Türkiye'nin seçim yönü: Üç senaryo
*Fotoğraf: AA (Arşiv).
Yabancı analistler ve medya uzun zamandır "Türkiye nereye gidiyor?" diye soruyor.
Avrupa Birliği destekli carnegieeurope.eu portalına göre Şimdi, ülke Adalet ve Kalkınma Partisi'nin (AKP) on dokuz yıllık kesintisiz yönetimine ulaşırken, retorik soru Türkiye'nin geleceği hakkında canlı bir iç tartışmaya dönüştü.
"Türkiye'nin yönü, yabancı gözlemcilerin ne düşündüğüne veya ne arzu ettiğine değil, vatandaşlarının oylarına bağlı" vurgusu yapılan analizde şöyle deniyor:
Bununla birlikte, 2019-2021'de benzeri görülmemiş askeri ve diplomatik girişimlerde bulunan ülke liderliği, ortaklarından sert tepkilere ve kınamalara maruz kalıyor.
Bu tür tepkiler, siyasi yelpazede milliyetçi açıklamalara yol açarak, Türkiye'nin siyasi geleceğine ilişkin her türlü spekülasyonları biraz tehlikeli hale getiriyor.
Bu makale, son gelişmeleri gözden geçirdikten ve Türkiye'nin mevcut politikalarının ana itici güçlerini değerlendirdikten sonra, Avrupalı ve Batılı liderlerin teorik olarak Ankara'dan kısa ve orta vadede bekleyebilecekleri üç senaryoyu, hazırlanmaları gereken senaryoları sunuyor.
Senaryolar ve Batı'ya etkileri
Analizde şu senaryolar yer aldı:
2023'teki cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimlerinin bir sonraki turuna bakıldığında, Türkiye'nin Batılı ortakları üç teorik senaryo ile karşı karşıya kalacak: "mevcut olanın daha fazlası", "bir devrin sonu" veya "sürpriz senaryo(lar)".
İlk senaryo: Daha fazlası
Batılı politika yapıcılar her olasılığa hazırlıklı olmalı.
Muhalefete cömert bir liderlik sağlayan anketlerin yakın tarihli bir özetine rağmen, görevdeki cumhurbaşkanına yakın kaynaklar, Erdoğan/AKP'nin güçlü bir ihtimal olduğunu düşünüyor - sırf cumhurbaşkanı için risklerin çok yüksek olması sebebiyle.
Üçüncü bir seçim zaferi için ikinci gerekçe ise Erdoğan'ın Türk siyasetindeki son derece uzun kariyerinin tacı olacak ve onun merkezi otorite, kontrol ve dengenin olmadığı sandıkta demokrasi, kamu politikalarında sık sık dini referanslar, ve iddialı dış politika.
Buna ek olarak, Haziran 2023'te bir galibiyet, toplam cumhurbaşkanlığı görev süresini on dört yıla çıkaracak - on üç buçuk yıllık başbakanlığın ardından - ve Ekim 2023'te Türkiye Cumhuriyeti'nin yüzüncü yıl kutlamalarına başkanlık etmesine izin verecek.
Takipçileri için bu etkinlik, Erdoğan'ın itibarını 1923'ten 1938'e kadar iktidarda olan eski cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'ünkine yükseltir.
Bu senaryoya göre Batılı ülkeler, Yunanistan, Kıbrıs ve Afrika ülkeleri de dahil olmak üzere muhtemelen daha iddialı dış ve askeri politikalarla karşı karşıya kalacaklar.
Ayrıca NATO içinde artan zorluklarla ve AB ile devam eden gerilimlerle karşı karşıya kalacaklar.
Daha da önemlisi, Türkiye'nin Rusya ile ikircikli ilişkisi ve S-400 füze sistemi konuşlandırması, daha önce sonlandırılmadığı takdirde, Türkiye'nin Batılı ortakları için önemli bir olumsuz faktör haline gelecek.
Bu senaryoda, ihtiyatlılık ve çevreleme AB tarafında anahtar kelimeler olabilir.
