H.I.J.O.S.* (Hijos por la Identidad y la Justicia contra el Olvido y el Silencio), İspanyolca'dan çevrildiği haliyle "Geçmişin unutulmaması için adalet ve gerçek arayışında savaşan oğullar ve kızlar" adlı, 1995 yılının Nisan ayında Cordoba, Arjantin'de kurulan bir insan hakları örgütüdür. HIJOS, Arjantin'de 1976-1983 yılları arasında hüküm süren askeri diktatörlük dönemindeki "kayıpların" ya da politik amaçlı işkenceye maruz kalanların oğulları ve kızlarını biraraya getiren bir sosyal harekettir. Bu kurbanlar işkence, kaçırılma, cinayet, hapis ve gözaltında kayıp gibi insan hakkı ihlallerinden dolayı son derece büyük acılar çektiler, ki birçok sağ kalan mağdur da ülkeyi terk etmeye zorlandı.
Bu örgüt yetmişlerdeki katliamlarda sorumluluğu bulunanlara şimdiki Arjantin hükümetinin sağladığı dokunulmazlık zırhına karşı mücadele vermenin gerekliliği ve ihtiyacı nedeniyle ortaya çıkmıştır. HIJOS bu sorumluların sadece hukuki mahkumiyetleri için değil, aynı zamanda toplumsal mahkumiyetleri için de çaba gösterir. Bu toplumsal mahkumiyet amacını gerçekleştirmek için de "Esrache" adıyla bilinen bir taktik geliştirmiştir.
Esrache (maskeleri düşürmek), HIJOS tarafından kullanılan ana taktiktir. Esrache'de amaç, baskı altında tutulmak istenen kişinin evinin önünde yapılacak hedefli gösteri ile bu kişinin kamuoyu karşısında durumdan etkilenmesini sağlamaktır.
İşkenceciler tespit ediliyor
HIJOS, askeri diktatörlük rejiminde baskı uygulayan kişilerin ortaya çıkarılması ve bu kişilerin kimliklerinin belirlenmesi adımıyla başlar. Bu kişileri ortaya çıkardıklarında, askeri dönemin mağdurları, mağdurların aileleri veya bazı şahitlerle yapılan söyleşi ve görüşmeler sayesinde eldeki bilgiler kesinleştirilir. Daha sonraki adım "hedef"in adresine ve telefon numaralarına ulaşmak olur.
Bu bilgiyi bulmak için, internet üzerinden postalanan kayıtlı seçmen listesinden yararlanılır. Sonra, "Pre-esrache"(Esrache öncesi) kısmına geçilir; bu kısımda yerel sendikalar, kütüphaneler ve bu kişilerin (hedef- dikta artıkları) yaşadıkları bölgede faaliyet gösteren toplumsal örgütlerle görüşülür. Neden böyle bir taktik izlediklerini ve maskesini düşürdükleri kişinin kim olduğunu, neler yaptığını anlatmak amacıyla, mahallede ve o bölgedeki okullarda gayri-resmi dersler organize edip broşürler dağıtırlar. Birçok durumda, mahallenin diğer sakinleri beraber yaşadıkları bu kişilerin (Dikta artıklarının) geçmişleri/suçları hakkında bilgi sahibi değildir. Bu nedenle "Pre-esrache"nin en önemli amacı toplumu (çevre halkını) taktiğe dahil etmektir, çünkü onların katılımı olmadıkça bu taktiğin başarı şansı azalacaktır.
Tüm bunlardan sonra, Esrache'yi uygulamaya sokmak için bir gün belirlenir. O gün geldiğinde de protestocular "hedef"in evine yakın bir noktadaki meydandan eve doğru bir yürüyüş başlatırlar. Yürüyüş sırasında etraftakilere bu kişinin suçlarının anlatıldığı ve kınandığı bildirileri dağıtırlar. Duvarlara, suçladıkları kişinin biyografisinin, resminin, adının, adresinin, telefon numarasının yer aldığı afişleri yapıştırırlar. Bunların yanı sıra, "murgas"larla (davul çalan gruplar) beraber şarkı söyleyip suçlunun görevli olduğu dönemde işlediği suçları canlandıran tiyatro oyunları dramatize ederler.
Burada dikta artığı yaşıyor
Bazen de "hedef"in evine giden yol üzerine askeri çizme izi ve evin üzerine de trafik işaretlerini andıran çizimler yapıp, "Dikkat, burada dikta artığı yaşıyor!" gibi sloganlar yazarlar. Hedef eve vardıklarında, orada bulunan polislerin sayısına göre, içine kırmızı boya katılmış su ile dolu olan balonları evin duvarlarına fırlatmak kaydıyla (kanı simgelemesi için), bu kişinin evini boyarlar. Öte yandan, bu boyama işini de komşuları rahatsız etmemek için fazla abartmazlar. Sonuçta böyle bir rahatsızlık, amaçlarına zarar verebilir.
Bazen polis geldiğinde, polisle göstericilerin karşı karşıya geldiği anlar olabiliyor. Ama genelde göstericilerin barışçı tavrı nedeniyle, çok seyrek olarak polisin göstericileri engelleme çabası oluyor. Ara sıra, "hedef" veya faşist gruplar tarafından oluşturulmuş "contra-esrache"ler olay mahallindeki gerginliği yükseltse de, bu tip durumlara az rastlanılıyor.
HIJOS'un uyguladığı taktikler sırasında karşılaşılabilecek sorunların çözümü için yasal bir temsilcisi vardır. Bununla birlikte, asıl hedef çatışma olmadan birçok insanı gösteriye katarak, konunun üstesinden gelmektir.
Esrache'nin bir diğer çeşidi de, birden fazla "hedef"in var olduğu, yani birbirine yakın oturan dikta artıklarına yönelik, bir nevi hareketli gösteri olarak adlandırılan "Esrache-movil"dir. Bu hedeflere genelde bisiklet, kamyon veya arabalarla gidilir. Buraya varıldıktan sonra da birçok göstericinin katılacağı konserler ve tiyatro oyunları düzenlenir. "Escrachar"lara giderken de her hedef için ayrı senaryolar yaratılır.
Esrache'ın ardından, taktiğin etkisini ölçen en önemli gösterge "hedef"in mahallesinde yaşayanların gösterdiği tepkidir. Protesto bezen çok eskili sonuçlar doğurmakta. Örneğin, "hedef"in girdiği dükkanların kapanması veya barların boşalması gibi birçok örnek var. Hatta bazı "hedef"ler toplumsal dışlanma ve ret sebebiyle yaşadıkları yerlerden taşındı.(NK)
Ayrıntılı bilgi için: www.famdesapcba.org.ar
* Hijos, İspanyolca'da erkek ve kız çocuklar, demektir.