“R0” Nedir, Neden Önemli?
* Fotoğraf: Pixabay
Haberin İngilizcesi için tıklayın
“Ölüm oranını genellikle yüzde 2-3 diye ifade ediyoruz; hastalık 100 kişiye bulaşırsa 2-3 kişi ölecek. 100 bin kişiye bulaşırsa 2 bin kişi, 1 milyon kişiye bulaşırsa 20 bin ölüm demek bu. Biz bulaş hızını azaltırsak, çok sayıda insana bulaşmasını ve ölüm sayısının artmasını önlemiş oluruz.”
Türk Tabipleri Birliği (TTB) R0’ı (R-naught) yani “bulaşıcılık katsayısı” denen kavramı böyle açıklamıştı.
Amaç R0’ı 1’in altına düşürmek
TTB ve Ankara Tabip Odası’ndan Acil Tıp Uzmanı Dr. Başar Beyoğlu da bianet’e yaptığı açıklamada, R0’yu, enfeksiyona duyarlı bir toplumda salgın/enfeksiyon döneminde, enfekte olan insan sayısının 1’in altına düşmesi durumunda salgının sonunun geldiğini söylemenin mümkün olacağını, şu an bu sayının 1’in üzerinde olduğunu ifade etmişti.
Bunu başarmak için de önlemlerin gevşetilmemesi gerektiğini eklemişti.
“Önlemlerin ne kadar etkili olduğunu anlatıyor”
Bilimsel yayınlar yapan Evrim Ağacı internet sitesi de R0’ın “temel üreme sayısı veya temel bulaşıcılık katsayısı” olarak açıklandığını yazmıştı:
“Temel bulaşıcılık katsayısı, basitçe, virüsün bulaştığı her bir kişinin kendisinden başka ortalamada kaç kişiye bulaşabileceğini gösteren bir sayı.
“Örneğin COVID-19 salgınına sebep olan SARS-CoV-2 virüsünün temel bulaşıcılık katsayısının 1.4-2.5 arasında olduğu düşünülüyor; yani virüsün bulaştığı her bir kişi, kendisinden başka ortalamada 1.4 ila 2.5 kişiye (ya da kabaca 1-3 kişiye) bulaştırabiliyor. Bu sayı, MERS salgınında görülen 0.7 civarındaki temel üreme sayısından epey büyük. SARS için bu değer 2-5 arasıydı ve bu salgın sırasında 8000 insan hastalanmış ve en az 774 ölüm yaşanmıştı.”
BBC Türkçe’nin konuyla ilgili haberinde de şu açıklama yer alıyor:
“En basit haliyle bir kişinin virüsü bulaştıracağı kişi sayısını gösteren R0 değeri hesaplanırken vaka sayısı ve can kaybı oranının yanı sıra kuluçka ve bulaşıcılık süresi, bulaşma yolu ve yöntemi gibi etkenler de hesaplamalara dahil ediliyor.”
“Örneğin, bu sayının 3 olduğu bir durumda; virüsü taşıyan kişinin, herhangi bir önlem alınmaması halinde, virüsü taşımayan ya da aşı olmamış kişilerin bulunduğu, yani virüsün daha hiç var olmadığı bir ortamda 3 kişiye daha bulaştıracağı anlamına geliyor. Bilim insanları R0'ı bir virüsün ne kadar bulaşıcı olduğunun tespitinde kullanılıyor.”
Nottingham Üniversitesi'nden moleküler viroloji bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Jonathan Ball, Telegraph gazetesinin yaptığı değerlendirmede, “Bu sayı, virüsün kaç kişiye bulaşabileceği konusunda bir fikir vermesinin yanı sıra salgın sırasında alınan önlemlerin ne kadar etkili olduğunu da ortaya koyuyor” dedi.
“Hepimizin hayatına yön verecek olan sayı”
Evrim Ağacı’ndaki makalede katsayının önemi de şöyle açıklanıyor:
“Temel bulaşıcılık katsayısı önemli bir sayı, çünkü bu sayıdan yola çıkarak salgının küresel bir krize dönüşüp dönüşmeyeceği, eğer dönüşecekse de bu şekilde bir salgına dönüşmesinin önüne geçmek için virüsün bulaşıcılığının ne kadar önlenmesi gerektiği tespit edilebiliyor.”
New York Times’ın haberinde de R0’ın hepimizin hayatına yön verecek bir sayı olduğu ifade edilmişti.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ/WHO), Nisan ayında yeni tip koronavirüsün yayılma hızı değerinin 2 ile 2,5 arasında olduğunu açıklamıştı.
Ancak CDC’nin Emerging Infectious Diseases’de yayınlanan makalesinde, COVID-19 için R0 değerinin 5,7’ye çıktığı, bunun da bir kişinin virüsü 5 ya da 6 kişiye bulaştırabileceği anlamına geldiği ifade edildi. (Bu sayılar, tüm dünya için yapılan ölçümlerden.)
Health Line da bu sayılara göre, bulaştırmanın sonlanması için toplam nüfusun yüzde 80’inin virüse karşı bağışık olması gerektiğini yazdı. (AS)