Mazlumder: İnsan Hakları ABye Endeksli
Haziran sonuna dek 162 faili meçhul cinayet ve şüpheli ölüm meydana geldiğini belirten MAZLUMDER, yerinde infaz ve işkence ile 23 kişinin, çatışmalarda ise 123 kişinin yaşamını yitirdiğini, yine çatışmalarda 36 kişinin yaralandığını açıkladı. Bomba ve mayın patlamaları dahil olmak üzere sivillere yönelik 18 eylemde ise 26 kişi öldü, 93 kişi yaralandı.
2004'ün ilk yarısında 205 işkence, işkence iddiası ve kötü muamele kaydeden MAZLUMDER, "kişi özgürlükleri açısından dikkat çeken önemli boyutlardan biri özelikle Nato zirvesi dolayısı ile gözaltı uygulamalarında yaşanan artıştır" dedi.
MAZLUMDER raporunda yasal iyileştirmelerin uygulamaya taşınmasına direnç gösterildiği ve söz konusu düzenlemelerin Avrupa Birliği sürecine endeksli olduğu şeklinde bir izlenim edindiklerini belirterek, "bu da insan hakları açısından endişe verici bir durum arz etmektedir" dendi.
Düşünce, basın, din ve örgütlenme özgürlüğü
MAZLUMDER'in açıklamasında diğer hak ihlallerine ilişkin şu görüşlere yer verildi:
* Düşünce özgürlüğü açısından açılan davaların çokluğu yanında özellikle basın organlarına yönelik para cezalarının yüksekliği önemli bir problem olarak devam etmektedir.
* Özellikle yerel seçimler dolayısı ile kamu görevlilerinin bazı siyasi partilere yönelik tutumları örgütlenme özgürlüğü açısından dikkate değer engeller oluşturmuştur. Soruşturmaya uğrayan öğrenci sayısının hala oldukça yüksek rakamlar teşkil etmesi öğrenim özgürlüğünün yeterince güvence altında olmadığını göstermektedir.
* Çeşitli nedenlerden dolayı işten çıkartılmalarda geçen yıla oranla artış gözlenmesi çalışma hayatına yönelik ihlallerde önemli bir sorun teşkil etmektedir.
* İnsan ticareti dolayısı ile göz altına alınanların sayısal yüksekliği, sığınma hakkına yönelik ihlallerin devam ettiğini göstermekle birlikte, iltica hukukunda ki eksikleri göstermesi açısından da dikkate değer boyuttadır.
Eleştiri ve öneriler
Türkiye'nin, 2004'ün ilk altı ayında sonuçlanan davalarda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından 2 milyon 964.bin 033 Euro ödemeye mahkum edilmesinin altı çizilmesi gereken önemli bir nokta olduğunu vurgulayan MAZLUMDER, beklentilerini şöyle sıraladı:
* 2004'ün ilk altı ayında özellikle basın ve dernekler yasası gibi önemli yasal iyileştirmeler çeşitli eksiklerine rağmen gerçekleştirilmiştir. Ancak hala köklü bir anayasa değişikliği çalışmasının yapılmamış olması önemli bir handikap niteliğindedir. Özellikle yargı denetimi dışında tutulan alanın genişliği evrensel hukuk ilkeleri ile bağdaşmaz boyutlardadır.
* Halkın yönetime katılma hakkının kullanmasının önündeki engellerin giderilmesi için seçim kanunu, siyasi partiler kanunu ve meclis iç tüzüğünün mutlaka yeniden ele alınması gerekmektedir.
* Ulusal üstü belgelerin hukuk sistemi içerisindeki yeri ile ilgili düzenlemeler sevindirici olmakla birlikte, yasama çalışmalarının buna uygun düzenlenmemiş olması önemli bir problem niteliğindedir.
Ocak-Haziran 2004 İnsan Hakları İhlalleri raporunda hak ihlalleri bilançosu şöyle:
Yaşama hakkı
* Faili meçhul cinayetler/şüpheli ölümler : 162
* Yerinde infaz ve işkence ile ölüm: 23
* Çatışmalarda ölen ve yaralananlar: 123 ölü, 36 yaralı
* Sivillere yönelik eylemler: 26 ölü, 93 yaralı, 18 olay (bomba ve mayın patlamaları dahil)
Kişi özgürlüğü
* Kaçırma/kayıp iddiası: 7
* Cinsel taciz/tecavüz: 2
* İşkence/işkence iddiası ve kötü muamele: 205
* Çeşitli amaçlarla yapılan baskı ve tehditler: 22
* Gözaltılar: 2 bin 911
* Tutuklamalar: 200
* Gözaltında ölüm: 2
* Yerleşim merkezlerine yönelik baskılar: 10
* Boşaltılan/yakılan köyler: 3
* Cezaevleri: 55
* Cezaevlerinde ölüm: 17 (intiharlar ve açlık grevleri dahil)
Düşünce özgürlüğü
* İstenen ceza: 1066 yıl, 2 ay ve 191 milyar TL.
* Verilen ceza:6yıl, 4 ay ve 1 trilyon,388 miyar 861 milyon,736 bin TL.
Basın özgürlüğü
Kapatılan, toplatılan, yasaklanan yayın ve etkinlik: 3 Gazete ve 1 televizyon 71 gün süreyle kapatıldı;1 film ertelendi; 2 yayın organına birer ay kapatma cezası; 13 yayın organına uyarı cezası; 4 yayın organına birer defa, bir yayın organına üçer defa olmak üzere toplam 7 program durdurma cezası; 7 yayın organına 63 uyarı cezası verildi.
Bir yayın organından savunma istendi. İki yayın organına program durdurma cezası, bir yayın organına uyarı cezası, bir yasaklanan etkinlik, 131 gün süreyle kapatma cezası verildi. 21 yayın organına 77 uyarı cezası verildi.7 yayın organına 9 program durdurma cezası verildi. Toplam 24 olay gerçekleşti.
Gazetecilere ve Yayın Organlarına Yönelik Baskılar ve kısıtlamalar: 32
Gözaltına alınan gazeteci: 49
Din özgürlüğü
* Hak ihlalleri: 50 olay
* Soruşturma geçiren/ceza alan memur sayısı: 4
* Soruşturma geçiren/ceza alan öğrenci sayısı: 20
* Basılan/kapatılan ev, kurs, yurt, mescit: 1
* Gözaltı: 33
Öğrenim özgürlüğü
* Soruşturma açılan/ceza alan öğrenci/öğretim görevlisi: 626
* Öğrenci olayları: 2
* Dayak: 7
Örgütlenme özgürlüğü
* Sivil Toplum Örgütlerine yönelik baskılar: 93
* Kapatılan Sivil Toplum Örgütü: 1
Sığınma hakkına yönelik ihlaller
* İnsan ticareti: 1420 kişi gözaltına alındı.
Çalışma yaşamına yönelik ihlaller
* İhlal sayısı: 9 olay
* Ölenler: 43
* İşten atılanlar: 4 bin 931
* Örgütlenme: 193 (sendika üyesi olduğu için işten çıkartılanlar)
Çocuk hakları ihlalleri
15 olay
Kadın hakları ihlalleri
19 olay
Sağlık konusundaki ihlaller
40 sağlık ihmali
AİHM cezaları
Türkiye'nin ödemeye mahkum edildiği tutar 2 milyon 964 bin 033 Euro (YS/BB)