Sokaktaki Çocuklar İçin İyi Bir Başlangıç
Kulca'nın, altyapısı hazırlandığı ve uygulamaya sokulduğu takdirde "devrim" niteliğinde olacağını söylediği önerilerin yer aldığı rapor 26 Şubat'ta Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne (TBMM) sunulacak.
Komisyon'un bu konuda duyarlı olduğu bilinen milletvekillerinden kurulduğu konusunda Çocuk Hakları İçin Yurttaş Hareketi'nden Prof. Oğuz Polat da Kulca'ya katılıyor.
Yoksulluk, krizler, gelir dağılımı gibi problemler çözülmeden çocukların çalıştırılmasının ya da göçün önüne tamamen geçilemeyeceğini söyleyen Polat, yine de yapılabilecek çok şey olduğunu, öneriler dikkate alınır ve uygulanırsa çok daha iyi bir tablo yaratılabileceğini vurguladı.
Kulca da, Komisyonu oluşturan milletvekillerinin gerekli yasal düzenlemelerin yapılaması ve önerilerin hayata geçmesi için ellerinden geleni yapacakları konusunda söz verdiklerini belirtti.
"STK'lara destek önemli"
Kulca, bu alanda çalışan sivil toplum kuruluşlarına bütçeden pay ayrılmasının büyük değişime yol açacağını ve kaynak yetersizliği nedeniyle kısıtlı çalışmalar yürüten derneklerin kurumsallaşmasının önünün açılacağını söyledi.
Polat da, STK'ların önünün açılmasının hem kapasiteyi arttıracağını hem de toplum katılımını sağlayacağını belirtti.
"Devletin vatandaşları 'para bağışçısı' olarak görmekten vazgeçip katılımı sağlayacak mekanizmaları yaratması çok önemli".
Komisyonun taslak raporunda yer alan 16 yaşından küçüklere seyahat ya da akşam sokağa çıkma kısıtlaması önerisinin çeşitli ülkelerde uygulandığını belirten Kulca, altyapının kurulması halinde bu tedbirlerin işe yarayacağını söyledi.
"Özellikle evden kaçan ve sokakta yaşayan çocukların tespit edilmesi açısından bu uygulamalar yarar sağlayabilir. Altyapı kurulduğu takdirde bu çocuklar kurulacak merkezlere alınıp rehabilite edilebilir".
18 yaşından büyük çocuklara yönelik gençlik merkezleri kurulması; çocuklara sosyal güvence sağlanması gibi önerilerin uygulandığı takdirde büyük yarar sağlayacağını vurgulayan Kulca, "Çıkartılması önerilen Gençlik Yasası çok önemli. Çocuklar yetiştirme yurtlarından çıktıkları anda boşluğa düşüyor ve sokakta kalıyorlar" dedi.
Kulca, uyuşturucu ve psikotrop maddelerin satışının denetlenmesi ve kötü koku eklenmesi gibi uygulamaların gerekli olduğunu fakat çocukların sadece tiner ve bali kullanmadığını konuya daha kapsamlı yaklaşılması gerektiğini söyledi.
Prof. Polat'ın bütün bu önlemlerin yanı sıra çözülmesi gerektiğini söylediği iki nokta var:
Birincisi, acil olarak sosyal hizmet uzmanı yetiştirecek okulların açılması. Şu an bütün ülkede sadece bir okul var. İkincisi ise varolan çalışanların yaşam ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve eğitilmesi.
Polat'ın dikkat çektiği bir diğer nokta ise Komisyon'un "çocuk hakları" üzerine düşmesi gerektiği:
"Çünkü nasıl ve nereden bakarsanız bakın sokak çocukları bir sonuç. Çocuk haklarının uygulanmamasının bir sonucu. Evdeki istismardan başlıyor ve ekonomik açmazlar ile çocuğun eğitime sokulamaması ile devam ediyor. Sokağa düştükten sonra da uyuşturucu, fuhuş kıskacıyla sürüyor. O yüzden sadece medyatik olduğundan olaya sokak çocukları diye de başlayabilirsiniz ama doğrusu çocuk hakları olmalıydı".
"Dernekler yaşam mücadelesi veriyor"
Komisyonun oldukça kapsamlı bir çalışma yürüttüğünü, alanda çalışan uzmanlarla görüşüldüğünü, bölgelerin ziyaret edildiğini söyleyen Kulca, yapılan çalışmaların "bir ilk" olduğunu ve olumlu karşıladığını belirtti.
"Komisyon raporları genelde rafta kalır fakat bu milletvekilleri bizlere kendi dönemleri içinde ellerinden geleni yapacakları ve raporu takip edecekleri konusunda güvence verdi. İlk defa beş bakan bu konuda bir araya geldi. Bu, durumu ciddiye aldıklarını gösteriyor".
