“YÖK’ün Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Tutum Belgesini Kaldırması Anayasaya Aykırı”

“Anayasanın 10. Maddesi diyor ki “Kadın erkek eşitliğin sağlanması devletin sorumluluğudur”. Bu önemli çünkü YÖK Türkiye Anayasası’nın hükmünü çiğnemiş oluyor. Hatta Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın toplumsal cinsiyet eşitliği temel alınarak göre yazılmış çok sayda metni var. Türkiye, toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasını bir politika olarak benimsemiş ve bunu kurumlarına da yansıtmıştır. Tüm bunların yok sayıldığını görüyoruz.”

Bu sözler, Prof. Dr. Serpil Sancar’a ait. Sancar, Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi, Siyaset Bilim ve Kamu Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi, Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları Anabilim Dalı Başkanı ve aynı zamanda Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi (KASAUM) Müdürü.

Sancar, bu değerlendirmeleri, Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği çalışmalarında kullanılmak üzere hazırlanan “Tutum Belgesi”nin YÖK’ün web sayfasından kaldırılması üzerine yaptı. 

Bu durum, tıpkı Sancar gibi, üniversitelerde toplumsal cinsiyet eşitliği alanında emek üreten akademisyenleri de bir hayli şaşırttı. Tepkisine neden oldu. 

TIKLAYIN – YÖK'ün Kaldırdığı Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Tutum Belgesi

Sancar ile toplumsal cinsiyet eşitliği tutum belgesi üzerine söyleştik.

Bu kadar emek verilmiş bir tutum belgesinin kaldırılmasının nedeni nedir?

YÖK tutum belgesi, en azından dört beş yıllık geçmişe sahip birçok üniversiteden ortak çalışan uzmanın emeğinin ürünü. Bu belge hazırlanmadan önce de bazı üniversitelerde böyle bir belge hazırlamış ve uygulamaya konulmuştu. Mesela, Ankara Üniversitesi olarak biz bu belgenin paralelinde bir belge hazırlamıştık öncesinde. O da toplumsal cinsiyet eşitliği dersler verilmesi,  şiddet, taciz gibi konularda duyarlı olunması gibi konuları içeriyordu.

Son tartışmalar bir gazetedeki YÖK Tutum Belgesi'ni hedef gösteren bir yazı nedeniyle ortaya çıktı. Son dönemlerde, eşitlik ve toplumsal cinsiyet kavramına ayrı bir saldırı var. Deniyor ki "Toplumsal cinsiyet eşitliği değil kadıların güçlendirilmesi" gibi bu kavramlar üzerinden ele alınmalı kadın meselesi. Ailenin odağında kadın olmalı gibi. Mesela, "LGBTİ hakları olmamalı" diyorlar. Oysa böyle bir gerekçe ile eşitlikten vazgeçilemez. Gazetenin ifade ettikleri bu çerçevede. Gazeteyi dikkate almazsınız ama YÖK gibi bir kamu kurumunun bu belgeyi sitesinden kaldırması bu konudaki politikasından vazgeçtiği anlamına gelir. Bu çok kabul edilebilir bir durum değil.

 "Karar, Türkiye'nin devlet politikalarına aykırı"

Peki bu yasal olarak mümkün mü?

Anayasanın 10. Maddesi diyor ki “Kadın erkek eşitliğin sağlanması devletin sorumluluğudur”.  Bu önemli çünkü YÖK Türkiye Anayasası’nın hükmünü çiğnemiş oluyor. Hatta Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın toplumsal cinsiyet eşitliği temel alınarak göre yazılmış çok sayda metni var. Türkiye, toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasını bir politika olarak benimsemiş ve bunu kurumlarına da yansıtmıştır. Tüm bunların yok sayıldığını görüyoruz.

Kavramsal olarak tüm metinlerde yer bulan devletin temel normlarının YÖK’ün yok etmeye kalkması hukuki değil. Üstelik Türkiye bu normu hayata geçirmeyi uluslararası sözleşmelere göre taahhüt etmiş bir ülke. Türkiye’nin toplumsal cinsiyet eşitliği eylem planları, yani Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'nın sorumluluğunda yürüyen eylem planlarının uygulanması zorunlu hükümleri düşünüldüğünde, bunu kimse kafasına göre kaldıramaz. Devletin bazı temel normlara referansları değiştirilmeden, imzalanmış sözleşmeler varken bu yapılamaz. Bir kere Anayasa’ya aykırı bir durum var. Bu aykırılığı kim çözer nasıl çözer bu da hükümetin sorumluluğudur. YÖK başkanının bu  tutumundan vazgeçmesi gerekir. Bu karar Türkiye’nin devlet politikalarına da aykırıdır.

YÖK’ün projeyi durdurması üniversitelerdeki uygulamalara ne kadar yansır?

Yerleşik üniversitelere çok etki edeceğini düşünmüyorum. Çünkü bu üniversiteler kendi motivasyonlarıyla bu işlere girişmişti. ODTÜ, Ankara, İstanbul ve İzmir’deki üniversitelerden söz ediyorum. Bu üniversitelerde toplumsal cinsiyet eşitliği dersleri YÖK tutum belgesinden çok daha önce başlamıştı; dolayısıyla YÖK’ün kaldırma kararı bu üniversiteleri çok etkilemez diye düşünüyorum. Ama taşradaki üniversiteler bundan çok daha derin bir şekilde etkilenecektir diye düşünüyorum. YÖK’ün bu kararı taşra üniversitelerinde bu konudaki çalışmaları durduracağını düşünüyorum.

"Türkiye Vatikancı görüşe yaklaştı"

Toplumsal cinsiyet kavramı için uluslararası bir saldırı altında diyebilir miyiz?

 “Kadın erkek eşitlik yerine kadınlar için adalet olmalı”  sözü bu şuan bizim ülkemizde gündeme getirilse de bu tartışmanın bir geçmişi var. Dünya Kadın Konferansları sürecinde daha yakından görmüştük bu yaklaşımı. Aslında “Vatikancı” diyebileceğimiz bir görüş bu. Kadın haklarının sadece ailenin korunmasına hizmet eden boyutuyla kabul edilmesi ve kadın değil aile üzerinden politikaların tanımlanması gibi. Kadın ve  erkek arasındaki sorunların eşitlik değil adalet kavramıyla çözülmesinden yana. Vatikancı görüş tek başına değildi. Yanında İran Şii fanatizmi de vardı.

Yakın zamanlarda Doğu Avrupa kökenli Katolik Ortodoks görüş de buna eklendi. Türkiye, daha önceden uluslararası toplantılarda bu duruma itiraz eder yani Vatikancı görüşün karşısında yer alırken şimdi resmi belgelerinde toplumsal cinsiyet eşitliği kavramını çıkartıyor. YÖK Tutum Belgesi de bu sürecin bir parçası.  

Onlarca üniversitede toplumsal cinsiyet eşitliği çalışmaları yapılıyor, dersler veriliyor. Üniversiteler YÖK’e karşı bu konuda karşı tavır alacak mı?

Umarım yakın zamanda üniversitelerin bir araya gelip bu yaklaşımın Türkiye’ye vereceği zararlar üzerine bir çalışma yapması ve buna karşı bir söz söylemesi gerçekleşir.  

(EMK)