Sağlık Okuryazarlığı; Haydi Sağlık Testine!
İnsanın, sağlık bilincini arttırmasının yüksek yararına inananlardanım. Ancak bilginin bu denli çok ve denetimsiz olduğu bir ortamda, güvenilir bilgiyi seçmek gerekiyor.
Şimdilerde "sağlık okuryazarlığı" kavramı gündemde.
"İyi hasta" sayılırım
Anladığım sağlık okuryazarlığı; temel yurttaşlık hakkımız olan bir konuda bilgi edinme, edinilen bilgiyi kullanma hakkı temelli.
Kronik hastalıklara ilişkin bilgi eksikliğini gidermeye, sağlıklı kalma ve koruyucu sağlık hizmetlerindeki sorunları gidermeye, tedavi sürecindeki sorunları gidermeye yönelik bir çaba.
Sağlık okuryazar oranının yükselmesi; sağlığa ilişkin farkındalığı arttırma, insanların yaşam kalitesinin yükseltme, hastayı tedavi sürecine etkin dahil edip, kararlara katılmasını sağlama, tedavinin etkinliğini artıma ve maliyeti azaltmaya yol açacağından konu gündemde.
Sağlık okuryazarı olmayabilirim, ancak, 'iyi hasta' sayılırım. Yani: hekimimin, söylediklerini dinler, anla(ya)madıklarımı sorar, önerilerini etkin kullanır, tedaviyi aksatmamağa çalışırım.
Sağlık konularına duyarlı olduğumdan okur, araştırır, izler, (gerekiyor ise) öğrendiklerimi yaşamıma uyarlarım. Anne olmamın, bakım hizmeti sunulan kuruluşlarda çalışmışlığımın, sosyal hizmet uzmanı olmamın, gençliğinde sağlığına özen göstermeyen bireylerin yaşlılık dönemlerine şahit olmamın duyarlılığımı arttırdığını düşünüyorum.
Bir gazete kupüründen
Geçenlerde bir gazete kupürü geçti elime. Londra- King College Hastanesi Ferentoloji -Yaşlanma Bilimi- Enstitüsü'nden Prof. Dr. Robert Wale hayat kurtaracak 16 ipucunu açıklamış. Merakla okumamı sürdürürken, bir yandan da kendimi test ettim.
1. Tırnaklardaki hafif mavilik/ morluk kalp hastalığı, aşırı kalınlık / üstlerindeki tümsekler, nefes yada akciğer sorunlarının habercisiymiş. Benimkiler biraz sararmış, ojeden olmalı. Elde var: (+) 1,
2. Dakikada 15 kez ve altında nefes almak sağlıklı, 25'in üstündeki nefes tehlikeliymiş. Nefes sayım: 27. Elde var: (-) 1,
3. Gözlerinizde, irisin çevresindeki beyaz daire, kolesterol düzeyi yüksekliğinin ve kalp sorunlarının en büyük habercisiymiş. Kolesterolüm 235 civarı, ancak iris çevremde daire yok. Elde var: (+) 2,
4. Avuç içleri kırmızı ve lekeliyse, karaciğerde sorunlu demekmiş. Elde var: (+) 3,
5. Ya hafıza! Bir tepsiye rastgele 10 obje koyup, 10 saniye bakıp, sonra sayılacak? Kaç tane hatırladınız? İyi hafıza Alzheimer riskini azaltıyormuş. Kendime torpil geçmeme karşın obje sayım: 8. Elde var: (+) 4,
6. Sıra kas kontrolünde. Sırt üstü, bacaklar dümdüz yatıp, bir bacağımızı havaya kaldırırken, diğerini tüm gücümüzle/birinin yardımıyla yere bastıracağız. Havadaki bacak yere düştüyse, kaslar zayıflamış demekmiş. Elde var: (+) 5,
7. Gözünüz sağlam mı? Gözünüzün hemen altına, elmacık kemiğinizin üzerine cetvel yerleştirip, cetvelin üstüne de kredi kartı koyuyoruz. Kartı en rahat okuma uzaklığınız kaç cm? Ne kadar yakın, o kadar sağlam göz!. 18 cm. uzaktan okudum. Elde var: (-) 2,
8. Tiroitleriniz? Kollarınızı yere paralel olarak, karşınızdaki bir şeye uzanıyormuşcasına uzattığınızda, eller titriyorsa, tiroit olma riski varmış. Titremedi. Elde var: (+) 6,
9. Vücut koordinasyonunuz? Yere, bir metre uzunluğunda çizgi çizin! Üzerinde rahat yürüdüyseniz, koordinasyon iyi demekmiş. Yürüdüm. Elde var: (+) 7,
10. Doğum kilosu 3 kilonun altında olanlar kalp sorunlarıyla karşılaşabilirmiş. Ebem yanında tartı yaşamadığı için, ağırlığım bilinmiyor. Kendimi bildim bileli gürbüz olduğuma göre, sorunun yanıtını kerhen veriyorum. Elde var: (+) 8,
11. Vücut şekliniz elmaya benzeyenlerin (yağları bel çevresinde toplanmışsa) kalp sorunu yaşama riskiniz yüksekmiş. Elde var: (-) 3,
12. Her 3 saatte bir, tuvalete birden çok gidenler için, diyabet alarm çanları çalıyor demekmiş. Elde var: (-) 4,
13. Sıra nabız kontrolünde... Yavaş atan nabız, uzun yaşam habercisiymiş. Nabzı 70'in altında atanlara müjde! Ölçümüm: 72. (Kerhen) Elde var: (+) 9
14. Dişlerinizi fırçalarken kanıyorsa, kalbiniz tehlikede demekmiş. Kanamıyor. Elde var: (+) 10,
15. İşaret ve yüzük parmakları aynı uzunlukta olan kişilerin kalp krizi geçirme riski daha fazlaymış. Tuhaf bir durum çıktı; 48 yıllık ellerimde. Sol el işaret ve yüzük parmaklarım farklı uzunlukta, sağ el aynı uzunlukta. Yani kalp krizi olasılığım yüksek mi? Bu sorunun yanıtını kalple ilgili diğer sorulara verdiğim yanıtları göz önüne alıyorum ve Elde var: (+) 11,
16. Baş parmağınızla ayak bileğinizin arka kısmına bastırdığınız noktada çok fazla çukurluk oluşması, kalp, akciğer, böbrek sorunlarının habercisiymiş. Çukur derin değil. Veeeeee Elde var: (+)12.
Şimdi ne yapayım?
12/16 gibi çok anlamlı bir sonuca ulaştım, nasıl değerlendirileceğini bilmiyorum.
Ancak... Kolesterol yüksekliği, nefes alma güçlüğü, kilo fazlalığı, unutkanlığımın artışı, yakın gözlük derecemin yükselmesi, böbreklerimin fazla mesaisinin hayra alamet olmadığını biliyorum.
Bu yüzden ruhuma iyi gelecek ot çaylarını içmeye devam edeceğim.
1 Ekim: Dünya Yaşlılar günü. Size zencefil+ meyan kökü+ ısırgan+ papatya+ melisa karışımı bir fincan sıcak çay ikram ederken "önce ruh, sonra fizik sağlığınıza iyi bakın!" dileklerimi sunsam...
Çayımı içer, dileğimi gerçekleştirir misiniz? (ŞD/BA)
*Şadiye Dönümcü, sosyal hizmet uzmanı.