Radyo, Taksi Şoförünün Arkadaşı
Araştırma, şoförlerin yüzde 46'sının, radyolarda takip ettikleri bir program olmadığını, radyolardaki program ve programcılar üzerine görüş bildirmediklerini ortaya koydu.
42 taksi durağından 100 şoförle görüşüldü
Galatasaray Üniversitesi İletişim Fakültesi, Prof. Dr. Özden Çankara, Araştırma Görevlisi H. Serhat Güney ve Araştırma Görevlisi Vildan Mahmutoğlu, Radyo Televizyon Yayıncıları Meslek Birliği'nin (RATEM) katkılarıyla "Türkiye'de Radyonun Değişen Kültürel İşlevi" başlıklı bir araştırma çalışması yayımladı.
Türkiye'de radyo dinleyicilerinin alışkanlıkları, beklentileri, gereksinimleri konusunda genelleme yapmaya yetecek bilgi birikimi bulunmadığına dikkat çekilen araştırma raporunda, bunun gibi bir çok soruya, en çok radyo dinlediği varsayılan grup olarak taksicilerin seçildiği belirtildi.
Araştırma için Taksi Sürücüleri Federasyonu'ndan İstanbul Şoförler Odası seçildi. İstanbul'un 21 farklı bölgesindeki 42 taksi durağında 100 taksi şoförüyle yöntem olarak "derinlemesine görüşme" yöntemi kullanıldı.
"Çok seslilik değil çok mikrofonluluk"
Araştırma, görüşme yapılan tüm taksi şoförleri birer radyo dinleyici olduğunu, en çok dinlenen radyoların ise, arabesk ve popüler müzik yayınlarına ağırlık veren müzik kanalları olarak "Kral FM", (yüzde 15) "Süper FM", (yüzde 9) "Best FM" (yüzde 8) ve "Power FM" (yüzde 6) olduğunu ortaya koydu.
Araştırmaya göre bu benzeşme, yayıncılık alanında yaşanan özelleşme sürecinin, farklı grup ve toplumsal kesimlerin seslerini duyuran, özgür ve çok yönlü bir haber ve program akışlının yaşandığı, çok kültürlü ve çok sesli radyo yayıncılığı ortamını yaratmada itici bir güç olamadığını gösteriyor.
* Araştırmada, bu manzara, Ragıp Duran'ın Apoletli Medya kitabında (Belge Yayınları) ifade ettiği gibi, "çok sesliliğin yerine çok mikrofonluluğun hakim olması" biçiminde tarif ediliyor.
Araba olduğu sürece dinliyorlar
* Buna göre, taksi şoförlerin yüzde 84'ü, arabada olduğu sürece radyo dinliyor, yüzde 10'u üç ile beş saat arasında radyo dinliyor, yüzde 6'sı ise bir ile iki saat arasında radyo dinliyor.
* "İyi" ve "sadık" birer radyo dinleyicisi olduğunu belirtilen şoförlerin hemen hepsi, dinledikleri radyo istasyonun frekansını ezbere biliyor, teyp hafızasında belli kanalları sürekli kayıtlı tutuyor ve dinlediği kanalları nadiren değiştiriyorlar.
"Sıkıntı ve stres hafifletiyorlar"
* Şoförlerin dinledikleri radyo kanallarının sayısı 39.
* Taksiciler, birer radyo dinleyicisi olarak, popüler ve arabesk müzik programlarını dinleyerek, yaşadıkları hayatın sıkıntılarını unuttuklarını ve yaptıkları işin stresini hafiflettiklerini söylüyorlar.
* Arabesk müzik yayınına ağırlık veren "Kral FM"in taksi şoförleri arasındaki dinleyicileri sosyo-ekonomik düzey olarak orta sınıflara mensup, eğitim düzeyi nispeten düşük ve genç bir kesim.
* Bu profil "Best FM" ve "Süper FM" gibi Türkçe sözlü popüler müzik yayınlarına ağırlık veren radyo kanallarında pek değişmezken, "Power FM" ve "Joy FM" gibi yabancı pop şarkılarına yayınlarına ağırlık veren kanalları dinleyen taksi sürücüleri arasında eğitim düzeyinin yükseldiğini gösteriyor.
"Arkadaşımız bir radyo, bir sigara"
* Bir önemli nokta ise taksicilerin, ideolojik içerikli yayın yapan radyolara ya da cemaat radyolarına pek rağbet göstermemeleri.
* Müziğe yoğunlaşmış bir radyo dinleyiciliği doğal olarak taksicilerin radyoyu arabanın içerisindeki bir ses, yalnızlıklarını paylaşan bir araç olarak görme eğilimini besliyor.
* Cem Taksi Durtağı'ndan C31, "zaten işe dalıyoruz, siz farkında olmuyorsunuz. Bizim arkadaşımız bir radyo, bir sigara"; Çengelköy Tasi Durağı'ndan Ç44, "Radyo benim bir arkadaşım, yemekten sudan ayırmıyorum onu" diyor.
Haberde NTV ve CNN Türk tercihi
* Radyo kanalı tercihini yaparken "haber alma" kriterini ön planda tutan taksi şoförlerinin oranı ise yüzde 12 olarak görünüyor.
* Haber dinlemek için tercih edilen radyo kanallarında ilk sırayı yüzde 27 ile "NTV" ve "CNN Türk" alıyor. Kartal Dragos Taksi Durağı'ndan D63, "NTV'nin haberleri çok güzel. Ciddi yaklaşıyorlar. Daha BBC'ye yakın. Objektif ve gerçekçi buluyorum" diyor.
* Taksi şoförlerinin yüzde 10'u dinledikleri kanalı tercih etme sebebi olarak bir program ya da programcıyı gösteriyor.
* Şoförlerin yüzde 46'sı, radyolarda takip ettikleri bir program olmadığını söyleyerek, radyolardaki program ve programcılar üzerine görüş bildirmedi.
* Bostancı İstanbul Taksi Durağı'ndan B 69, "Kral FM'in programları taksicilere hitap ediyor. Taksi dostu olarak görüyorum Kral FM'i, lastik veriyorlar, gaz veriyorlar. Oradan sevdiğim DJ'ler var, en çok onları dinliyorum. Taksici dostu oldukları için dinliyorum" diyor.
Şoförlerden eleştiriler
* Şoförlerden yüzde 50'si, müzik yayını yapan radyo kanallarında DJ'lerin konuşmaları uzun tutmasından ve müzik aralarına çok fazla reklam girmesinden şikayetçi.
* Radyo yayıncılığına ilişkin eleştirel bakış açılarından biri de, yüzde 9'luk bir oranla radyoların taraflı olduğu ve sahibinin çıkarlarını yansıttığı şeklinde.
* Yüz şoförden yalnızca yüzde 7'si, TRT'ye ait radyo kanallarını dinliyor.
Araştırmada, ayrıca, TRT'ye ait radyolar üzerine bir tablo, çeşitli duraklarda çalışan şoförlerin bu radyolara bakışları, genelde radyo programcılığına bakışları gibi çok çeşitli tespitler yer alıyor. (EÖ/BB)