dinleyip çocukların muhbirlik yapması istenirmiş. Bunu Yeni Yüzyıl'da çalıştığım dönemde yaptığımız bir yazı dizisinde Bursa'da Gürcü köyünde röportaj yapan arkadaşıma da anlatmışlardı.

Sonrasında Q ve W harfleri yüzünden verilen cezalara, Kürtçe türkü söylediği için tutuklanan hatta öldürülenlere tanık olduk. İnsanların kendi dilinden korkması, kültürüne sahip çıkmaması istendi.

Tüm yok sayma çabalarının temelinde 'bir'liği sağlamak vardı. Bugün "Tek dil, tek millet, tek bayrak" sözleri ile ifade edilen bir anlayış, 12 Eylül döneminde ise "Türkçe konuş, çok konuş" diye dillendiriliyordu.

Bugüne geldiğimizde ise 6 Şubat depremlerinde, enkaz üstünden yakınlarına ulaşmaya çalışan insanların "Yardım etmezler sonra" diye düşünüp kendi dilini konuşmaktan kaçınmasına tanık olduk. Hatta yukarıdakilere kendi dilinde seslenmekten endişe etmesine...

Tarih boyunca sayısız uygarlığa beşiklik eden, farklı diller ve kültürlerle harmanlanan Anadolu ve Mezopotamya, farklı anadillere yönelik uygulanan politikalar sonucunda çoraklaştı.

Eğitim biliminin temel ilkesini oluşturan 'anadilinde eğitim' her dönem ırkçı-şoven duygu ve tepkilerle karşılaşıyor, sık sık siyasal istismar konusu yapılıyor.

Milyonlarca insanın ana dilini kullanmasına 'ülke bölünür' paranoyası ile yaklaşılması anlayışı artık terk edilmeli.

bianet olarak Cumhuriyetin 100. yılına girerken bu anadillerin durumunu bir dosyayla irdeleyelim istedik...