.jpg)
Çukurova Bölgesel Havalimanı, Hazine garantili bir proje. Üstelik 1937’de (Türkiye’nin en eski havaalanı) faaliyete geçen Adana Seyhan’daki Şakirpaşa Havalimanı’na sadece 35 kilometre mesafede.
Projenin ilk gündeme geldiği yıllarda (2008) Ulaştırma Bakanlığı’nın koltuğunda Binali Yıldırım oturuyordu.
Çok geçmeden projeye başlandı. ÇED başvuru dosyası hazırlandı. Eylül 2009 tarihli dosyada verimli tarım alanları sadece yeni havalimanının yapım maliyetini arttıran unsur olarak görüldü.
27 Mart 2010'da, Abdullah Gül’ün Cumhurbaşkanı, Recep Tayyip Erdoğan’ın ise Başbakan olduğu dönemde Resmi Gazete’de yayınlanan Bakanlar Kurulu Kararı’yla Tarsus’un verimli tarım arazileri havalimanı için acil kamulaştırıldı.
Karşı çıkıldı
Tartışmaların en yoğun yaşandığı dönemde şehrin en önemli 15 sivil toplum kuruluşu projeye karşı çıktı. Somut verilere dayalı ortak bir rapor hazırlayan STK’ler yeni bir havaalanı yapımına gerek olmadığını, Şakirpaşa Havalimanı’nın genişletilmesinin çok daha mantıklı olduğunu vurguladı.
Bunu da “Tüm kriterlere göre yapılan değerlendirmelerde Adana Havaalanının bulunduğu yerde genişletilmesinin tek ve en uygun çözüm olduğu açıkça görülmektedir” sözleriyle ifade ettiler.
Projeye karşı çıkanlar, sadece ortak açıklama yayınlayan 15 STK’yle sınırlı kalmadı. Öncesinde ve sonrasında birçok isim endişelerini dile getirdi. Dönemin Adana Ticaret Odası (ATO) Başkanı Şaban Baş, böyle bir girişimin kamu kaynaklarının israfından başka bir anlam taşımadığını açık açık anlattı.
Aynı projeye karşı çıkan STK’ler gibi Baş da Şakirpaşa Havalimanı'nın küçük bir tadilatla tüm bölgenin ihtiyacını karşılayabilecek duruma getirebileceğini söyledi.
Dönemin Adana Sanayici ve İş Adamları Derneği (ADSİAD) Başkanı Cahit Sınmaz da yaptığı açıklamada Şakirpaşa Havalimanı'nın bölge için önemini bir bir anlattı. Kendisinden önceki isimler gibi aynı bölgede yeni bir havalimanı yerine mevcut havalimanının kapasitesinin artırılması gerektiğini ifade etti.
Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği de (UTİKAD) Başkan Sınmaz’a desteğini açıkladı.
Tepkilere rağmen ihale edildi, şirket battı
Tepkiler sonuç vermedi. 2011’de yeni havalimanının ilk ihalesi yapıldı. Yap-işlet-devret modeliyle ihaleye çıkan havalimanı ihalesini Skyline Havacılık ile Zonguldak Özel Sivil Havacılık Ortak Girişim Grubu, 357 milyon Euro’yla kazandı.
İmzalanan sözleşmeye göre şirket, havalimanının işletmesi üzerinde de 9 yıl 10 ay 10 günlük süreyle hak sahibi oldu. Havalimanının Mart 2016’da bitmesi öngörülüyordu.
Fakat beklendiği gibi olmadı. Mayıs 2013’te temeli atılan havalimanı bugüne kadar bitirilemedi. Temel atma töreninden yaklaşık 1 yıl sonra ihaleyi alan firmanın iflas haberi geldi. Gerekçe olarak yatırımın maliyeti karşılamaması gösterildi. Şirket borca battı.
Temmuz 2014’te inşaatın ancak yüzde 20’si tamamlanmıştı ancak hükümete göre inşaatın yüzde 85'i bitmişti. O güne kadar sadece havalimanının altyapısına 60 milyon Euro harcanmıştı. Bu tarihte inşaat tamamıyla durdu. Devlet Hava Meydanları İşletmesi'nin (DHMİ) şirketle yaptığı sözleşmeyi feshetmesi ise 2015’i buldu.
