Temiz Hava Hakkı Platformu’nun (THHP) altıncısını yayımladığı Kara Rapor 2024, Türkiye’nin hava kirliliği karnesini ve bu kirliliğin insan sağlığı üzerindeki etkilerini çarpıcı verilerle gözler önüne seriyor.
Rapora göre, Türkiye’de nüfusun yüzde 92’si Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) standartlarına göre kirli hava soluyor.
2022 yılında hava kirliliği sonucu gerçekleşen ölümlerin sayısı hem sayısal hem de orantısal olarak artış gösterdi. Temiz hava politikaları uygulanmış olsaydı, 2022 yılında Türkiye’de 68 bin 440 ölüm önlenebilirdi.
Hava kirliliğinin başlıca nedenleri arasında fosil yakıtların, özellikle kömür, petrol ve doğal gazın yakılması yer alıyor. Raporda hava kirliliği ve meme kanseri arasındaki ilişkiye de dikkat çekiliyor; hava kirliliği seviyelerindeki artış meme kanseri riskini ve kansere bağlı ölümleri artırıyor.
Hakkâri, Batman ve Şırnak, Türkiye’de havası en kirli ve hava kirliliğine bağlı ölüm oranlarının en yüksek olduğu iller olarak öne çıkıyor.
Görünmez katil: Hava kirliliği İstanbul’u tehdit ediyor
Hava kirliliğine bağlı ölümler
Raporda, Hakkari’de 2022 yılında 230 kişinin hava kirliliği nedeniyle hayatını kaybettiği ve bu ölümlerin yüzde 41’inin önlenebilir olduğu belirtiliyor. İstanbul, İzmir ve Ankara gibi büyük şehirlerde de hava kirliliği oranları DSÖ'nün belirlediği sınırların çok üzerinde. İzmir’de yıl boyunca ulusal mevzuatın koyduğu sınır değerin üstünde kirli hava solunurken, İstanbul ve Ankara bu limitlerin sınırında seyrediyor.
Raporda Türkiye genelinde hava kalitesi izleme altyapısının yetersiz olduğu, özellikle fosil yakıt kullanan ağır sanayi bölgelerinde hava kalitesinin düzenli olarak takip edilmediği belirtiliyor. 2022 yılında Türkiye genelinde 365 hava kalitesi izleme istasyonu bulunmasına rağmen, bu istasyonlarda gerekli tüm parametrelerin izlenmediği vurgulanıyor. Üretimde kömür kullanan sanayi bölgeleri, hava kirliliğinin en yoğun olduğu alanlar.
Özellikle Kocaeli, Sakarya ve Dilovası gibi sanayi merkezlerinde hava kalitesi izleme verileri oldukça yetersiz. 2023 yılında PM10 ortalamasının en yüksek olduğu 10 il arasında Malatya, Maraş, Osmaniye, Batman ve Antep yer alıyor.
DÜNYA'DA YALNIZ 7 ÜLKE DSÖ STANDARTLARINDA
Türkiye'de havası temiz tek şehir yok
Öneriler
Raporda, Türkiye’de hava kirliliğinin azaltılması için öneriler de sunuluyor. THHP, Türkiye’nin fosil yakıtlara bağımlılığını hızla azaltması gerektiğini, ulusal hava kalitesi standartlarının iyileştirilmesi ve PM2,5 için ulusal limit değerlerin belirlenip yürürlüğe alınmasını öneriyor. Ayrıca ağır sanayi bölgelerinde hava kalitesinin sistematik bir şekilde izlenmesi ve sağlık etkilerinin saha çalışmalarıyla araştırılması gerektiği vurgulanıyor.
Raporda, keza çevresel projelerde sağlık etki analizinin zorunlu hale getirilmesi ve Türkiye’nin hava kalitesiyle ilgili imzaladığı uluslararası sözleşmelere uyması gerektiği belirtiliyor.
Raporun tamamını okumak için tıklayın. (TY)