Türkiye Kırmızı Çizgiyi Çekemez
Kuzey Irak'taki Kürt grupların, Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) Irak'a müdahalesinden bu yana, "federal bir sistem kurulması"nı talep ettiklerini hatırlatan Altunışık ve Mahalli, bölgedeki güç dengelerini korumak isteyen Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) bu taleplere duyarsız kalamayacağını vurguladılar.
Altunışık, ABD Başkanı George W. Bush'un ülkesindeki seçimlerden önce Irak'ta istikrar sağlanmasını istediğini hatırlattı; "ABD'nin en önemli müttefiki, Kuzey Irak'ta organize olmuş Kürt gruplar. ABD yönetimi, elini güçlendirmek için bu grupları kullanacak; onlar da taleplerine ulaşmaya çalışacaklar," dedi.
Irak'taki ve bölgedeki güç dengelerini değerlendiren Mahalli ise, Türkiye'nin bu oluşumu engellemek için yapabileceği bir şey olmadığını vurguladı:
"Türkiye'nin karşısında ABD var. Türk devletinin geleneksel çerçevesinde, Irak'ta Kürt devletinin kurulması 'kırmızı çizgi' olarak adlandırılsa da, bu çizgiyi Türkiye çizemez."
Altunışık ve Mahalli'nin Celal Talabani liderliğindeki Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) ile Mesut Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi'nin (KDP) Kuzey Irak'ta bir federal devlet kurma girişimleri ile ilgili değerlendirmeleri şöyle:
Altunışık: Federasyonun biçimi tartışılabilir
* Irak'ta Şiiler, Sünniler ve Kürt gruplar arasında bir istikrar sağlanması ABD'nin bölge politikaları açısından önemli. İstikrar için ABD'nin en önemli müttefiki de bölgedeki Kürt gruplar.
* Talabani ve Barzani de bu durumu değerlendiriyor ve federal sistem taleplerini daha güçlü bir biçimde dillendiriyorlar. Bu arada, ABD'nin Irak'a müdahalesine kadar Kuzey'deki oluşumun dışında kalan Kerkük'ü de kendi bölgelerine katmak istiyorlar.
* Kerkük, petrol açısından da önemli bir yer ve Iraklı Kürtlerin Kerkük'ü kontrol altına almak istemeleri Türkiye açısından olumsuz bir gelişme olarak görülüyor. Zamanla ekonomik kaynaklara da sahip olan Kürt bölgesinin bağımsızlaşacağı korkusu var.
* Bunlar, Türkiye'nin hiç istemediği; Irak politikasında baştan beri şiddetle karşı çıktığı gelişmeler. Türkiye, geçmişte de "federalizm" yönündeki gelişmelere sıcak bakmıyordu. Ancak politikası bu konuda biraz karışıklık ve değişiklik gösterdi.
* Zaman zaman "kesinlikle hayır" denildi; bazen de federalizmin kaçınılmaz olduğu görülerek "nasıl bir federalizm olması gerektiği" konusunda önerilerde bulunuldu. Etnik temele dayalı olmayan, coğrafi ya da idari federasyon, Türkiye'nin tercih edeceği biçimler.
* Türkiye'nin bu konuda yapabileceği tek şey; ABD nezdinde girişimlerde bulunmak olabilir.
Mahalli: Barzani ve Talabani anlaşırsa, federal devlet kurulur
* Kuzey Irak'ta 1974'den bu yana bir özerk bölge var. Kürtler orada özerklik yasasının tanıdığı bütün haklardan yararlanıyorlardı.
* Kuveyt savaşından sonra, 36. paralelin kuzeyinin uçuşa yasak bölge ilan edilmesinden ve Çekiç Güç'ün koruması altına alınmasından sonra, bu haklardan daha rahat yararlanmaya başladılar. Çünkü, o bölgede fiili olarak Irak'ın egemenliği kalmamıştı.
* Barzani ve Talabani arasındaki geleneksel çatışmalar, o dönemde bir kez daha patlak vermişti. Onları barıştırmaya kalkışan ABD ile birlikte Türkiye'ydi. Türkiye şimdi bu barıştan tedirgin oluyor ve bunu dile getiriyor.
* Barzani ve Talabani, ABD'nin Irak'taki işgaliyle edindikleri kritik konumdan faydalanarak, Irak'ta bir federal sistem kurmak istediklerini dile getiriyorlar. Ankara, bu federal sistemin önümüzdeki dönemde bağımsız bir Kürt devletine dönüşmesi ihtimalinden tedirgin.
* Türkiye'nin tedirginliğinin bir başka nedeni, Türkmenler meselesi. Sadece Kerkük'te değil; Musul'da ve Kuzey Irak'ta Türkmenler de yaşadığı için; federal bir sistem gelişirse, Türkmenlerin haklarının korunamayacağı endişesi taşıyor. Türkmenlerin yoğun olarak yaşadığı Kerkük'e Kürtler de talip olduklarından sıkıntı yaşanıyor.
Irak'ta ve bölgede güç dengeleri
* Gelişmeleri Irak içindeki güç dengeleri açısından değerlendirdiğimizde, ABD, Sünniler, Şiiler ve Kürtler arasındaki güç dengeleri açısından Kürtlerin federal Kürt bölgesi oluşturmasına soğuk bakmayacaktır. Kürtleri Irak'taki Şiileri dengelemek için kullanmayı amaçlıyor. Bu arada da, bütün gücü Şiiler ve Kürtler arasında paylaştırmak yerine, Sünnilere de bir pay verme girişiminde.
* Bölgedeki güç dengelerini göz önüne aldığımızda, İran, Türkiye ve Suriye de işin içine giriyor. Bölgede federe devlet kurulursa, bu ülkelerdeki Kürtlerin geleceği tartışma konusu olacak.
* Ancak temel "tehdit" Türkiye'ye yönelik. Türkiye'nin siyasal yapısı, Avrupa Birliği süreci, Türkiye'nin Kürtlere birtakım haklar tanıması, AB karşısındaki pazarlıklarda Kürtlere "taviz" vermesi zorunluluğu gibi faktörlerden dolayı, temel hedef Türkiye.
"Türkiye kırmızı çizgiyi çekemez"
* Bütün bu koşullara rağmen, Türkiye'nin yapabileceği bir şey yok; çünkü orada bir ABD işgali söz konusu; karşısında ABD var. Türk devletinin geleneksel çerçevesinde, Irak'ta Kürt devletinin kurulması "kırmızı çizgi" olarak adlandırılsa da, bu çizgiyi Türkiye çizemez.
* Türkiye'nin yapabileceği tek şey; Suriye ve İran'la ortak tavır geliştirip böyle bir oluşumu engellemektir. Üç tarafı düşman ülkelerle kuşatılmış bir Kürt devleti yaşama şansı bulamaz. Ancak, Türkiye'nin bugünkü yapısı ve geleneksel politikaları böyle bir ittifakı engeller.
* Görünen o ki, Barzani ve Talabani anlaşırlarsa, -ki ben bunun kolay olduğuna inanmıyorum-, Kuzey Irak'ta bir federal Kürt bölgesi oluşturabilirler. (BB)