Yap-işlet-devret modelinden vazgeçildi
Fesihten sonra havalimanının yapım maliyeti bu kez 750 milyon lira olarak tahmin edildi. DHMİ daha sonra tekrar ihale açtı ama açılan ihaleler her seferinde teknik değerlendirme çalışmalarının devam etmesi gerekçe gösterilerek ertelendi.
2016’ın başında DHMİ gazetelere ilan vererek projenin Yap-işlet-devret modeli kapsamından çıkartıldığı duyurdu ve havalimanının öz kaynakla yapılacağını açıkladı. Bu süreçte DHMİ, çareyi projeyi altyapı ve üstyapı olarak iki farklı şekilde ihale etmekte buldu. Dönemin Kalkınma Bakanı Lütfi Elvan, 2016’nın sonlarına doğru kapalı kapılar ardında yapılan altyapı ihalesini Hazaryol ve Budakyol Ortak Girişim Grubu’nun 224 milyon 874 bin lira teklifle kazandığını duyurdu.
Hükümete yakınlığıyla bilinen Bayburt Grup da projede alt yüklenici olarak yer aldı. Mayıs 2013’teki ilk temel atma töreninden yaklaşık 4 yıl sonra Mart 2017'de havalimanının ikinci temel atma töreni yapıldı.
Seçim öncesi bir temel atma töreni daha
Temel atma töreninde dönemin Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Ahmet Arslan, havalimanının açılışı için 29 Ekim 2018’i gösterse de projenin üstyapısı ancak törenden 1 yıl sonra yapılabildi.
Çıkılan ihaleyi 29 Mart 2018'de 899 milyon TL bedelle TAV- Tepe Akfen- Nehirsu İnşaat ortaklığı kazandı.
24 Haziran seçimlerinin hemen öncesine denk gelen dönemde üstyapı işleri için de bir temel atma töreni düzenlendi.
Seçimler geçti. Dönemin DHMİ Genel Müdürü Funda Ocak, Aralık 2018’de Meclis Kamu İktisadi Teşebbüsleri Komsiyonu’nda milletvekillerini bilgilendirdiği toplantıda projenin altyapısının ancak yüzde 40’ının bittiğini ve tıkandıklarını söyledi. Üstyapı inşaatının ise henüz başlamadığını bu nedenle de bir fesih durumuyla karşı karşıya kalabileceklerini aktardı. Ocak’ın bu konuşması haberlere yansıyınca emekliliğini istedi.
Tekrar yap-işlet-devret modeline dönüldü
Üstyapı inşaatına hiç başlanmadı. Daha önce Yap-İşlet-Devret modelinden vazgeçilerek ihale edilen projeden bir kez daha geri dönüldü.
DHMİ 24 Aralık 2019’da projenin üstyapı tesislerinin yapımı, iç ve dış hatlar terminali ile mütemmimlerinin işletilmesi için Yap-İşlet-Devlet modeliyle Aralık 2019’da bir ihale açtı. İhalenin "kapalı teklif alma usulü" ile 4 Şubat 2020'de yapılacağı duyurdu.
Fakat ihale gerçekleştirilmeyerek 16 Mart 2020'ye ertelendi. 2011’de 30 milyon yolcu hedefiyle çıkılan yolda kapasite şartnamede 12 milyona kadar düşürüldü. 150 bin metrekare olarak yapılması planlanan terminal binaları da 100 bin metrekareye düşürüldü.
Yapılan ihale 100 milyon Euro kira bedeli karşılığında Günbeton İnşaat ve Tic. A.Ş. - Terminal Yapı Ticaret A.Ş. Ortak Girişimi’ne verildi. Aynı ay içerisinde Ulaştırma ve Altyapı Bakanı görevden alınarak yerine Adil Karaismailoğlu getirilince ihale iptal edildi.
Aradan geçen süreçte havalimanı için bir adım atılmazken 23 Eylül'de ihalenin 26 Ekim’de yapılacağı açıklandı ancak ihaleye iki gün kala bu ihale de ertelendi.
20 Kasım’da yapılan dokuzuncu ve son ihale 297 milyon 100 bin Euro + KDV karşılığında Favori İşletmecilik AŞ/YAKO Tekstil Sanayi ve Dış Ticaret AŞ ortak girişimine verildi. Şirketlerin bağlı olduğu grubun sahibi Süleyman Kozuva'nın yerel seçimde AKP'den Çerkezköy adayı olduğu ortaya çıktı.
