Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği (CİSST), mahpusların üniversitelere kayıt süreçlerine dair bilgi notu yayımladı.
Bilgi notunda, açık hapishanelerde bulunan mahpusların, hapishanenin bulunduğu şehrin belediye sınırları içerisinde bir üniversitenin verdiği örgün eğitimden yararlanma hakkına sahip olduğu ifade edildi. Bunun için üniversitenin öğrenciyi kabul etmesi ve hapishane idaresinin öğrencinin öğrenimini sürdürmesini onaylaması gerekiyor. Bu takdirde öğrenci ders saatleri ve yol süreleri de hesaplanarak hapishaneden çıkış izni alabilir.
Kapalı hapishanelerde eğitim hakkı
CİSST, kapalı hapishanelerde bulunan mahpusların da şu şartlarda yaygın eğitimden yararlanabileceğini belirtti: “Üniversitelerin kabul etmesi halinde yalnızca ara sınavlara, yıl sonu ve mazeret sınavlarına katılmak suretiyle örgün eğitimden yararlanmaları mümkündür.”
Örgün eğitimden yararlanma hakkı
Açıklamada, 2023-2024 öğrenim yılında YÖK tarafından üniversitelere gönderilen talimat yazısına yer verildi: “Örgün eğitim ders devam zorunluluğunu içeren bir öğrenim türü olup kapalı hapishanelerde tutulan mahpuslar bu koşulu sağlayamıyor olmaları gerekçesiyle örgün eğitimden yararlanma hakkına sahip değildir.”
CİSST, bu talimat yazısı doğrultusunda üniversitelerin, kapalı hapishanelerde bulunan öğrencilerin örgün eğitime devam etme talebini reddedebildiğini ekledi: “Böylesi bir gerekçe ile üniversitelerin mahpus öğrenci adaylarının kayıt taleplerini kabul etmemeleri halinde üniversitenin kararına karşı, tebliğinden itibaren 30 gün içinde idare mahkemelerine başvurularak idari işlemin iptali davası açılabilir.”
Üniversite kaydı
Bilgi notunda, üniversite kayıt işlemlerinin çoğunlukla mahpus yakınları tarafından yapıldığı ifade edildi:
“Kayıt işleminin mahpus yakınları tarafından yapılabilmesi için mahpus yakınlarının noter onaylı vekaletname almaları gerekiyor.
Kayıt işlemlerinin mahpus yakınları tarafından yapılamaması halinde mahpuslar hapishanenin eğitim birimi aracılığıyla süreci yürütüyor.
Hapishane idaresine başvurulması halinde, mahpusların yerleştikleri üniversitelerin kayıt şartlarına ilişkin bilgi edinebilmeleri için ve bu üniversitelere e-devlet sistemi üzerinden e-kayıt yapabilmeleri için onlara bilgisayar kullanım imkanı verilebilir.
Mahpuslar bilgisayar kullanım taleplerinin idare tarafından reddedilmesi halinde sırasıyla infaz hâkimliğine, ağır ceza mahkemesine, Anayasa Mahkemesi’ne ve AİHM’e başvurma hakkına sahiptir.”
Kayıt ücretleri
CİSST, çoğunlukla ekonomik bir geliri olmayan ve yakınları tarafından ekonomik ihtiyaçları karşılanan mahpusların, üniversite kayıt ücretlerini ödemekte zorluk çekebildiğini belirtti:
“Genç ve Yetişkin Hükümlü ve Tutukluların Eğitim ve İyileştirilme İşlemleri ve Diğer Hükümler konulu 46/1 sayılı Genelge’nin Açık İlköğretim Okulu, Açık Öğretim Lisesi ve Açık Öğretim Fakültesine İlişkin Ortak Hükümler başlıklı bölümüne göre; ‘Kayıt ve sınav harçlarını, yol masraflarını ödeyemeyecek durumdaki mahpuslar için, il veya ilçe sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfından, gönüllü kurum ve kuruluşlardan yardım istenecektir. Gerekirse yol masrafları eğitim kurulu kararıyla emanet para faizi hesabından veya kurum olanaklarıyla karşılanacak, mahpus öğrenciler maddî nedenlerle mağdur edilmeyecektir.’”
Burs başvuruları
Açıklamada, Türkiye’de mahpus öğrencilerin diğer öğrenciler gibi devlet bursu alamadığına dikkat çekildi:
“Ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlü ve tutukluların burs ve kredi imkânlarından faydalanabilme hususları, Burs ve Kredi Yönetmeliği hükümlerince düzenlenmiş olup söz konusu hükümler doğrultusunda işlemler gerçekleştirilmektedir.
Hükümlü veya tutukluların varsa vasileri veya vekilleri aracılığıyla, yoksa da bizzat kendilerinin dilekçe veya posta yoluyla istedikleri kurum ya da kuruluşlara burs başvurusu yapma hakları bulunsa da Burs ve Kredi Yönetmeliği’nin 29. Maddesi’ne göre, ‘Herhangi bir suçtan dolayı haklarında altı ay ve daha fazla hapis, ağır hapis cezası ile kesinleşmiş mahkûmiyeti bulunanların (cezası tecil edilenler hariç) bursları kesilir.’
Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu Katkı Kredisi Yönetmeliği’nin 27. Maddesi’ne göre ise ‘Taksirli suçlar hariç, tecil edilmiş olsa dahi herhangi bir suçtan haklarında kesinleşmiş mahkûmiyet kararı verilenlerin kredileri, kararın kesinleştiği tarihi izleyen öğretim yılından itibaren kesilir.’
Dolayısıyla bu koşullardaki öğrencilerin yapacağı burs/kredi müracaatları işleme alınmıyor.”
Mevzuat
Bilgi notunda, mahpusların eğitim ve öğretim olanaklarından yararlanma hakkının 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 75. maddesi ve Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmeliğin 89. maddesinde düzenlendiği ifade edildi.
Madde 75- (1) Ceza infaz kurumlarında bulunduğu süre içinde hükümlüye, kişiliğini geliştirecek, eğitimini güçlendirecek, yeni beceriler elde etmesini, suç işleme eğilimini yok etmeyi sağlayacak ve salıverilme sonrasına hazırlayacak programlar uygulanır.
(2) Hükümlünün yaş, ceza süresi ve yeteneklerine öncelik verilerek ekonomik ve kültür durumuna uygun biçimde düzenlenen eğitim programları; temel eğitim, orta ve yüksek öğretim, meslek eğitimi, din eğitimi, beden eğitimi, kütüphane ve psiko-sosyal hizmet konularını kapsar.
Madde 76- (1) Açık ceza infaz kurumları ile çocuk eğitimevlerinde bulunan hükümlülerin örgün ve yaygın, kapalı ceza infaz kurumunda bulunan hükümlülerin yaygın öğretimden yararlanmaları sağlanır.
(2) (Ek:14/4/2020-7242/35 md.) Bu maddenin uygulanmasına ve sınavlara ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.
MADDE 89- (1) Açık kurumlar ile çocuk eğitimevlerinde bulunan hükümlülerin örgün ve yaygın, kapalı kurumlarda bulunan hükümlülerin yaygın öğretimden yararlanmaları sağlanır.
CİSST, öğrenimini sürdürmekte olan bir mahpus veya mahpusun yakınıysanız [email protected] adresinden ya da hafta içi 10:30 – 18:00 saatleri arasında 0216 450 50 04 numarası üzerinden derneklerine ulaşılabileceğini duyurdu.
(AS)