İfade Özgürlüğü Derneği (İFAD), 2018’den beri her yıl hazırladığı EngelliWeb raporlarının bir yenisini yayımladı. Prof. Yaman Akdeniz ve Uzman Araştırmacı Ozan Güven’in imzasının olduğu raporun bu seneki başlığı “Türkiye’de Adaletsizliğin Sembolü: Sulh Ceza Hakimlikleri ve İnternet Sansürleri” ve 2023 ile önceki yılları kapsıyor.
Rapor sulh ceza hakimliklerinin sansür sürecindeki rolüne ve Türkiye’deki adaletsizliğin sembolü haline gelen yapısal sorunlara dikkat çekiyor.
Raporda Anayasa Mahkemesi’nin 2022’de 5651 sayılı internet yasasının 'milli güvenlik ve kamu düzenini koruma' amacı taşıyan 8/A maddesi ile 2023’te 'kişilik haklarını koruma' amacını içeren 9. maddesinin iptal edildiği hatırlatılıyor.
Sansür, yasaklar, gözaltılar, tutuklamalar ve yargılamalar: Türkiye bildiğiniz gibi
Ancak rapordaki bulgular 5651 sayılı yasanın gerek 8/A, gerekse de 9. maddesinin sulh ceza hakimlikleri tarafından aynen uygulanmaya devam ettiğini gösteriyor.
EngelliWeb projesi kapsamında bugüne kadar 5651 sayılı kanunun 9. maddesi kapsamında 2014-2023 döneminde 582 farklı sulh ceza hakimliği tarafından verilen 7 bin 663 farklı kararla erişime engellenmiş 43 bin 769 haber (URL adresi) ve kaldırılan, çıkarılan veya silinen 38 bin 145 haber tespit edilmiş durumda.
Önceki yıllarda olduğu gibi, 9/A maddesine yönelik kararlar ağırlıklı olarak üst düzey kamu şahsiyetlerinin ve bazı kamu kurumları ve hükümete yakın şirketlerin talepleri sonucu sulh ceza hakimleri tarafından verildi.
Benzer şekilde 8/A maddesi de 2023 içinde özellikle il jandarma komutanlıklarının başvurularıyla sık sık Kürt ve muhalif haber siteleri erişime engellemek için kullanıldı.
2023'te erişim engelleri rekor kırdı
İFÖD, 2023’te Türkiye’den toplam 240 bin 857 alan adının erişime engellendiğini tespit etti. 2023’teki erişim engeli sayısında önceki yıllara göre ciddi artış var.
Verilere göre Türkiye, 5651 sayılı yasanın yürürlüğe girdiği 2006’dan beri 953 bin 415 siteye erişime engelledi. 2024'ün ilk çeyreği itibariyle de bu sayı 1 milyonu geçti. Bu sayısı 2022’de 137 bin 717 ile yeni bir rekor kırmıştı. 2023, rekoru egale etti.
Dahası, tespit edildiği kadarıyla 2023 sonu itibarıyla 260 bin URL adresi, 13 bin 300 Twitter/X hesabı, 67 bin 100 tweet, 24 bin 730 YouTube videosu, 14 bin 625 Facebook içeriği ve 13 bin 820 Instagram içeriği de sansürlü durumda.
2023’te erişime engellenenlerin 240 binden fazla alan adının yüzde 84’ü (202 bin 369), BTK Başkanı tarafından 5651 sayılı Kanun’un 8. maddesi kapsamında erişime engellendi. BTK'nin erişime engellediği alan adlarının 179 bin 67'si (yaklaşık yüzde 88) kumar ve bahis siteleri.
2006-2023: Yıllara göre toplam erişime engellenen web siteleri sayılar
Erişim engellerinin haber boyutu: Sansür
İfade Özgürlüğü Derneği, 2023 içinde 5651 sayılı Kanun’un 9. maddesi dayanak gösterilerek 272 farklı sulh ceza hakimliği tarafından verilen toplam 1.098 farklı karar ile erişime engellenen 8 bin 632 haber adresi (URL) tespit etti.
Erişime engellenen haberlere ek olarak 7 bin 267 haber de içerik sağlayıcıları (haber siteleri) tarafından yayından kaldırıldı.
2023 içinde “en çok haberi engellenen haber sitesi” kategorisinde 412 haberle Hürriyet gazetesi ilk sırada. İkinci sırada 353 haberi erişime engellenen sondakika.com, üçüncü sırada 343 haber ile Sabah, dördüncü sırada 302 haber ile haberler.com, beşinci sırada ise 289 haber ile Cumhuriyet yer alıyor. Rapora göre bianet.org’un da 67 haberi erişime engellenmiş durumda.
Hürriyet erişime engellenen haberlerden 397’ini (yüzde 96), sondakika.com 352’sini (yüzde 99), Sabah 274’ünü (yüzde 80), haberler.com 295’ini (yüzde 98) ve Cumhuriyet de 289’unu (yüzde 100) yayından kaldırdı.
2023'teki erişime engellenen ve silinen haberlerin dağılımı
Raporun tamamına buradan ulaşabilirsiniz
(HA)