12 milyon yolcu hedefi gerçekçi mi?
2011'deki ilk ihalede 357 milyon Euro'ya ihale edilen ve yüzde 85'inin bittiği söylenen bu havalimanının 9 yıl sonra 297 milyon 100 bin Euro + KDV karşılığında tekrar ihale edilmesi bazı bazı soru işaretlerini beraberinde getiriyor. Bunlardan ilki 12 milyon yolcu hedefininin karşılanıp karşılanamayacağı.
Adana’nın 2019 nüfusu 2 milyon 237 binken Mersin’in nüfusu 1 milyon 840 bin. Osmaniye’nin ise 538 bin. Bu üç ilin nüfusları toplamı 4,5 milyonu geçse de aralarında en fazla turist çeken şehirler Mersin ve Adana. Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın verilerine göre 2019’da Adana’yı 1 milyon 169 bin, Mersin’i 1 milyon 200 bin (2018) kişi ziyaret etmiş. Bu dönemde Osmaniye için oran 50 binden az.
Adana Şakirpaşa Havalimanı'nı kullanan yolcu sayısı ise senelik 5 milyonun hemen üzerinde. Kapasitesi ise yapılacak düzenlemelerle 10 milyona kadar çıkartılabilir durumda. 2010 ve 2011’de 3 milyon seviyesinde olan yolcu sayısı 2013’te ilk kez 4 milyonun üzerine çıkmış, 2015’te de 5 milyon barajını geçmiş. 2018’de 5 milyon 630 bin kişiyi görse de 2019’da su sayı 5 milyon 57 bine düşmüş durumda.
Mart’tan beri pandemiyle boğuşulan 2020’de ise Şakirpaşa’yı kullanan yolcu sayısı 1 milyon 686 binle sınırlı (Ağustos’a kadar).
"12 milyon yolcuya ulaşma şansı yok"
CHP'nin Adana Milletvekili Ayhan Barut, "Havaalanı ihalesi rant ve talan kokuyor" diyen milletvekillerinden sadece birisi. İhalenin AKP'li bir belediye başkan adayının şirketine verilmesine tepki göstererek bugün "Talan ve israftan vazgeçin" çağrısı yaptı.
Faaliyetteki Şakirpaşa Havalimanı'nın 2019'u 5 milyon yolcuyla kapattığını söyleyip "Çukurova Bölgesel Havalimanı için verilen 12 milyonluk yolcu garantisine ulaşma şansı yok" dedi. Şakirpaşa Havalimanı'nı iyleştirilebileceğini söyleyerek, buranın yeterli olduğunu vurguladı.
CHP Mersin Milletvekili Ali Mahir Başarır da havalimanının yılan hikayesine dönen yapım süreciyle ilgiliendişelerini sıraladı. Yapılan son ihale hakkında bilgi almak için Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu'na sorular yöneltti. Şirkete verilen yolcu garantilerini merkeze alan Başarır, ortaya çıkan şu soruları sordu:
- Yapılan yeni üst yapı ihalesinde, yolcu uçuş garanti sayısı verilmiş midir? Verilmişse günlük/aylık/yıllık kaç yolcu uçuş garantisi verilmiştir?
- Yolcu uçuş garantisi altyapı ihalesini alana mı yoksa üst yapı ihalesini alana mı verilmiştir? Yoksa her ikisine de ayrı ayrı mı verilmiştir?
- Kamuoyunda yıllık uçuş garanti sayısının 12 milyon kişi olduğu söylenmektedir. Bu sayı doğru mudur? Doğru ise bu sayıya ulaşmak için yıllık ortalama 5 milyon kişinin uçak yolculuğu yaptığı Adana Şakirpaşa Havalimanı’nın kapatılması mı planlanmaktadır? 12 milyonluk yolcu uçuş garantisi hangi kriterlere göre verilmiştir?
- Altyapısının yüzde 85’i tamamlandığı söylenen Çukurova Bölgesel Havalimanı’nın geriye kalan yüzde 15’lik altyapısı ne zaman tamamlanacaktır?
- Söz konusu yapılan üst yapı ihalesinin kazanılmasında Kozuva şirketler grubunun sahibi Süleyman Kozuva’nın son yerel seçimlerde Çerkezköy’den AKP’nin belediye başkan adayı olması etkin olmuş mudur?
(HA)