TÜİK'ten enflasyon sansürüne kılıf: Artık hesaplamadığımız için DİSK'e listeyi veremiyoruz

Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (DİSK) açtığı davayı kaybetmesine rağmen aylardır madde fiyat listesini yayımlamayan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) konuya ilişkin bir açıklama yaptı.

TÜİK, mahkeme kararına rağmen enflasyon tespitinin temelini oluşturan listesinin DİSK ile paylaşılmasına gerekçe olarak artık hesaplanmamasını gösterdi.

TÜİK açıklamasında tüketici fiyat endeksinin (TÜFE) Avrupa istatistik Ofisi’nin (EUROSTAT) belirlediği norm ve standartlara uygun olarak hesaplandığını belirtti.

Fiyat endekslerinin amacının ortalama fiyat seviyesini ölçmek değil, saf fiyat değişimlerini ortaya koymak olduğunu belirten TÜİK, “Bu nedenle dünya genelinde hiçbir resmi istatistik ofisi tarafından ‘ortalama madde fiyatlarının’ tamamı hesaplanıp yayımlanmamaktadır” dedi.

Ortalama madde fiyatının hesaplanmasının yanıltıcı sonuçlara yol açtığını kaydederek şu örneği verdi:

“50 çeşit farklı otomobil marka ve modelin satış fiyat ortalaması alınarak, otomobil madde fiyatının 2 milyon TL olarak açıklanması fiyat endeksi açısından bir anlam ifade etmemektedir.

Bunun nedeni hesaplanan otomobil fiyatının 50 çeşit otomobil marka ve modelinin ‘ortalama’ fiyatı olmasıdır. Dolayısıyla, aylık bültende otomobil fiyatları 20 bin TL artış gösterdi ifadesi, 50'ye yakın otomobil için reel değişimi yansıtmaktan uzak kalabilmektedir. Bunun yerine otomobil fiyat endeksi aylık yüzde 1 artış gösterdi ifadesinin kullanılması istatistiki açıdan daha doğru olacaktır.”

Dünya genelindeki diğer tüm resmi istatistik ofisleri gibi kendilerinin de bültenlerinde madde fiyatlarını değil, bu ürün gruplarının endeks değişim oranlarını hesapladığını kaydetti.

"Talebi karşılayamıyoruz"

TÜİK ardından DİSK’in açtığı davaya konuyu getirdi. DİSK ile verilerin paylaşılmamasını şöyle gerekçelendirdi:

Kurumumuzca 2023 TÜFE Madde Sepeti DİSK'e gönderilmiş, ancak talep edilen ortalama madde fiyatları Kurumumuzca hesaplanmaması nedeniyle mevcut olmadığından madde düzeyinde ortalama fiyatlara ilişkin bilgi talebinin karşılanmasının mümkün olmadığı bildirilmiştir.

DİSK tarafından 2 Nisan 2024 tarihinde de yine aynı konuda Kurumumuza başvuruda bulunularak madde sepeti ve ortalama madde fiyatları listelerinin Haziran 2022 tarihinden itibaren tüm ayları kapsayacak şekilde kendilerine iletilmesi talep edilmiş, ancak aynı gerekçeyle ortalama madde fiyatları listesine ilişkin bilgi talebinin karşılanamayacağı cevabı verilmiştir.

Bunun üzerine DİSK tarafından Kurumumuzca yukarıda belirtilen Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu ve mahkeme kararı gereğince işlem yapılmadığı gerekçesiyle Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulduğu duyurulmuştur. Ankara Cumhuriyet Başsavcılığınca da Kurumumuzca yapılan işlemlerde herhangi bir suç unsuru bulunmadığı tespit edilmiş ve DİSK'in şikayet başvurusu kesin olarak reddedilmiştir.

Ne olmuştu?

TÜİK Haziran 2022 itibariyle Ocak 2003’ten beri her ay açıkladığı ortalama madde sepeti fiyat listesini yayımlamayı durdurdu. Liste 400’ü aşkın maddenin ortalama fiyatını içeriyordu.

Bunun üzerine DİSK 3 Haziran 2022’de TÜİK’ten bilgi talebinde bulundu. Ancak TÜİK, madde sepeti ve ortalama madde fiyat listesinin yayımlanmayacağını belirterek bilgi talebini reddetti.

DİSK, 6 Haziran 2022’de bilgi edinme hakkı çerçevesinde Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER) üzerinden TÜİK’ten ortalama madde fiyatı listesi verisini tekrar talep etti. Ancak TÜİK 23 Haziran tarihli cevabıyla bunu bir kez daha reddetti. Gerekçe olarak da listenin “kamuoyunda yanlış anlama ve yanıltıcı değerlendirmelere sebebiyet vermesini” gösterdi.

DİSK kararın ardından Bilgi Edinme Kurulu’na gitti. Kurul da 3 Ağustos 2022’de DİSK’in talebini reddetti. Bunun üzerinde DİSK, Kurul kararının yasal dayanaktan yoksun olduğunu ve yıllardır açıklanan verilerin açıklanmasından vazgeçilmesinin hukuksuz olduğunu belirterek konuyu idare mahkemesine taşıdı.

Ankara 6. İdare Mahkemesi, 31 Mart 2023 tarihli kararında DİSK’in bilgi edinme hakkı çerçevesinde TÜİK'ten istediği bilgilerin işçi konfederasyonunun görevi gereği elinde bulunması gereken bilgilerden olduğuna hükmetti. TÜİK’in DİSK’in bilgi edinme talebini reddetmesinin hukuksuz olduğuna karar verdi.

Ancak TÜİK kararı uygulamayıp temyiz etti. Ankara Bölge İdare Mahkemesi 12. İdari Dava Dairesi 15 Eylül 2023’te TÜİK’İn istinaf başvurusunun hukuka uygun olmadığına karar verdi. Bunun üzerine TÜİK, “kanun yararına bozma” talebiyle Danıştay’a gitti. Ancak Danıştay 15 Mart 2024'te TÜİK’in başvurusunu reddetti.

2 Nisan 2024'te DİSK, TÜİK’e kesinleşen yargı kararını uygulaması ve madde sepeti ortalama fiyat listesini açıklaması için bilgi talebi ile başvuruda bulundu. Ancak TÜİK, ortalama madde fiyatları listesini açıklamamaya devam etti.

(HA)