İkinci senaryo: Bir dönemin sonu
Bu varsayıma göre, muhalefet koalisyonunun öngörülen zaferi sandıklarda teyit edilecek, AKP-MHP koalisyonu mecliste azınlık haline gelecek, Erdoğan cumhurbaşkanlığından çekilecek, ekonomi politikası önemli ölçüde değişecek ve eski durumuna getirilecek bir anayasa reformu yapılacak.
Parlamenter sisteme geçilecek. Bu senaryoyu değerlendirirken dikkat edilmesi gereken önemli bir not, geçmişte Erdoğan'ın son derece olumsuz seçim beklentilerini altüst etmeyi başardığı - bugün anketlerin öngördüğüne benziyor.
Bu, örneğin benzeri, Haziran ve Kasım 2015'teki iki seçim turu arasında oldu.
Bazı analistler, "Erdoğan dönemi. . . bitiyor". Güya bu senaryo, Ankara'nın son yıllarda uyguladığı yıkıcı politikaların sonunun habercisi olacaktır. Yeni bir rejimin tonu muhtemelen daha ılımlı olacaktır.
Ancak Rusya ile açık bir kopuş şöyle dursun, mevcut politikaların tamamen tersine çevrileceği üzerine bahse girmek tehlikeli olacaktır, çünkü bu politikaların altında yatan faktörlerin hala yerinde olacağı basit bir nedendir:
Batı karşıtı duygular devam edecek ve Rusya Türkiye ile yapılan çok sayıda anlaşmada güvence altına alınan stratejik kazanımlarının yeni bir yönetimin devreye girmesiyle aşınmasını kabul etmeyecektir.
Bu senaryoda, AB'den yoğun diplomatik angajman gerekli olur.
Sürpriz senaryo(lar)
Günümüz siyaset sahnesindeki gerilimler ve Erdoğan'ın iktidarı kaybetmesiyle bağlantılı korkular düşünüldüğünde, bir takım beklenmedik gelişmelerin yaşanması imkansız değil.
Biri, görevdeki cumhurbaşkanının yüzüncü yıl kutlamalarına başkanlık etmesine izin vermek için seçimlerin birkaç ay ertelenmesi olabilir, ancak mevcut mevzuat ülke savaşta olmadığı sürece ertelemeye izin vermiyor.
Diğer bir belirsizlik, Türkiye'nin çevresindeki güvenlik gelişmeleri ile ilgili olabilir: Suriye'de Rusya ile bir çatışma, Ukrayna'da alevlenen bir savaş, Karadeniz'de Moskova ve Ankara'yı karşı karşıya getiren gerilimler veya Rusya'nın S-400 füze sisteminin operasyonlarına müdahalesi.
Gergin iç siyasi tartışma, mevcut anketlere göre AKP ile MHP arasında bir ayrılıkla sonuçlanabilir ve MHP'yi mevcut anketlere göre yaklaşık yüzde 30 oy alarak ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Erdoğan'ın zaferini imkansız hale getirebilir.
Son olarak, daha sıradan bir senaryoda, başa baş bir başkanlık yarışının, Yüksek Seçim Kurulu önünde bir davayla sonuçlanacağı ve kendisinin de görevdeki kişinin şansını artırmaya yönelik son bir çaba olarak iptal ve kısa aralıklarla seçimlerin tekrarlanmasıyla sonuçlanacağı görülebilir.
Bu prosedür, planlanan Haziran 2023 oylaması ile Ekim 2023 yüzüncü yıl kutlamaları arasındaki dört aydan fazla sürebilir.
Tüm bu senaryolarda, Türkiye'nin Batılı ortakları birden fazla belirsizlik, ekonomik ve finansal risk ve artan uluslararası gerilimlerle karşı karşıya kalabilir.
Yurtiçinde, seçmenlerin çoğunluğunun, seçimlerinin sonunda görmezden gelineceğini veya açıkça reddedileceğini hissedenlerin çaresizliği, AKP seçmenleri de dahil olmak üzere ciddi bir hüsrana yol açabilir. Bu ilk olmayacak.
Ancak 2018 cumhurbaşkanlığı seçiminden farklı olarak, kamuoyu yoklamalarının hepsi aynı yönde ilerliyor ve muhalefet şu ana kadar cumhurbaşkanının değiştirilmesi ve parlamenter demokrasiye dönüş lehinde güçlü bir şekilde birleşti.