Umut Çocukları Derneği'nin de bu alanda çalışan ve sayıları bir elin parmaklarını geçmeyen diğer dernekler gibi varolma mücadelesi verdiğini söyleyen Kulca'ya göre bütçeden STK'lara pay ayrılması hem çalışmaların gelişmesine hem de maliyetin azalmasına yol açacak.
"Gönüllülük üzerinden çalışma yürüten STK'lar devletin üzerindeki yükü büyük oranda azaltabilir. Şu an sadece bağışlarla yürütebildiğimiz çalışmalar ayrılacak pay sayesinde kurumsallaşmamıza yardım edebilir".
Komisyon herkesle görüştü
Üç ay önce kurulan TBMM Sokak Çocukları Araştırma Komisyonu'nun 12 üyesi, Gaziantep, Kahramanmaraş, Antalya, İstanbul, Diyarbakır, Şanlıurfa, Adana ve Mersin'de incelemelerde bulundu.
Komisyon üyeleri, gittikleri her ilde sokak çocuklarının durumunu tespit etmek üzere idari yetkililer, emniyet yetkilileri, alanda çalışan uzmanlar ve sivil toplum temsilcileri ile görüştü.
15 Şubat'ta görev süresi dolan Komisyon'un hazırladığı tespit ve önerilerden oluşan rapor ayın 26'sında kamuoyuna açıklanacak ve meclise sunulacak.
Bugün yayınlanan gazetelerde şu an taslak halinde olan Komisyon raporunda öne sürülen tespitler ve öneriler vardı.
Buna göre, Komisyon çocukları sokağa düşüren nedenleri şu başlıklar altında sıraladı: "İşsizlik, göç, yoksulluk, eğitimsizlik, sosyal güvenlik ağının yetersizliği, çok çocukluluk, aile planlamasındaki eksiklik, gecekondulaşma, aile parçalanması, aile içi şiddet, ihmal ve istismar, gelir dağılımındaki adaletsizlik".
Taslak rapordaki öneriler
Ailelerin ve çocukların eğitiminin önemine dikkat çekilen taslak rapordaki önerilerden bazıları şöyle:
* Tüm sosyal hizmet kurumları kurulacak "Sosyal Hizmet Bakanlığı" altında toplanmalı. Her ilde valinin başkanlığında, kurumların, sivil toplum kuruluşlarının, meslek odalarının ve belediyelerin katılımıyla "Çocuk Koordinasyon Merkezi" kurulmalı.
* Aile içinde istismara uğrayan çocukların vesayetinin alınabilmesi için yasal düzenleme yapılmalı; çocuklar koruma altına alınabilmeli.
* 16 yaşından küçüklerin ailesinin izni olmadan seyahat etmelerini kısıtlayan yasal düzenleme yapılmalı. Ulaşım terminallerinde kolluk kuvvetleri denetimleri artırılmalı.
* 16 yaşından küçüklerin gece saat 22.00'den sonra yalnız dolaşmalarını kısıtlayan ve sorumluluğunu yerine getirmeyen aileler hakkında da cezai müeyyideler getiren yasal düzenleme yapılmalı.
* Bali, tiner gibi uyuşturucu ve psikotrop maddelerin amacı dışında satışı ve kullanımı kısıtlanmalı ve denetlenmeli. Bu maddelerin çekiciliğini azaltmak üzere tiksindirici koku verilmesi yönünde çalışma yapılmalı.
* Çocukları suça teşvik edenlere verilecek cezalar artırılmalı.
* Çocukların sokakta çalışmasını önlemek için risk altındaki ailelerin ikamet ettiği semtlerde derslik sayısı artırılıp, tam zamanlı eğitime geçilmeli. Risk grubundaki çocuklar için bu merkezlerdeki aktiviteler ücretsiz olmalı.
* Çocuklar için zararlı televizyon programları çocukların izleyemeyeceği saatlerde yayımlanmalı.
* Sokakta satış yapan ve dilenen çocuklar alışveriş yapılmaması konusunda toplumu bilinçlendirilmeli.
Komisyon başkanlığını Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Siirt milletvekili Öner Ergenç yapıyor. Diğer üyelerin isimleri de şöyle:
Reyhan Balandı (AKP-Afyon), Cevdet Selvi (CHP-Eskişehir), Ali İhsan Merdanoğlu (AKP-Diyarbakır), Recep Garip (AKP-Adana), Serpil Yıldız (AKP-İzmir), Avni Doğan (AKP-Kahramanmaraş), Orhan Erdem (AKP-Konya), Cevdet Erdöl (AKP-Trabzon), N.Gaye Erbatur (CHP-Adana), Güldal Okuducu (CHP-İstanbul), Canan Arıtman (CHP-İzmir).(EÜ)