AB, özellikle bazılarının ağır bir güvenlik ve dış politika boyutuna sahip olabileceğinden, bu tür beklenmedik senaryolara karşı tamamen hazırlıklı olmalıdır.
Analiz: 2013 çok önemliydi
Avrupa perspektifinden Orta Doğu ve Türkiye'deki gelişmelere odaklandığı Carnegie Europe'da misafir araştırmacısı Marc Pierini'nin kaleme aldığı ilk senaryo şöyle:
Birincisi, 2013 çok önemli bir yıldı. O yılın Mayıs ayında başlayan Gezi Parkı protestoları, hükümetin bir parkı ortadan kaldırma planına karşı oturma eylemi olarak başladı.
Hızla tüm ülkede eşi görülmemiş bir kitlesel gösteri dalgasına dönüştü. Hala Türk hükümetine karşı en büyük protesto hareketi olma özelliğini taşıyor.
Aylar sonra, 2013'ün sonunda bir yolsuzluk skandalı AKP'ye bağlı onlarca kişinin tutuklanmasına yol açtı.
O zamana kadar siyasi müttefiki olan İslami vaiz Fethullah Gülen'in düzenlediği siyasi bir saldırı olduğuna inanan, dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan bir dizi tasfiye emri verdi.
Freedom House, soruşturmaya dahil olan 45 bin polis memuru ile 2 bin 500 hakim ve savcının görevden alındığını tahmin ediyor.
2013'ten bu yana, demokratik erozyon süreci, kilit seçim anlarıyla birlikte gitti.
Ağustos 2014'teki cumhurbaşkanlığı seçimleri, 2015'teki iki tur yasama seçimleri, Nisan 2017'deki anayasa referandumu ve Haziran 2018'deki cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde şu gelişmeler yaşandı: Muhalefetin hakları giderek arttı. Ülkeyi bayrak ve liderlik etrafında toplamak için giderek daha fazla milliyetçi anlatılar kullanıldı; Kürt azınlıkla uzlaşma süreci terk edildi; ve zaman zaman Türkiye'nin Suriye'deki operasyonları kamuoyunu etkilemek, ülkenin moralini yükseltmek ve siyasi muhalifleri zayıflatmak için kullanıldı.
Temmuz 2016'daki başarısız darbe başka bir dönüm noktası oldu. Sadece ordunun siyasi etkisine kesin bir son verme fırsatı sağlamakla kalmadı, aynı zamanda hükümetin sözde düşmanlarına karşı kapsamlı tasfiyeleri tetikledi.
ABD Dışişleri Bakanlığı'nın Türkiye'deki insan hakları uygulamalarına ilişkin 2020 raporuna göre,
2016 darbe girişiminden bu yana, yetkililer 60 bin'den fazla polis ve askeri personeli ve yaklaşık 125 bin memuru görevden aldı veya askıya aldı, yargının üçte birini görevden aldı, 90 bin'den fazla vatandaşı tutukladı veya hapse attı ve bin 500'den fazla sivil toplum örgütünü terörle mücadele yasaları kapsamında kapattı.
Gerekçeler başta hükümetin darbe girişimini planlamakla suçladığı din insanı Fethullah Gülen hareketiyle bağlantılı olduğu iddiasıyla ilgili gerekçelerdi.
Türkiye'nin kendi Olağanüstü Hal Tedbirlerini İnceleme Komisyonu'nun 28 Ekim 2021 tarihli son raporuna göre 125 bin 678 kişi kamu görevinden ihraç edildi.
Daha yakın zamanlarda, Mart 2019 yerel seçimleri siyasi bir dönüm noktası oluşturdu. Muhalefet adaylarının aralarında Ankara, İstanbul ve İzmir'in de bulunduğu dokuz büyük ilde aldığı büyük zaferler Türk seçmenlerine güçlerini hatırlattı.
İstanbul'da hükümet, Yüksek Seçim Kurulu tarafından dayatılan bir yeniden oylama yoluyla oylamayı tersine çevirmeye çalıştı, ancak sonuçta başarısız oldu - bu, liderliğin muhalefete karşı her türlü aracı kullanma istekliliğini ve sivil toplumun gücünü gösteren bir bölüm.
(PT)